• Błonica to choroba zakaźna przenoszona drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt z zakażonym, nosicielem lub ozdrowieńcem.
• Bardzo wysokie ryzyko powikłań, a nawet śmierci wynikające z zakażenia błonicą, sprawia, że ostrzega przed nią Główny Inspektor Sanitarny.
• Zakażenia błonicą można uniknąć, wystarczy przestrzegać obowiązkowego kalendarza szczepień.

O ile z katarkiem można sobie poradzić, tak warto pamiętać, że placówki oświatowe to także siedliska tzw. chorób wieku dziecięcego. Przed wieloma z nich, również tymi śmiertelnie niebezpiecznymi można się ustrzec przy pomocy szczepień. Główny Inspektor Sanitarny w najnowszym komunikacie przypomina - błonica może być śmiertelna. Ale można jej uniknąć.

Błonica (defteryt) - choroba zakaźna błon śluzowych

Błonica to bardzo zakaźna choroba błon śluzowych. Powodują ją bakterie maczugowca błonicy. Patogen dostaje się do organizmu drogą kropelkową. Pokonuje barierę ochronną w nosie lub gardle, bywa, że rozprzestrzenia się także na błonę śluzową ucha, narządów płciowych, a także spojówki. 

Zakazić się błonicą można także w drodze bezpośredniego kontaktu z chorym. Błonica atakuje także zranioną skórę, a toksyny wytwarzane przez bakterie maczugowca przedostają się do krwioobiegu. W efekcie mogą uszkadzać organy wewnętrzne, najczęściej nerki, serce, wątrobę, nadnercza, a także ośrodkowy układ nerwowy.

Uszkodzenia, których dokonuje choroba, mogą być nieodwracalne, a nawet prowadzić do śmierci pacjenta. Bakterie powodują powstawanie szarego nalotu, tak zwanych błon rzekomych, które przy próbie usunięcia obficie krwawią. 

Błonica: objawy

Pierwsze objawy występują 2 do 5 dni od zakażenia. Zakazić można się zarówno od osoby, która sama już ma objawy, jak od nosiciela, a także ozdrowieńca, który błonicę dopiero co przeszedł. Wśród najczęstszych objawów błonicy należy wymienić:

• wysoką gorączkę (38 st. lub więcej)
• ból gardła
• osłabienie
• wysokie tętno
• biały nalot na migdałkach
• zmiany o obrębie jamy nosowo-gardłowej
• nieprzyjemny zapach z ust
• nierówny rytm serca
• powiększone węzły chłonne
• dysfunkcję krtani
• niskie ciśnienie krwi
• bladość
• dreszcze
• ból głowy
• chrypa
• kaszel. 

Błonica - rodzaje 

Choć błonicę określa się najczęściej tym jednym słowem, to warto wiedzieć, że istnieją różne odmiany tej choroby. Niektóre mają bardzo charakterystyczne objawy. 

• Błonica gardłowa

Chory na pierwszy rzut oka wygląda na ciepiącego, dziecko ma przepełniony bólem wyraz twarzy, gorączkę i skarży się na ból gardła. Z godziny na godzinę traci siły i apetyt. Bywa, że w przypadku tej odmiany pojawia się ból brzucha, a nawet wymioty. Zaobserwować można bladość i podkrążone oczy, z ust dziecka wyraźnie czuć siarkowy zapach.

• Błonica nosa

Najczęściej występuje u niemowląt, zaczyna się od wodnistego kataru, który z czasem zmienia się w ropny, a docelowo w zabarwiony krwią. Dziecko na trudności z oddychaniem, ssanie piersi czy butelki staje się wyzwaniem. Rośnie ryzyko odwodnienia dziecka.

U małych pacjentów medycy obserwują sapkę. Ze względu na lokalizację siedliska choroby, jest ona bardzo łatwo zaraźliwa, przy każdym kichnięciu dziecko rozsiewa zarazki.

• Błonica krtani

Nazywana też dławcem lub krupem. Rozwija się bardzo szybko od 1 do 2 dni. Powoduje chrypę, aż do całkowitej utraty głosu. Wynika to ze zwężania głośni przez narastające błony rzekome.

W późniejszej fazie błonica krtani powoduje duszność i świszczący oddech. Dziecko jest bardzo niespokojne, wynika to z niedotlenienia organizmu, które jest stanem zagrażającym życiu. W tym przypadku niezbędne jest bezzwłczne zgłoszenie się do szpitala.

Błonica krtani może "schodzić" niżej atakując także drzewo oskrzelowe. W szpitalu podane zostaną antybiotyki, a stan natlenienia organizmu będzie monitorowany. W razie potrzeby pacjent otrzyma tlen.

• Błonica toksyczna, złośliwa, piorunująca

Niezależnie od początkowej lokalizacji choroby, każde zakażenie może zmienić się w najgroźniejszą jej postać. Bywa, że początkowa faza anginy nie występuje i od razu mam do czynienia z zakażeniem nagłym. Wówczas w gardle chorego obserwujemy brązowy nalot świadczący po występowaniu krwi w wydzielinie. 

Wyraźnie słychać gardłowy świst przy oddychaniu i mówieniu, z czasem mowa zdaje się być upośledzona. Z ust dziecka czuć nieprzyjemny słodki zapach. Obserwuje się także wyraźne powiększenie węzłów chłonnych. Mówi się o szyi Cezara, wyraźnie rozbudowanej na boki. Do tego dochodzą krwotoki z nosa i gardła, a także widoczna na pierwszy rzut oka bladość.

Dziecko może mieć trudności z połykaniem, widzeniem, a nawet porażenie kończyn. W przypadku błonicy  piorunującej obserwuje się wiele przypadków śmiertelnych.

Błonica: leczenie

Stuprocentową pewność co do zakażenia błonicą otrzymuje się w badaniu laboratoryjnym wymazu z gardła. Wówczas chory i osoby z jego najbliższego otoczenia muszą pozostać w izolacji. Dopiero po 6 dniach od uzyskania negatywnego wyniku można kontaktować się z innymi. 

Chory poddawany jest antybiotykoterapii penicyliną, która zwalcza maczugi błonicy, niestety nie działa na wytwarzane przez nie toksyny. W celu minimalizowania ich szkodliwego wpływu na organizm dziecka podaje się mu antytoksynę. 

Nie stosuje się u chorych żadnej diety. Dziecko powinno pić chłodne, a nawet zimne napoje, mniejsza to przekrwienie i bolesność gardła. Jeśli maluch nie ma apetytu, nie zmuszamy go do jedzenia. Niezwykle ważne jest zachowywanie higieny, zarówno własnej, jak i dziecka. 

Powikłania po błonicy

Po przebytej błonicy dość często dochodzi do powikłań. Najczęściej występują:

• zapalenie płuc
• zapalenie podniebienia miękkiego
• zapalenie mięśni gałki ocznej
• zapalenie ucha środkowego
• zapalenie wsierdzia
• porażenie kończyn
• uszkodzenie mięsna sercowego rozwija się u 10-25 proc. chorych
• powikłania neurologiczne dotyczą 75 proc. chorych.

Leczona błonica jest śmiertelna dla 5-10 proc. populacji, z czego dla dzieci do 5 r.ż. i dorosłych powyżej 40 lat nawet dla 20 proc. Bez prawidłowego rozpoznania i odpowiedniego leczenia umiera połowa zakażonych.

Profilaktyka błonicy

Istnieje skuteczny sposób zapobiegania zachorowaniu. Są to szczepionki z obowiązkowego kalendarza szczepień. Zintegrowany preparat błonica-tężec-krztusiec, podawany jest w czterech dawkach niemowlętom i małym dzieciom. W 14 i 19 r.ż. podaje się dawki przypominające. Dorośli powinni przyjmować dawkę co 10 lat. 

W krajach rozwiniętych, gdzie dzieci szczepi się rutynowo, błonica występuje w pojedynczych przypadkach, najczęściej u dzieci niezaszczepionych. Z problemem epidemii tej choroby mierzyli się niedawno nasi wschodni sąsiedzi, którzy znacznie mniej restrykcyjnie przestrzegają zaleceń w kwestii szczepień dzieci.