• Ząbkowanie rozpoczyna się najczęściej ok. 5-6. miesiąca życia dziecka, zdarza się jednak, że pierwszy ząb wyrzyna się wcześniej lub kilka miesięcy później.
• Objawy ząbkowania, o których mówią rodzice, to m.in. rozpulchnione dziąsła, wysypka przy ustach i rozdrażnienie.
• Sprawdzonymi domowymi sposobami na ząbkowanie są masaż dziąseł oraz podawanie dziecku schłodzonego gryzaka.

Ząbkowanie

Ząbkowanie u niemowlaka kojarzy się rodzicom z płaczem, nieprzespanymi nocami i rozdrażnieniem malucha. Nic dziwnego, proces wyrzynania się zębów mlecznych może wywoływać u niemowląt i małych dzieci dyskomfort spowodowany bólem dziąseł. Ząbkujące niemowlę może mieć mniejszy apetyt i problem z uchwyceniem sutka lub smoczka butelki.

Do tego przy ząbkowaniu dochodzi obfite ślinienie się, które może wywoływać wysypkę wokół ust. To naturalne, że podczas ząbkowania czekamy z niecierpliwością na białą kreseczkę, zwiastującą, że mleczak przebił się przez rozpulchnione dziąsło. A potem... ząbkowanie rozpoczyna się od nowa. I tak 20 razy, aż w buzi dziecka będzie komplet zębów mlecznych!

Ząbkowanie: kiedy dziecku wychodzą zęby?

Cały proces ząbkowania trwa od 17,5 do 25 miesięcy. Pierwszy ząb pojawia się najczęściej około 6. miesiąca życia dziecka, może się to jednak różnić u poszczególnych maluchów w zależności od genetycznych predyspozycji lub uwarunkowań zewnętrznych, środowiskowych. Niektóre niemowlęta pierwsze ząbki mają już w 4. miesiącu życia, inne zaczynają ząbkować znacznie później.

Kalendarz ząbkowania w przybliżeniu wygląda następująco:

• 4-11. miesiąc życia – pojawiają się jedynki (siekacze przyśrodkowe), zazwyczaj najpierw dolne, następnie górne
• 6-12. miesiąc życia – wychodzą dwójki (siekacze boczne), zwykle dolne, potem górne
• 10-18. miesiąc życia – wyrzynają się czwórki (zęby trzonowe pierwsze)
• 12-20 miesiąc życia – pojawiają się trójki (kły), tym razem najpierw górne, potem dolne
• 18-30 miesiąc życia – wychodzą piątki (zęby trzonowe drugie).

O opóźnionym ząbkowaniu lekarze mówią, jeśli pierwszy ząb wyjdzie po ukończonym 12. miesiącu życia. Natomiast, jeśli nie wydarzy się to do 18. miesiąca życia, lekarz będzie szukał przyczyny. Zleci m.in. wykonanie zdjęcia rentgenowskiego, zbada też poziom witaminy D, by wykluczyć krzywicę, zaburzającą u dzieci rozwój zębów zarówno mlecznych, jak i stałych.

Objawy ząbkowania

Objawy ząbkowania możesz zauważyć u niemowlaka jeszcze zanim dostrzeżesz ząbek przebijający dziąsło. Na początku najprawdopodobniej będzie to wzmożone ślinienie się, marudność, pchanie do buzi rączek i przedmiotów. Dziecko może mieć też zaczerwienione policzki, pocierać ucho. Najbardziej charakterystycznym (i – jak zaraz się przekonasz – tak naprawdę jedynym) objawem jest wygląd dziąseł przy ząbkowaniu – są one rozpulchnione i zaczerwienione.

Najczęściej u dziecka, któremu wyrzynają się zęby mleczne, możesz zaobserwować następujące objawy ząbkowania:

• rozpulchnione dziąsła. Są zaczerwienione, opuchnięte i obolałe, może pojawić się zasinienie lub krwiak;
• zwiększone wydzielanie śliny – ślinienie się niemowląt jest jednak zjawiskiem fizjologicznym, tak naprawdę tylko pośrednio związanym z ząbkowaniem. Niemowlęta zaczynają się ślinić już ok. 3. miesiąca życia, co spowodowane jest rozwojem gruczołów ślinowych. Dziecko nie radzi sobie na tym etapie z połykaniem śliny i stan ten może utrzymywać się nawet do 24. miesiąca życia;
• wkładanie do ust rąk i przedmiotów – choć utożsamiane z ząbkowaniem, jest też związane z etapem rozwoju niemowlaka i sposobem na poznawanie świata. Potrzeba wkładania do ust różnych przedmiotów, własnych rączek, a nawet stóp, jest najintensywniejsza między 6. a 9. miesiącem życia, co zbiega się w czasie z początkiem ząbkowania.

Może się jednak zdarzyć i tak, że pewnego dnia zauważysz w buzi dziecka ząbek, a wcześniej nie było żadnych objawów wskazujących na to, że maluch ząbkuje.

