• Żele i maści na ząbkowanie mają działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne.
• Żel na ząbkowanie nakłada się miejscowo czystym palcem, można dodatkowo wykonać masaż dziąseł.
• Eksperci opracowali listę bezpiecznych składników w żelach i maściach na ząbkowanie oraz substancji, których nie zalecają stosować u ząbkujących dzieci.

Żel na ząbkowanie

Żele na ząbkowanie, obok gryzaków, są najczęstszym wyborem rodziców, kiedy ich dzieciom wyrzynają się zęby. Ważne jest jednak, żeby wybierając żel lub maść na ząbkowanie, upewnić się, że są one odpowiednie dla małego dziecka. Istotny jest tu skład preparatu na ząbkowanie oraz podany w ulotce wiek, od którego można go stosować u dziecka.

Jak jednak wykazują przeprowadzone w Polsce badania, większość matek stosujących preparaty na bolesne ząbkowanie nie zna ich składu. Sprawdza go tylko 6 proc. z nich. 11,6 proc. mam stosuje różne sposoby na ząbkowanie i nawet jeśli dziecko nie wykazuje żadnych objawów dyskomfortu, prawie 7 proc. stosuje żele i maści na ząbkowanie profilaktycznie, co jest błędem. 

Polscy eksperci stomatologii dziecięcej, pediatrii, neonatologii i farmakologii opublikowali w 2022 roku stanowisko dotyczące bezpieczeństwa i skuteczności składników obecnych w środkach medycznych używanych podczas ząbkowania dziecka. Oparli je na dokładnej analizie dostępnych badań naukowych. Zdaniem autorów opracowania ważny jest skład żelu na ząbkowanie, nie każdy nadaje się dla niemowląt i dzieci poniżej 2. roku życia. 

Żele na ząbkowanie: ranking

Eksperci są zdania, że lepszym rozwiązaniem od maści na ząbkowanie jest żel, ponieważ dłużej utrzymuje się na dziąsłach dziecka, które intensywnie ślini się podczas ząbkowania.   Poniżej znajdziesz informacje o najlepszych składnikach w maściach i żelach na ząbkowanie. W tym rankingu polscy eksperci po analizie dostępnych badań rekomendują używanie żeli na ząbkowanie, które w swoim składzie zawierają:

• ksylitol – działa przeciwpróchniczo poprzez zwiększanie produkcji śliny i hamowanie wzrostu bakterii próchnicotwórczych. Nie bez znaczenia jest też fakt, że zastępuje cukier, w tym niezalecaną w produktach na ząbkowanie sacharozę.
• Kwas hialuronowy – ma działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne, przyspiesza gojenie, jest bezpieczny do stosowania u niemowląt. Działa leczniczo na zapalenia dziąseł i przyzębia oraz owrzodzenia jamy ustnej. Badania wykazały też, że przy bolesnym ząbkowaniu żel z hialuronianem o wysokiej masie cząsteczkowej (HMWHA) może być skuteczniejszy niż żel zawierający lidokainę (lignokainę) lub stosowanie wyłącznie gryzaka na ząbkowanie.
• Składniki naturalne: korzeń lukrecji, prawoślaz zwyczajny, róża damasceńska, aloes, rumianek.

Jak działają powyższe składniki naturalne w preparatach na ząbkowanie? Wykazują szereg właściwości zdrowotnych: 

• rumianek – działa odkażająco i przeciwzapalnie oraz ochronnie na błonę śluzową jamy ustnej;
• aloes – bogaty w witaminy z grupy B, działa nawilżająco i regenerująco na komórki nabłonka, ma podobne właściwości do rumianku;
• lukrecja – regeneruje komórki nabłonka;
• prawoślaz lekarski – działa antybakteryjnie i przeciwzapalnie. 

Najbezpieczniejszymi sposobami na bolesne ząbkowanie są: smarowanie dziąseł rekomendowanym żelem, masaż dziąseł i gryzaki (mogą być schłodzone, ale nigdy nie zmrożone!).

Jakich żeli i maści nie używać na ząbkowanie?

