Ciąża po czterdziestce? Są plusy i minusy, oto co warto wiedzieć o późnej ciąży
Ciąża po czterdziestce to dziś norma społeczna i kulturowa. Zarówno gwiazdy z pierwszych stron gazet, jak i psycholodzy, wychwalają zalety późniejszego macierzyństwa. Jedni podkreślają wagę doświadczenia i świadomości dojrzałych mam, inni akcentują większą zasobność portfela lub sugerują... odmładzające działanie ciąży. O czym jednak powinny pamiętać dojrzałe mamy?
- Ciąża po 40 może być pięknym doświadczeniem, bo kobieta jest spokojniejsza o pracę i bogatsza o różne życiowe doświadczenia.
- W ciążę po 40 czasem jednak trudniej zajść, bo u czterdziestolatki płodność jest już sporo niższa niż u dwudziestolatek.
- W ciąży po 40 należy wykonywać więcej badań, z których niektóre są obowiązkowe i refundowane, ponieważ ciąże po 35. roku życia przez lekarzy traktowane są jako te o podwyższonym ryzyku.
Ciąża po 40 ma wiele zalet
Chociaż ciąża po 40 nie jest już tematem tabu i nikogo nie dziwi, warto zwrócić także uwagę na wypowiedzi mam, które mówią, że jednak na macierzyństwo zdecydowały się zbyt późno. Świadomość, że mamy jeszcze chwilę, że zegar biologiczny nieco zwolnił, ale wciąż tyka, jest potrzebna wielu kobietom.- W krajach rozwiniętych obserwuje się stały wzrost wieku porodu pierwszego dziecka, co tłumaczone jest zmianami społecznymi, np. dostępność antykoncepcji, zwiększenia znaczenia edukacji i kariery kobiet, rozwojem i większą dostępnością technik wspomaganego rozrodu - powiedziała nam w rozmowie dr hab. n. med. Diana Massalska, profesor Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, pracująca jako ginekolożka w Szpitalu Bielańskim w Warszawie. I dodała: - Statystycznie płodność kobiet zaczyna stopniowo obniżać się po 32. roku życia wskutek zmniejszenia liczby oocytów i pogarszania się ich jakości; proces ten przyspiesza ok. 37. roku życia.
Mimo to lekarze zwracają uwagę, że każda ciąża po 35. roku życia jest traktowana jako ciąża wysokiego ryzyka. Wynika to z tego, że według historycznych danych medycznych 35 lat u ciężarnej to wiek, w którym u dziecka rośnie ryzyko zespołu Downa, a także konieczności przeprowadzania diagnostyki inwazyjnej i badań w kierunku aberracji chromosomowych u płodu.
Powikłania i ryzyko wynikają również z tego, że kobiety po 40. roku życia częściej korzystają ze wspomagania rozrodu (m.in.in vitro), co skutkuje częstszymi ciążami mnogimi. Późniejszy wiek rozrodu wiąże się też z większym ryzykiem chorób przewlekłych u przyszłej mamy.
Często ciąża po czterdziestce jest o tyle dobrym pomysłem, że przyszła mama ma stabilną pozycję zawodową, mądrzejsza i bogatsza o różne doświadczenia, bycie mamą jest jej świadomą i dobrze przemyślaną decyzją.
Kobiety po 40. roku życia, które zostają mamami, są często pewniejsze w swoich działaniach, spokojniejsze i bardziej świadomie wychowujące dzieci. Mają więcej cierpliwości, częściej karmią piersią i dokonują lepszych wyborów, jeśli chodzi np. o żywienie niemowlaka.
Ciąża po 40: zagrożenia
Ciąża po 40. roku życia wiąże się też jednak z ryzykiem – nie tylko związanym z przebiegiem ciąży. Jest też dla starszego organizmu większym wysiłkiem: poród oraz powrót do formy po porodzie mogą być również trudniejsze.Po 35. roku życia zwiększa się również ryzyko wad wrodzonych u płodu, dlatego w przypadku ciąży po 40-tce, kobietom ciężarnym przysługuje cały pakiet darmowych badań, które warto wykonać i robić na bieżąco w trakcie trwania ciąży, by mieć pewność, że dziecko prawidłowo się rozwija.
Prof. Massalska wymienia różne zagrożenia ciązy po 40., które związane są z każdym trymestrem:
Powikłania w I trymestrze ciąży po 40:
- ciąża ektopowa (pozamaciczna) – wzrost ryzyka 4-8 razy po 35 r. ż. (akumulacja czynników ryzyka z wiekiem: większa liczba partnerów, infekcje miednicy mniejszej, dłuższy okres palenia tytoniu, gorsza funkcja jajowodów)
- poronienie – 80% strat ciąż, związanych z zaawansowanym wiekiem kobiety, spowodowana jest poronieniem (wzrost częstości aberracji chromosomowych u płodu – gł. zespołu Downa, związany z wiekiem matki i pogorszeniem jakości oocytów; wzrost częstości wad wrodzonych – 2- krotny wzrost częstości wad serca, atrezji przełyku, kraniosynostozy po 40-tym r. ż.)
