Ta groźna choroba może objawiać się powiększonym obwodem brzucha. Jak ją w porę wykryć?

• Rak jajnika to jeden z najczęstszych nowotworów kobiecych. W Polsce znajduje się na piątym miejscu wśród chorób nowotworowych u kobiet.
• Wzdęcia, powiększony obwód brzucha, biegunki i zaparcia – to nieoczywiste objawy raka jajnika. Objawy te mogą być mylnie przypisywane do problemów z trawieniem.
• Nie każdy nowotwór jajnika jest rakiem. Dowiedz się, jaki jest podział nowotworów jajnika, jakie są czynniki wystąpienia raka jajnika, na czym polega leczenie i jakie są rokowania w raku jajnika.  

Rak jajnika – objawy

Rak jajnika w Polsce znajduje się na piątym miejscu wśród raków u kobiet, a na drugim – po raku trzonu macicy – wśród nowotworów żeńskich narządów rodnych. W ostatnich latach obserwuje się tendencję wzrostową zachorowalności na ten nowotwór. W 2020 roku zachorowało 4669 Polek. To bardzo poważna choroba. Wiele kobiet po diagnozie żyje tylko kilka miesięcy.

Umieralność jest tak wysoka dlatego, że rak ten bardzo długo może nie dawać żadnych objawów – z tego względu nazywany jest cichym zabójcą. A gdy już daje jakieś symptomy, są one niespecyficzne: Mogą to być, na przykład:

• wzdęcia
• nudności, odbijanie
• uczucie pełności
• powiększenie obwodu brzucha
• biegunki i zaparcia na zmianę

Tego typu objawy można brać za problemy z trawieniem. Dopiero gdy pojawią się:

• nieustanne zmęczenie,
• krwawienie z pochwy,
• intensywne bóle brzucha,

decydujemy się na wizytę u lekarza ginekologa. Czasem niestety jest już za późno. Rak wykryty w zaawansowanym stadium, a dzieje się tak w przypadku nawet 70% tych nowotworów (FIGO III i IV), może być nieuleczalny. W roku 2020 zarejestrowano 3131 zgony z powodu raka jajnika. Zachorowalność na raka jajnika obserwowana jest głównie u kobiet w wieku 55 - 70 lat (dane z onkonet.pl).

Rak jajnika – na czym polega

O raku jajnika mówimy, gdy torbiel na jajniku (większość torbieli ma charakter łagodny) zostanie objęta procesem nowotworowym. Trzeba jednak pamiętać, że nie każdy nowotwór jajnika to rak, wiele zmian ma charakter łagodny i poddaje się wycięciu.

Na początek warto wspomnieć, że jajniki, czyli żeńskie gruczoły płciowe, zbudowane są z wielu typów komórek pełniących różne funkcje. Każda z tych linii komórkowych może dać początek jakiemuś nowotworowi, w tym złośliwemu. Terminem "rak jajnika" określa się często również guzy z komórek zarodkowych lub komórek podścieliska, o różnym – często dobrym – rokowaniu, niebędące w gruncie rzeczy rakami. Najczęstszą postacią złośliwego nowotworu jajnika jest rak surowiczy.

W miarę jak organizm kobiety się starzeje, może dochodzić do powstawania różnej wielkości torbieli na jajnikach. Zbudowane są one z nabłonka. Nabłonek ten, podobnie jak nabłonek pokrywający jajnik od zewnątrz mogą być punktem, w którym rozpocznie się proces nowotworowy.

Nowotwory jajnika – podział

Nowotwór jajnika, niekoniecznie musi być nowotworem złośliwym, w tym rakiem. Wiele zmian jest niezłośliwych, łagodnych. Nowotwory, inaczej guzy, jajnika, mogą powstawać z różnych tkanek, nie tylko nabłonków. Guzy jajnika można podzielić na:

– guzy pierwotnie nabłonkowe:

• torbielakogruczolak (łagodny) lub torbielakogruczolakorak śluzowy (złośliwy),
• torbielakogruczolak (łagodny) lub torbielakogruczolakorak surowiczy (złośliwy),
• guz endometrialny (łagodny) lub rak endometrialny (złośliwy),
• rak jasnokomórkowy,
• guz Brennera;

– guzy hormonalnie czynne:

• ziarniszczak,
• otoczkowiak,
• guzy z komórek Sertoliego i Leydiga, tzw. jądrzak,
• guzy z komórek wnękowych,
• guzy z komórek lipidowych;

– guzy zrębu sznurów płciowych i guzy z komórek zarodkowych:

• włókniak lub mięsak,
• rozrodczak,
• potworniak (teratoma),
• gonadoblastoma,
• guz pęcherzyka żółtkowego,
• rakonerwiak
• nabłoniak kosmówkowy

(podział za wyleczto.pl)

Rak jajnika – podział

Najprościej, wyróżnia się dwa rodzaje nowotworów jajnika:

• nabłonkowy, który jest częściej rozpoznawany
• nienabłonkowy, rzadszy

Biorąc pod uwagę rokowanie i wzrost, wyróżniamy dwa typy:

• typ I rozwija się z nowotworów łagodnych lub o granicznym stopniu złośliwości – częściej jest wykrywany na początkowym etapie
• typ II występuje częściej niż typ I, ma charakter złośliwy i szybko rozwija się w otrzewnej – zazwyczaj jest rozpoznawany w mocno zaawansowanym stadium

Niezłośliwy nowotwór jajnika

Łagodne nowotwory jajnika występują często u młodych kobiet, w wieku 17–30 lat. Zwykle pojawia się  guz na jednym jajniku, ale przybiera duże rozmiary. Może być jednokomorowy i przypomina wtedy balonik wypełniony płynem, lub wielokomorowy z licznymi przegrodami.