Eksperci nie rekomendują stosowania u niemowląt podczas ząbkowania produktów zawierających następujące substancje:

• lidokainy/lignokainy – działa na ośrodkowy układ nerwowy, mogąc wywoływać m.in.  pobudzenie, śpiączkę, utratę słuchu i zaburzenia oddychania;
• belladonny – może powodować tachykardię (częstoskurcz serca), podwyższoną temperaturę ciała, zaczerwienie skóry, zaparcia, suchość skóry i suchość błon śluzowych, szczególnie w jamie ustnej, a nawet halucynacje i pobudzenie;
• sacharozy – uważana za nieskuteczną na ząbkowanie, powoduje ryzyko wystąpienia próchnicy u dziecka;
• benzokainy – jest przeciwwskazana u dzieci poniżej 2 lat ze względu na ryzyko methemoglobinemii (choroby powodującej podwyższony poziom methemoglobiny zamiast hemoglobiny);
• salicylanu choliny – powoduje ryzyko wystąpienia oparzeń chemicznych oraz zespołu Reye’a (podobnie jak aspiryna u dzieci poniżej 12. roku życia);
• alkoholu.

Nie powinnaś podawać też dziecku bursztynu na ząbkowanie – naukowcy są zgodni, że stanowi ryzyko zadławienia lub uduszenia, a badania nie wykazały jego działania przeciwbólowego podczas kontaktu ze skórą. Nigdy nie podawaj też dziecku zmrożonych gryzaków lub produktów spożywczych z zamrażarki. Grozi to odmrożeniem, uszkodzeniem błony śluzowej i szokiem termicznym.

Kiedy i jak stosować żel na ząbkowanie?

Podczas ząbkowania mogą pojawiać się objawy takie jak: 

• stan zapalny i swędzenie dziąseł 
• miejscowe zaczerwienienie dziąseł
• zwiększone wydzielanie śliny. 

Mogą utrzymywać się przez 4-8 dni przed wyrżnięciem się zęba i jeszcze ok. 3 dni po jego wyjściu. W tym czasie żel lub maść na ząbkowanie może pomóc na bolesność dziąseł, szczególnie jeśli dołożysz do tego masaż dziąseł (czystym palcem lub silikonową nakładką na palec) i podanie schłodzonego gryzaka.

Nie nakładaj zbyt dużej ilości żelu – nie wpłynie to na skuteczność preparatu, dziecko połknie jego nadmiar, co może prowadzić do przedawkowania substancji czynnej. Wystarczy naprawdę niewielka ilość, ok. pół ziarnka zielonego groszku. Żel nakładasz na umyty palec i tak smarujesz dziąsło.

Co pomaga na bolesne ząbkowanie?

Zdaniem ekspertów, skuteczne sposoby na ząbkowanie to:

• działania miejscowe – maści i żele na ząbkowanie ze wspomnianym wyżej składem;
• działania ogólne – podany na noc ibuprofen (działa przeciwzapalnie, przeciwbólowo i przeciwgorączkowo) lub paracetamol (działa przeciwbólowo i przeciwgorączkowo). Pamiętaj jednak, że gorączka przy ząbkowaniu nie jest fizjologicznym objawem i może świadczyć o rozwijającej się chorobie;
• masaż dziąseł – wykonuj go czystym palcem lub specjalną silikonową nakładką/szczoteczką;
• podanie gryzaka, np. silikonowy lub żelowy;
• higiena jamy ustnej – przemywaj dziąsła czystym gazikiem, a po wyrżnięciu się zęba myć go miękką szczoteczką dla niemowląt.

Pamiętaj, że objawy takie jak katar, kaszel czy biegunka przy ząbkowaniu nie są przez lekarzy uznawane za typowe w czasie wychodzenia zębów mlecznych. Mogą świadczyć o rozwijającej się infekcji i powinny być skonsultowane z pediatrą. Może natomiast pojawić się wysypka wokół ust spowodowana nadmiernym ślinieniem się. Bibliografia:

• Olczak-Kowalczyk D. i in.: Stanowisko polskich ekspertów dotyczące bezpieczeństwa i skuteczności składników obecnych w środkach medycznych używanych podczas ząbkowania dziecka, Nowa Stomatologia 2022 (27)
• Teoh L. i in.: Are teething gels safe or even necessary for our children? A review of the safety, efficacy and use of topical lidocaine teething gels, Journal of Paediatrics Child Health 2020 (56)
• Monaghan N.: Teething products may be harmful to health, British Dental Journal 2019 (227)