Szczepienia dzieci na COVID-19 - na kluczowe pytania odpowiada dr hab. Ernest Kuchar
W najbliższych tygodniach rozpoczną się szczepienia na COVID-19 dzieci w wieku 5-11 lat. Dr hab. n. med. Ernest Kuchar, pediatra, specjalista chorób zakaźnych, odpowiada na pytania oraz wyjaśnia jak przygotować dziecko do szczepienia i dlaczego dzieci powinny także zostać zaszczepione.
- Dzieci chorują obecnie częściej niż w poprzednich falach pandemii, a oficjalne dane o zachorowaniach mogą być znacznie zaniżone.
- Rekomenduje się szczepić na COVID-19 wszystkie dzieci bez względu na ich choroby przewlekłe.
- Dzieci do szczepienia kwalifikować będzie lekarz.
- Szczepionką, dopuszczoną do stosowania u dzieci jest COMIRNATY (Pfizer), która będzie podawana w 1/3 dawki jak dla osoby dorosłej.
- Jeśli po szczepieniu dziecko będzie się źle czuło można podać ibuprofen lub paracetamol w standardowej dawce 4 godziny po szczepieniu.
Jak obecnie dzieci przechodzą COVID-19?
Obecnie dzieci chorują znacznie częściej niż w pierwszych falach pandemii. Tak wielu chorych dzieci z powodu COVID-19 w szpitalach jeszcze nie było. Wyraźnie wyróżniają się dwie grupy wiekowe:
- niemowlęta, które chorują w sposób przypominający ciężką grypę
- nastolatki od 12 roku życia z czynnikami ryzyka, szczególnie ze znaczną nadwagą, chorują tak samo ciężko jak osoby dorosłe
Jest to ostatnia grupa, która "ostała się" po poprzednich falach i pozostaje w zdecydowanej większości niezaszczepiona, dlatego jest teraz narażona na atak koronawirusa. Dzieci były dobrze chronione podczas pierwszych fal pandemii, był lockdown, szkoły były nieczynne, dzieci nie miały gdzie się zarazić, chorowali głównie dorośli.
W tej chwili osoby starsze są w znacznym odsetku zaszczepione, dorośli w znacznym odsetku już przechorowali COVID-19, dlatego chorują teraz dzieci. Uważam, że choruje znacznie więcej dzieci niż widnieje w statystykach. Większość dzieci trafia do przychodni, z objawami przeziębieniowymi i nie ma wykonywanego testu, dlatego umykają statystykom.
We wszystkich krajach, w których wystąpiła 4 fala obserwowano znaczący wzrost zachorowana osób do 24 r.ż., w tym dzieci. W tej chwili dzieci i młodzież są w grupie najbardziej podatnej na zachorowania, stale słyszy się o zachorowaniach w szkołach i kwarantannie całych klas.
Czy szczepić się mogą wszystkie dzieci? Czy określone choroby są przeciwskazaniem do szczepienia – jeśli tak, to jakie? Czy jeśli dziecko jest pod opieką lekarza specjalisty to trzeba wcześniej zapytać go o możliwość zaszczepienia?
Biorąc pod uwagę poważne zagrożenie, jakim jest COVID-19, to, że niektóre dzieci chorują ciężko a dodatkowo występuje jeszcze zespół long covid, czyli utrzymywanie się dolegliwych objawów przez ponad 12 do 15 tygodni (co może wystąpić u od kilku do kilkunastu procent dzieci) powinniśmy zwalniać ze szczepienia jedynie te dzieci, u których wystąpiła reakcja anafilaktyczna przy podaniu pierwszej dawki i w przypadku nadwrażliwości na składniki szczepionki, dokładnie tak jak postępujemy z dorosłymi pacjentami.
Jest to jedyne realne przeciwwskazanie. Choroby przewlekłe dziecka paradoksalnie nie są przeciwskazaniem, a są wręcz wskazaniem do szczepienia, ponieważ prawdopodobnie takie dziecko będzie chorowało ciężko na COVID-19, gdy dojdzie u niego do zakażenia.
Nie jest też konieczne pytanie lekarza specjalisty "od choroby przewlekłej" ponieważ przykładowo lekarz neurolog zwykle zna się mniej na szczepieniach niż lekarz pierwszego kontaktu. Ponadto wizyta u specjalisty jest nieraz możliwa dopiero po długim oczekiwaniu.
Jak dziecko trzeba przygotować do szczepienia?
Przed szczepieniem dziecka lekarz każdorazowo przeprowadza wywiad z rodzicem i ocenia ogólny stan zdrowia dziecka. Kilka dni przed planowanym szczepieniem warto zwrócić uwagę na samopoczucie dziecka i takie dolegliwości jak: kaszel, podwyższona temperatura czy biegunka.
Przed wizytą warto przypomnieć sobie i przygotować ważne informacje. Lekarz zapyta o uczulenia dziecka, choroby przewlekłe, przyjmowane leki oraz poprzednie szczepienia.
Dobrym pomysłem jest również przygotowanie listy ewentualnych pytań – rozmowa z lekarzem stanowi najlepszą okazję do rozwiania wątpliwości, np. objawów po szczepieniu.
Szczepienie ułatwia łatwe do zdjęcia i założenia ubranko. Na wizytę należy zabrać książeczkę zdrowia dziecka.
Jakie objawy mogą wystąpić u dziecka po szczepieniu?
Szczepionka wykorzystuje naturalne mechanizmy odporności, zatem ból w miejscu szczepienia czy zaczerwienienie są normalnymi objawami, podobnie jak częste objawy ogólne, przejściowe osłabienie, bóle głowy, bóle mięśni czy gorączka.
Te objawy powinny ustąpić w ciągu maksymalnie 2 dni i nie są niepokojące.
Co zastosować, jeśli dziecko będzie się źle czuło po szczepieniu?
Stosujemy to, co zazwyczaj dziecko dostaje przy podobnych objawach i co dobrze toleruje. Podanie 4 godziny po szczepieniu ibuprofenu czy paracetamolu nie wpływa w żaden sposób na odporność poszczepienną. Podajemy taką dawkę, jaką zazwyczaj (czyli stosowną do wieku i wagi dziecka).
Jak reagować, jeśli dziecko będzie źle się czuło po szczepieniu? Czy zostawić je w domu, a może normalnie wysyłać do szkoły/przedszkola?
To zależy od indywidualnej sytuacji, jeśli dziecko czuje się nie najlepiej to może zostać dzień, dwa w domu. Jeśli gorsze samopoczucie będzie dłużej trwać, należy zgłosić się do lekarza.
Czy jeśli w dniu szczepienia dziecko będzie wykazywało objawy przeziębienia (teraz jest sezon na takie infekcje) szczepienie należy przełożyć?
Nie jest to konieczne. Szczepienie przeciwko COVID-19 jest bardzo ważne i łagodna infekcja, zwłaszcza pod jej koniec nie stanowi przeciwwskazania do szczepienia.
Jeśli jest to poważna choroba, np. infekcja przebiegająca z wysoką gorączką, szczepienia odraczamy, ale jeśli jest to tylko lekki katar – nie odwlekamy szczepienia przeciwko COVID-19 bo ryzykujemy, że dziecko się zarazi i zachoruje na COVID-19, a mogłoby tego uniknąć.
Szczepienie przeciwko COVID-19 nie będzie miało wpływu na przebieg przeziębienia – ani go nie pogorszy ani nie złagodzi.
Czy szczepienie na COVID-19 ma wpływ na inne szczepienia planowane w kalendarzu szczepień dziecka?
Nie ma wpływu, można połączyć ze szczepieniem na grypę czy też ze szczepieniem przeciwko błonicy, krztuścowi i tężcowi, czy odrze , śwince i różyczce wykonywanymi w 6 roku życia.
Jakie szczepionki są zarejestrowane/dopuszczone u dzieci w wieku 5-12 lat? Czy dawka i rodzaj szczepionki są takie same jak u dorosłych? Jaki ma być odstęp pomiędzy szczepieniami?
Na tę chwilę jest to szczepionka COMIRNATY firmy Pfizer, ta sama, która jest stosowana u dorosłych, ale u dzieci stosowana będzie 1/3 dawki dla osoby dorosłej czyli 10 ml, ponieważ wykazano, że ta 1/3 dawki ze względu na to, ze dzieci mają sprawniejszy układ odpornościowy daje taką samą odpowiedź mierzoną przeciwciałami jak podanie dawki 30 ml osobom dorosłym.
Odstęp między dawką pierwszą i drugą też będzie taki sam jak u dorosłych czyli 21 dni aczkolwiek nowe dane wskazują, że dłuższy odstęp może wiązać się z lepszą odpornością.
Jaka jest według badań efektywność szczepienia na COVID-19 u dzieci 5-11 lat?
Szczepienia dzieci w przedziale 5- 11 lat, dopuszczono (2 listopada 2021 przez FDA i 25 listopada przez EMA) w oparciu o badanie kliniczne 4700 dzieci w wielu 5 do 11 lat, które podzielono losowo na dwie grupy. Ponieważ ta obserwacja nie była długa, w jej trakcie w grupie zaszczepionej zachorowało 3 dzieci, w grupie niezaszczepionej zaś – zachorowało 16 dzieci.
Można zatem obliczyć skuteczność szczepienia na ponad 90 % - jest to skuteczność w badaniu klinicznym, które jest zawsze sztucznym środowiskiem, ponieważ m.in. rekrutuje się do niego uczestników spełniających określone kryteria (np. brak chorób przewlekłych).
Życie tak nie wygląda – efektywność rzeczywistą, czyli skuteczność szczepień w "realnym życiu" można ocenić dopiero po ich wprowadzeniu do stosowania. Zazwyczaj skuteczność w realnym życiu jest nieco niższa niż w badaniu klinicznym, ale zdarzają się też sytuacje odwrotne.
Dochodzi bowiem korzystny efekt odporności populacyjnej, czyli niektóre osoby nie chorują dzięki szczepieniom innych, bo nie mają się od kogo zarazić. Czasami okazuje się, przy powszechnych szczepieniach, że skuteczność rzeczywista, czyli efektywność okazuje się lepsza niż w badaniach klinicznych.
Czy dzieci będą szczepione w tych samych punktach szczepień, co dorośli i młodzież? Czy lekarz pediatra/rodzinny będzie kwalifikował dziecko do szczepienia? Czy jest taka potrzeba?
Prawdopodobnie będą to te same punkty szczepień. Dzieci będą kwalifikowane do szczepień wyłącznie przez lekarzy (pediatra, lekarz rodzinny, każdy lekarz z prawem wykonywania zawodu.)
Czy po szczepieniu dziecko nadal powinno zachowywać zasady ostrożności w kontaktach (dystans, maseczka) i często dezynfekować/myć ręce?
Tak, jak my wszyscy. Dopiero po 5 tygodniach od rozpoczęcia szczepienia uzyskujemy jego pełny efekt. Szczepienie chroni, ale masywne narażenie jest w stanie przełamać każdą odporność, dlatego uważać muszą także osoby zaszczepione.
Może cię zainteresować: "Oddziały dziecięce są pełne". Dzieci trafiają do szpitala z groźnymi "dorosłymi" objawami