Leczenie łagodnych nowotworów jajnika polega na ich chirurgicznym usunięciu. Należy jednak pamiętać, że ocena i decyzja o dalszym postępowaniu należą do specjalisty ginekologa i w niektórych przypadkach operacja guza jajnika może zostać odłożona w czasie.

Rak jajnika – czynniki ryzyka

Istnieją pewne uwarunkowania, które zwiększają prawdopodobieństwo rozwinięcia się choroby. Są to:

• wiek powyżej 50 lat
• przebycie menopauzy
• rak jajnika w rodzinie
• odziedziczone nieprawidłowe geny (BRCA1 i BRCA2) – 15% wszystkich  zachorowań
• stymulacja owulacji
• niepłodność, bezdzietność
• endometrioza
• nadmierna masa ciała
• palenie papierosów
• cukrzyca

Jak długo rozwija się rak jajnika

Rak jajnika rozwija się niestety szybko. Może to trwać kilka miesięcy, a więc między jedną a drugą wizytą u ginekologa. Co więcej, nie ma żadnych badań przesiewowych, które w tym kierunku wykonuje się u wszystkich pacjentek. W krajach rozwiniętych ryzyko rozwoju raka jajnika jest większe niż ryzyko rozwinięcia się raka szyjki macicy lub endometrium, ale niższe niż raka piersi. Raki te dotyczą głównie kobiet w okresie menopauzy i po menopauzie. 

Kto jest najbardziej narażony na wystąpienie raka jajnika?

Kobiety, które wielokrotnie rodziły, oraz te, które stosowały doustne środki antykoncepcyjne, są mniej narażone na rozwój raka jajnika. Chodzi o to, że u tych kobiet rzadziej występowała owulacja. Im mniej owulacji, tym mniejsze ryzyko wystąpienia zmian nowotworowych. Powstaje mniej torbieli inkluzyjnych, w których może rozwinąć się rak, a nabłonek powierzchniowy nie jest tak często podrażniany w trakcie owulacji. Z kolei bardziej narażone na raka jajnika są te kobiety, u których owulacje były wywoływane farmakologicznie przez dłużej niż rok.

Rak jajnika może być także dziedziczny. Odpowiedzialne są za to mutację genów BRCA 1 i BRCA 2. Wiele kobiet, u których w rodzinie wystąpił rak sutka, poddają się badaniu na obecność mutacji genu BRCA 2. Badanie jest całkowicie bezbolesne, polega na pobraniu wymazu z wewnętrznej strony policzka.

Rak jajnika – leczenie i rokowania

Leczenie raka jajnika zależy od jego rodzaju i stopnia zaawansowania. Wyróżniamy 4 stopnie zaawansowania raka jajnika:

• stopień I – guz jest ograniczony tylko do jajnika lub obu jajników;
• stopień II – proces nowotworowy zajmuje również inne narządy miednicy mniejszej;
• stopień III – rozsiew nowotworu wykracza poza granice miednicy mniejszej i/lub rozpoznano przerzuty do węzłów chłonnych pozaotrzewnowych i/lub przerzuty na powierzchnię wątroby;
• stopień IV – najbardziej zaawansowany, gdy istnieją odległe przerzuty.

(podział za wylecz to.pl) Stopnie I–III dzielone są dodatkowo na "podstopnie" a, b i c. Tylko stopnie Ia i Ib podlegają jedynie leczeniu operacyjnemu. Pozostałe muszą być uzupełnione chemioterapią, a w stopniu IV stosuje się również radioterapię. W trakcie leczenia operacyjnego powinno się usunąć całą zmianę, macicę oraz przydatki wraz z siecią większą i wyrostkiem robaczkowym.

U młodych kobiet, które chcą jeszcze posiadać dzieci, a stopień zaawansowania raka wynosi Ia, przeprowadza się operację usunięcia tylko zmienionego jajnika oraz pobrania wycinka z drugiego.

Jeśli chodzi o raka jajnika, im wcześniej zostanie on wykryty, tym większe są szanse na wyleczenie. Dlatego niezmiernie ważne jest, by systematycznie wykonywać badania kontrolne: USG przezpochwowe narządów rodnych oraz. Raka jajnika pomoże wykryć również badanie krwi w kierunku markerów nowotworowych CA-125. Im wcześniej wykryje się niepokojące zmiany, tym lepsze są rokowania.

źródło: pacjent.gov.pl, wyleczto.pl, onkonet.pl