Nietypowe objawy ząbkowania

Wśród mniej typowych, ogólnych objawów ząbkowania, rodzice wymieniają także:

• złe samopoczucie dziecka – podobnie jak dwa kolejne objawy, złe samopoczucie podczas ząbkowania wywołane jest bólem i dyskomfortem odczuwanymi przez dziecko podczas wyrzynania się zębów;
• problemy ze snem
• brak apetytu
• podwyższoną temperaturę ciała – o ile stan podgorączkowy nie jest jeszcze powodem do niepokoju, o tyle gorączka przy ząbkowaniu nie jest naturalnym objawem ząbkowania i wymaga wizyty u pediatry, wskazuje bowiem na rozwijającą się infekcję;
• katar – lekarze są zdania, że katar przy ząbkowaniu może być wywołany przez stan zapalny wokół wyrzynającego się zęba lub rozwijającą się infekcję, a nie bezpośrednio przez ząbkowanie;
• kaszel – podobnie jak w przypadku kataru, kaszel przy ząbkowaniu nie jest objawem ząbkowania. Może się zdarzyć, że spływająca do gardła ślina powoduje odruch kaszlu i/lub chrypkę, jednak kaszel, szczególnie jeśli towarzyszą mu inne objawy infekcji, wymaga konsultacji lekarskiej;
• biegunkę i wymioty – zarówno biegunka podczas ząbkowania, jak i wymioty, zdaniem lekarzy nie są objawami ząbkowania. Utrzymujące się biegunka i wymioty mogą prowadzić do zagrażającego życiu odwodnienia, dlatego w takim przypadku należy zgłosić się z dzieckiem do lekarza;
• wysypka wokół ust – nadmierne ślinienie się podrażnia delikatną skórę dziecka, dlatego wysypka podczas ząbkowania występuje stosunkowo często;
• zielone kupy u niemowlaka – zielona kupa, podobnie jak biegunka, może być objawem zatrucia pokarmowego, infekcji rotawirusowej czy alergii pokarmowej, dlatego warto o tym powiedzieć lekarzowi.

Domowe sposoby na bolesne ząbkowanie

Wśród bezpiecznych i skutecznych domowych sposobów na ząbkowanie lekarze wymieniają:

• masaż dziąseł – pamiętaj, by przed tą czynnością umyć ręce. Początkowo możesz masować dziąsła palcem lub specjalną silikonową nakładką, po pojawieniu się ząbka miękką szczoteczką przeznaczoną dla pierwszych ząbków;
• schłodzone gryzaki – nie mogą być zmrożone, muszą być czyste, dlatego dobrym pomysłem jest trzymanie w lodówce kilku gryzaków;
• przemywanie dziąseł gazą zwilżoną w przegotowanej wodzie, fizjologicznym roztworze soli, roztworze ksylitolu lub naparze z rumianku (o ile maluch nie jest uczulony na tę roślinę);
• dbanie o to, by skóra na twarzy i szyi dziecka była sucha – pomoże to zapobiec podrażnieniom i wsypce, dobrym pomysłem jest zakładanie dziecku materiałowych śliniaków i smarowanie twarzy wokół ust ochronnym kremem.

Miłą wiadomością jest ta, że – co wykazały badania – na ból istnienia wywołany ząbkowaniem pomaga również... przytulanie!

Farmakologiczne sposoby na ząbkowanie

W aptekach dostępnych jest wiele produktów, które mają pomóc dziecku podczas bolesnego ząbkowania. Na zlecenie Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego eksperci opracowali stanowisko dotyczące bezpieczeństwa i skuteczności składników obecnych w środkach medycznych używanych podczas ząbkowania dziecka. Zgodnie z ich wskazówkami, wybierając żel na ząbkowanie (lub inny produkt, np. czopki czy krople), zwróć uwagę na jego skład.

Za bezpieczne eksperci uznali preparaty, które zawierają:

• kwas hialuronowy
• ksylitol
• korzeń lukrecji
• prawoślaz zwyczajny
• różę damasceńską
• aloes
• rumianek.

Zgodnie z zaleceniami ekspertów, unikaj natomiast produktów, które mają w składzie:

• lodokainę
• belladonnę
• sacharozę
• alkohol
• salicylan choliny.

Niebezpieczne sposoby na ząbkowanie

Szukając sposobów na ulżenie dziecku podczas ząbkowania, rodzice sięgają po nie zawsze bezpieczne metody. Lekarze odradzają podawanie m.in. koralików i bransoletek do gryzienia, ponieważ wkładanie ich do ust przez niemowlęta i małe dzieci powoduje ryzyko zadławienia i mechanicznego uszkodzenia dziąseł. Szczególną popularnością cieszy się ostatnio bursztyn na ząbkowanie, jednak oprócz wspomnianego wyżej ryzyka zadławienia, warto podkreślić, że nie ma naukowych dowodów na jego skuteczność w uśmierzaniu bólu podczas ząbkowania.

Złym pomysłem (niestety praktykowanym przez niektórych rodziców!) jest także podawanie dziecku zmrożonych przedmiotów, w tym produktów spożywczych. W ten sposób ryzykujemy, że uszkodzimy błonę śluzową dziąseł poprzez odmrożenie, możemy doprowadzić do zakażenia, a nawet zatrucia. Dlatego podczas ząbkowania należy sięgać tylko po sprawdzone i bezpieczne sposoby na ból, takie jak te wymienione wyżej. I oczywiście – uzbroić się w cierpliwość. Najbardziej skutecznym sposobem na ząbkowanie jest bowiem... czas!

Bibliografia: