Jeszcze dziś porozmawiaj z dzieckiem o sensie życia. Tak sprawisz, że będzie silne psychicznie

Sandra Skorupa
Choć poczucie sensu życia brzmi bardzo filozoficznie, a światowi myśliciele potrafią się nad nim bardzo długo rozwodzić, to w rzeczywistości to rzecz bardzo przyziemna. To kwestia wręcz podstawowa dla naszego życia już od najmłodszych lat. Jak budować w dziecku poczucie sensu? Oto 7 pytań, które warto zadać, by wychować dziecko twardo stąpające po ziemi.
Jak budować w dziecku poczucie sensu życia? Oto ważne pytania i test PIL screen z filmu "Podaj dalej"

Poczucie sensu istnienia zmniejsza ryzyko depresji

Pojęcie sensu życia wydaje się być przeznaczone dla dorosłych, jednak naukowcy przekonują, że rozwija się już u dzieci, a rola rodzica w budowaniu w dziecku poczucia sensu życia jest bardzo ważna. Szczególnie w XXI wieku, gdy na dzieci czeka wiele zagrożeń w sieci, a globalna pandemia koronawirusa odebrała im wiele możliwości i ze względu na izolację, poskromiła ich wielkie ambicje.
Wielu badaczy sensu życia przekonuje, że jego istnienie i rozwijanie minimalizuje ryzyko występowania chorób psychicznych. Agnieszka Muchacka z Akademii Krakowskiej przy okazji badań porównawczych poczucia sensu życia wśród polskiej i amerykańskiej młodzieży przekonuje:


— Brak znalezienia sensu życia może doprowadzić do kryzysu, który z kolei spowodować może depresję, nerwicę i inne choroby psychiczne. Jest to szczególnie niebezpieczne dla młodzieży w wieku późnej adolescencji, która znajduje się w fazie kształtowania się pogłębionego sensu życia a ich cele życiowe, preferencje, systemy wartości ulegają często zmianom — podkreśla Muchacka.

Warto również wiedzieć, że jak wynika z analiz polskich badaczek w Journal of Psychiatry and Clinical Psychology uczniowie z wysokim poziomem poczucia sensu wykazywali znacznie wyższą satysfakcję z życia. Mieli oni również niższy poziom obawy przed byciem pominiętym niż uczniowie z niskim poziomem poczucia sensu życia. Co więcej, wskaźnik poczucia sensu życia wzrósł w bardziej zamożnych rodzinach

7 pytań

W nowoczesnej kulturze nie jest łatwo nastolatkom podjąć refleksję nad sensem istnienia. Dzieci zaczynają szukać sensu życia w okresie dojrzewania.

Oczywiście robią to na podstawie wzorców, które pozyskali ze swojego rodzinnego, rówieśniczego, a także kulturowego środowiska. Dorośli mogą im w tym pomóc, naprowadzając nastolatków, zadając np. 7 pytań do sensu życia.

1. Jaki jest cel mojego życia?
2. Kim chcę być w przyszłości?
3. Co powinienem robić, by być szczęśliwym?
4. Czy biorąc pod uwagę swoje dotychczasowe życie, jesteś z niego zadowolony?
5. Jak oceniasz swoją przyszłość?
6. Jakie wartości uznajesz za ważne w życiu?
7. Jak bardzo ważne w skali 1-5 są ważne dla ciebie: praca, rodzina, przyjaciele, czas wolny, polityka, religia?

Warto nie tylko pytać dzieci, ale również uważnie ich słuchać, naprowadzać, dociekać i podważać ich odpowiedzi, by mogły doprecyzować swój sens i zwrócić uwagę, że ich wartości mogą się zmieniać i nie należy się tego obawiać.

Test sensu życia — PIL

Psychologowie dotychczas stworzyli kilka używanych w psychologii klinicznej testów sensu życia. Jednym z popularniejszych jest test PIL (ang. Purpose in Life). Polega on na tym, by 20 różnych zagadnień ocenić w skali 1-7.

Maksymalnie można uzbierać 140 punktów. Wynik poniżej 90 oznacza stan pustki egzystencjalnej, wynik od 90 do 104 oznacza posiadanie w życiu celu. Natomiast osoby, które przekroczą próg 105 punktów, mają wyraźnie określone cele i sens życia.

Młodzi ludzie wciąż szukają swojego sensu, dlatego mogą uzyskać niski wynik. Niemniej warto test robić co jakiś czas, by kontrolować swoje poczucie sensu. W zależności od tego, w jakim okresie (lepszym, gorszym) naszego życia jesteśmy – poczucie naszego sensu będzie się zmieniać.

Zagadnienia testu sensu życia — PIL

1. Czuję entuzjazm do życia
2. Życie jest ekscytujące
3. W moim życiu są jasne cele
4. Moje życie ma sens
5. Każdy dzień jest taki sam
6. Chciałbym mieć więcej żyć
7. Po przejściu na emeryturę planuję aktywność
8. Realizacja celu życiowego idzie dobrze
9. Życie jest pełne dobrych rzeczy
10. Gdybym dziś umarł – moje życie było nic niewarte / warte zachodu
11. Mam powody do życia
12. Świat dostosowuje się do mojego życia
13. Jestem odpowiedzialny
14. Człowiek ma dużą swobodę podejmowania decyzji
15. Jestem przygotowany na śmierć
16. Nigdy nie chciałem ze sobą skończyć
17. Potrafię odnajdować w życiu sens     
18. Potrafię kontrolować swoje życie
19. Mierzenie się z codziennymi zadaniami jest dla mnie satysfakcją
20. Odkryłem jasny i satysfakcjonujący cel w moim życiu.

Sens życia a jakość życia

W dwóch różnych badaniach nad sensem życia dzieci publikowanych w Kontekstach Społecznych (2018) oraz Państwie i Społeczeństwie (2007) dowodzą, że dla dojrzewających najważniejszą wartością w kwestii poczucia sensu jest "miłość, wielkie uczucie". To wskazówka dla rodziców, o czym powinni rozmawiać ze swoimi dzieci w okresie adolescencji.

Na drugim miejscu plasuje się szczęście rodzinne, a więc dla nastolatków wciąż największe poczucie sensu daje zdrowa relacja z bliskimi i najbliższymi osobami. W ostatnich latach coraz rzadziej na poczucie sensu życia wśród młodych ludzi wpływ ma życie zgodnie z zasadami religijnymi, wiara w jakąś ideę, bądź w Boga.

Co ciekawe, poczucie sensu życia, jak się okazuje, jest zależne od tego, w jakim kręgu kulturowym żyjemy. Agnieszka Muchacka z Krakowskiej Akademii wykazała istotne różnice w sensie życia amerykańskich i polskich uczniów szkoły średniej, czyli młodzieży z zupełnie odmiennych okręgów kulturowych.

Okazało się, że amerykańscy nastolatkowie mają wyższy poziom poczucia sensu niż polscy uczniowie. Amerykańska młodzież pozytywniej wyrażała się na temat swojego celu i sensu życia niż polska. Poziom sensu życia wśród nastoletnich Polaków zaniżały niska samoocena, oraz negatywne postrzeganie własnego życia i wolności.

Sens życia jest zmienny, ale to kwestia, którą można rozwijać i samodzielnie kształtować. W tym celu trzeba znaleźć w swoim życiu chwilę na refleksję.

Warto pokazywać dzieciom od najmłodszych lat, że mogą swobodnie ustalać cel swojego życia, by nadać mu w ten sposób sens. Dzięki temu będą miały mniejsze problemy z pustką egzystencjalną w dorosłym życiu, nie będą zagubione i będą twardo stąpały po ziemi.