Alergia pokarmowa to ostra i natychmiastowa reakcja organizmu po spożyciu uczulającego produktu, która może występować zarówno u niemowląt i starszych dzieci, jak i dorosłych. Osoby z alergią pokarmową muszą bardzo uważać: nawet śladowe ilości alergenów mogą wywołać objawy takie jak wysypka, wymioty, biegunka. W skrajnych przypadkach może dojść do zagrażającego życiu wstrząsu anafilaktycznego.
Alergia pokarmowa jest jednym z rodzajów alergii (inne to alergia kontaktowa, alergia wziewna i alergia iniekcyjna). W przypadku alergii pokarmowej czynnikiem wywołującym nieprawidłową reakcję organizmu jest jeden ze składników diety. Organizm odbiera taki pokarm jako zagrożenie, z którym musi walczyć. Produkuje więc przeciwciała znane jako immunoglobuliny E (IgE). To właśnie te przeciwciała najczęściej odpowiedzialne są za pobudzanie pozostałych komórek do uwalniania substancji wywołujących stan zapalny.
Jak podaje Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, dwie główne przyczyny rozwoju alergii pokarmowej to czynniki środowiskowe i genetyczne. Ryzyko wystąpienia alergii u dzieci zdrowych rodziców wynosi 5–15 proc. Gdy rodzice są alergikami, ryzyko to wzrasta do 60–80 proc.
To mit, że alergia pokarmowa wykryta w dzieciństwie pozostanie z nami na całe życie. Szacuje się, że aż 90 proc. niemowląt i małych dzieci z alergią pokarmową wyrasta z niej ok. 3. roku życia.
Wyróżnia się dwa typy alergii pokarmowej:
Alergię pokarmową u dorosłych najczęściej wywołują produkty pochodzenia roślinnego, u dzieci – zwierzęcego. Uważać trzeba również na dodatki, szczególnie siarczany (dodawane są one do dań z owoców morza, ale też: wina, piwa, czy soków). Niebezpieczny może być także glutaminian sodu (występujący w zupach w proszku, mieszankach przypraw i gotowych potrawach). Alergicy powinni więc wystrzegać się dań wyprodukowanych metodą przemysłową. Uczulać może prawie każdy produkt, ale lista najczęstszych sprawców alergii nie jest długa. Najczęstsze alergie pokarmowe to uczulenia na:
A ściślej mówiąc zawarte w nim białko. Alergia na mleko jest jedną z najczęściej spotykanych alergii pokarmowych. Zwykle na białka mleka uczulone są dzieci. Obecnie trwa burzliwa dyskusja na temat tego, czy uczulenie na mleko mija wraz z wiekiem. Gdy uczulenie pojawia się w niemowlęctwie, zwykle można mówić o skazie białkowej.
Są bardzo groźnym alergenem – nawet ich śladowa ilość może doprowadzić do wstrząsu anafilaktycznego. Obecnie istnieje wymóg oznakowywania żywności zawierającej alergeny. Gdy na opakowaniu znajduje się napis "produkt może zawierać śladowe ilości [alergenu]", istnieje ryzyko wystąpienia reakcji alergicznej po jego spożyciu, dlatego alergicy i rodzice małych alergików powinni ich unikać. Np. jeśli wiesz, że masz alergię na orzechy, a na czekoladzie widnieje napisać, że może ona zawierać śladowe ilości orzechów, lepiej jej nie jedz.
Uczulenie na jajka jest zmorą dla rodziców, są one bowiem składnikiem wielu innych produktów takich jak ciasta, makaron czy sosów w proszku. Zawsze sprawdzaj składy gotowych produktów, czy nie ma w nich jaj. Jeśli dziecko ma uczulenie na jajka kurze, być może będzie mogło jeść inne jaja, np. przepiórcze.
Niewiele potrzeba, by wystąpiła reakcja alergiczna – czasem wystarczy nawet sam zapach ryby lub jej dotknięcie (zwłaszcza łososia makreli i śledzia), aby pojawiły się objawy uczulenia.
Najczęściej truskawki i cytrusy. Przy uczuleniu na cytrusy należy unikać także soku z tych owoców. Alergia na truskawki, podobnie jak inne alergie pokarmowe, mogą wywoływać reakcję krzyżową z innymi produktami.
Uczulenie na gluten – białko zawarte w pszenicy, życie, owsie i jęczmieniu – występuje zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. W skrajnych przypadkach wystarczy polizanie kromki chleba czy bułki, by doszło do anafilaksji.
Bardzo rzadko objawy alergii pojawiają się już przy pierwszym kontakcie z danym pokarmem. Na ogół dzieje się to po kilkukrotnym spożyciu. Dziecko może więc przez dłuższy czas zajadać się jakimś smakołykiem bez żadnej reakcji i dopiero przejawiać nadwrażliwość na dany alergen. Zdarza się również, że alergia pojawia się dopiero w dorosłości. Każda alergia, w tym także pokarmowa, wywołuje reakcję ogólnoustrojową. Oznacza to, że może ona dotyczyć różnych narządów i układów.
U niemowląt i małych dzieci, u których stwierdzono alergię pokarmową, mogą się pojawić:
Objawy alergii pokarmowej u nastolatków i dorosłych są podobne do tych występujących u niemowląt i małych dzieci. Należą do nich przede wszystkim: ból brzucha, wymioty, biegunka, atopowe zmiany skórne, obrzęk i zaczerwienienie w obrębie jamy ustnej, świszczący oddech, katar.
Na poniższym filmie możesz zobaczyć objawy alergii pokarmowej u dziecka. To opuchnięte, zaczerwienione oczy, wysypka na policzkach czy kolki powodujące dyskomfort:
Innym objawem alergii pokarmowej są trudności z oddychaniem i zmęczenie. Jeśli się pojawią, udaj się na SOR lub dzwoń po pogotowie!
Alergia pokarmowa może również prowadzić do anafilaksji. Na tym filmie widać nie tylko objawy uczulenia, ale też testy alergiczne, które pozwalają sprawdzić, jaki alergen wywołuje reakcję organizmu:
Jeśli u ciebie lub twojego dziecka występują powyższe objawy po zjedzeniu konkretnego produktu, skonsultuj się z lekarzem (internistą lub pediatrą). To on wykluczy infekcję i zaleci zmianę diety. Zwykle dieta eliminacyjna wystarcza, by objawy się nie pojawiały. Jeżeli jednak dolegliwości nasilają się, a dodatkowo w twojej rodzinie są już inni alergicy, warto pójść do specjalisty. Skierowanie do alergologa wypisuje internista lub pediatra.
Alergolog zapewne zleci w tej sytuacji wykonanie testów z krwi lub testów skórnych, by dowiedzieć się, czy alergia jest IgE zależna, czy nie. Ułatwi to znalezienie przyczyny alergii i dalsze leczenie.
By złagodzić objawy alergii, możesz zastosować leki antyhistaminowe w postaci tabletek lub maści. W przypadku wystąpienia wysypki alergicznej najczęściej stosuje się maści na bazie hydrokortyzonu. Przed użyciem leków poradź się lekarza, czy dany produkt na pewno jest bezpieczny. Warto również zastosować domowe sposoby na alergię, które wspomogą leczenie farmakologiczne. Pamiętaj jednak, że podstawą jest dieta eliminacyjna, by nie dopuścić do pojawienia się objawów!
źródła: ncez.pzh.gov.pl, mayoclinic.org, nhs.uk, acaai.org