Konflikt rodzicielski – taki mianem najczęściej określana jest walka rodziców o dziecko, kiedy jedno z nich mówi: „Zobaczysz, zrobię tak, że ona (córka) nie będzie chciała się z tobą spotkać!” Błędem jest myślenie, że nastawianie dziecka przeciwko drugiemu rodzicowi ma miejsce tylko podczas rozwodu.
W ostatnich latach pojawiło się w psychologii pojęcie Zespołu Alienacji Rodzicielskiej, które polega na ograniczaniu kontaktów dziecka z drugim z rodziców. Nie chodzi tu jednak o zwykle utrudnianie spotkań, czy brak możliwości zacieśnianie kontaktów. Zjawisko to ma znacznie głębsze podłoże.
Wydaje ci się, że podważanie autorytetu drugie rodzica, negowanie jego zachowań przy dziecku, to nic takiego? Ot tak po prostu szczerze mówisz, co myślisz, o ojcu czy matce dziecka, nie ukrywasz wad ani potknięć?
Nawet nie wiesz, jak się mylisz. Dla dziecka każde z rodziców to autorytet, ktoś, kogo naśladuje, kogo podziwia. Podkopywanie tego autorytetu, to jak niszczenie fundamentów.
Czym jest PAS?
Zespół Alienacji Rodzicielskiej, w skrócie PAS (Parental Alienation Syndrome), to zjawisko, które charakteryzuje takie postępowanie jednego rodziców, które doprowadza do niechęci dziecka wobec drugiego z nich. Co więcej, dziecko, które staje się ofiarą takiej alienacji przyjmuje uczucia rodzica, jako swoje i bez jakichkolwiek wyrzutów wyraża złość, a czasami wręcz nienawiść do rodzica.
Oczywiście to takich sytuacji dochodzi najczęściej podczas rozwodu. Nie dość, że samo rozstanie się rodziców jest dla dziecka bardzo trudnym przeżyciem, musi uporać się z własnymi emocjami i pogodzić w jakiś sposób z sytuacją, że już nie będzie mieszkać z obojgiem rodziców, nie będzie ich miał na wyciągniecie ręki w razie potrzeby, to dodatkowo często zostaje wciągnięte w rozgrywkę między rodzicami.
I nie chodzi tu o popularny konflikt rodzicielski. Kiedy dziecko słyszy, jak zły jest drugi z rodziców, jak niewdzięczny za wszystko, co otrzymał, jak bardzo skrzywdził dziecko i rodzinę, to jest przejaw stosowania alienacji, która ma bardzo poważne następstwa.
Przyczyny i skutki alienacji
Za podstawową przyczynę alienacji można uznać chęć odsunięcia dziecka od rodzica. Odegranie się za wszystkie złe emocje i sytuacje, w których zostaliśmy postawieni. Często w momencie konfliktu rodziców, to dziecko jest najbliżej jednego z nich, tego pod którego opieką zostaje. Ono bardzo często staje się powiernikiem uczuć rodzica, które towarzyszą rozstaniu. Słyszy, jak złym jest rodzic, którego nie ma już blisko. Rodzice opowiadają ze szczegółami przyczynę rozstania, wyolbrzymiają wady eks-małżonka, sugerują nawet zmianę nazwiska mówiąc: „On tak nas skrzywdził, nie chcemy mieć z nim nic wspólnego, prawda?”
Znam sytuację mężczyzny, od którego odeszła żona zabierając ze sobą syna. Ojciec długo walczył o kontakty z dzieckiem, które były mu utrudniane. Kiedy pewnego dnia spotkał się z synem (minęło pięć lat od rozwodu), usłyszał, że chłopiec nigdy mu nie wybaczy, ze zostawił jego i matkę. Mężczyzna był w szoku, przez ostatnie lata musiał radzić sobie z tym, że syn nie chce z nim rozmawiać przez telefon, że nim coś mu opowie, pyta matki, czy może o danej rzeczy powiedzieć. „Dziś czekam na dzień, kiedy zapuka do moich drzwi, a ja pokażę mu list, który zostawiła jego matka, który zaczynał się od słów: „Odchodzę od Ciebie i zabieram Patryka.”
Mówimy, biedne dziecko, tak zmanipulowane. Tyle tylko, że tego rodzaju alienacja, wyśmiewanie się z rodzica, buntowanie przeciwko członkom jego rodziny, ma o wiele głębsze podłoże, niż pozostawanie „biednym dzieckiem”. Dziecko takie miewa kłopoty ze snem,, jest bardzo lękliwe. Do tego bardzo często dochodzą bóle brzucha. Co ważne, o wiele częściej na wszelkie konsekwencje PAS są narażone młodsze dzieci. Starsze, zwłaszcza nastolatki, mają jednak już swoje własne zdanie, stać je na większy obiektywizm w ocenie sytuacji.
Psychiatrzy mówią, że dziecko będące ofiarą PAS w dorosłym życiu ma problem ze zbudowaniem trwałego związku, niskie poczucie własnej wartości, cechują je stany depresyjne i nerwicowe.
Przyjrzyj się sobie i bliskim
Warto wspomnieć, że zespół alienacji nie dotyczy jedynie dzieci, których rodzice się rozwodzą, nie jest też tak, że to oni sami są alienatorami. Czasami zbyt opiekuńcza babcia, siostra żony, może doprowadzić do sytuacji, kiedy dziecko od jednego z rodziców jest alienowane.
Wystarczy teściowa, która na co dzień zajmuje się dzieckiem i nie ma dobrego zdania na temat swojej synowej. Mówienie o tym, jaka to mama jest zła, jak nie dba o dziecko, bo dała mu za cienką kurtkę, wyśmiewanie się rodzica w obecności dziecka, używanie przemocy wobec matki – to wszystko może również spowodować zaburzeni u dziecka w ocenie swojego rodzica. Jeśli jest ono bardzo związane z babcią, łatwo jest zmanipulować i doprowadzić do sytuacji, kiedy zacznie się od matki oddalać, wzmacniać relacje z ojcem (który nie chce lub nie widzi problemu słuchając swojej mamusi).
Pamiętaj dziecko ma prawdo do opieki obojga rodziców. Ma też prawo oboje kochać, szanować i nie opowiadać się za żadną stron w sytuacji konfliktu dorosłych. Rozwodzicie się, kłócicie. Trudno. Pamiętajcie, że dziecko nie jest własnością żadnego z was i kocha bezwarunkowo – nie wykorzystujcie tego marnując mu życie swoim błędnym postępowaniem.