Powikłania w II i III trymestrze ciąży po 40 roku życia:
- większa częstość występowania powikłań położniczych, owocująca większą chorobowością i śmiertelnością ciężarnych: preeklampsja (nadciśnienie w ciąży z towarzyszącym białkomoczem lub innymi objawami, np. zaburzenia funkcji nerek czy wątroby, objawy neurologiczne); cukrzyca – przedciążowa i ciążowa. Jak mówi prof. Massalska, 3-6-krotny wzrost częstości występowania u ciężarnych powyżej 40 r.ż. 7-12% po 40 r.ż.; 30% w 50 r.ż.; zaburzenia łożyskowe – większe ryzyko przedwczesnego oddzielenia łożyska (szczególnie w przypadku ciąż mnogich lub nadciśnienia u ciężarnej); większe ryzyko łożyska przodującego; większa częstość chorób współistniejących (zespół metaboliczny, nowotwory przebyte lub aktualne, choroby sercowo-naczyniowe, choroby nerek, choroby autoimmunologiczne; przede wszystkim częściej z wiekiem występuje nadciśnienie tętnicze i cukrzyca typu 2);
- komplikacje w czasie porodu: większy odsetek ciąż zakończonych cięciem cesarskim, głównie elektywnym, chociaż wiek nie jest wskazaniem do wybory zabiegowej drogi porodu; większy odsetek cięć cesarskich tłumaczony jest oczekiwaniami ciężarnych jak również lekarzy prowadzących, sugerujących się etykietą "ciąży podwyższonego ryzyka" związanego z wiekiem ciężarnej; wykazano jednak większą śmiertelność kobiet w przypadku planowego cięcia cesarskiego niż planowego porodu siłami natury, częściej występowały również inne powikłania (konieczność okołoporodowego wycięcia macicy, zawał serca, ostra niewydolność nerek, sepsa);
- śmiertelność i chorobowość okołoporodowa:częstsze występowanie porodu przedwczesnego oraz niskiej masy urodzeniowej dzieci, a także większe ryzyko martwego urodzenia, wzrastające znacząco po 37. tygodniu ciązy. Prof. Massalska przybliża, że łączne ryzyko martwego urodzenia w 39. tygodniu ciąży u kobiet w wieku 40-44 lat jest równe ryzyku w 42. tygodniu ciąży u kobiet w wieku 25-29 lat
- komplikacje poporodowe: częstsze występowanie komplikacji w IV fazie porodu (krwotok poporodowy, gorączka, konieczność przetaczania krwi, przedłużona hospitalizacja) oraz częstsza konieczność histerektomii, częstsze występowanie zakrzepicy
- aspekty psychologiczne: Jak podkreśla prof. Massalska, do ryzyka psychologicznego należą częstsze występowanie depresji poporodowej u kobiet po 35. roku życia, wyższy poziom stresu,które są jednak kompensowane przez łatwiejszą sytuację społeczną – łatwiejsze dostosowanie się do wymogów macierzyństwa, lepsze umiejętności rodzicielskie, większe wsparcie społeczne;
- konsekwencje długoterminowe: późna pierwsza ciąża jest czynnikiem ryzyka raka piersi.
Jak zajść w ciążę po 40?
Jeśli jeszcze nie jesteś w ciąży, ale planujesz zajście w nią po 40, zanim rozpoczniesz starania o dziecko, skonsultuj to ze swoim lekarzem ginekologiem.Ciąża po 40. roku życia często nie jest taka łatwa, bo płodność kobiety jest już niższa niż wtedy, gdy ma np. 20 lat. Zanim rozpoczniesz starania o dziecko, być może lekarz skieruje cię na badania, które sprawdzą twoją rezerwę jajnikową – tzw. płodność i potencjał rozrodczy.
U kobiet w wieku 40 lat płodność jest coraz niższa, więc często starania o ciążę udają się tylko dzięki metodom wspomagania rozrodu. W tym wieku zwiększa się też ryzyko wad płodowych, w tym zespołu Downa, a także cukrzycy ciążowej, więc kobieta w ciąży po czterdziestce musi być pod większą opieką lekarską i mieć również sama większą czujność.
Jeśli zamierzasz zajść w ciążę po 40. roku życia, zanim rozpoczniesz starania, wykonaj badania zlecone np. przez lekarza rodzinnego, czyli taki ogólny "przegląd swojego zdrowia", a także zacznij zażywać kwas foliowy.
- Nalezy wykonać diagnostykę w kierunku chorób przewlekłych (cukrzyca, nadciśnienie tętnicze) i rozpocząć leczenie chorób przewlekłych – optymalny czas zajścia w ciąże w stanie remisji lub w momencie stabilizacji objawów. Przed ciążą możliwa jest modyfikacja leczenia chorób przewlekłych (zastosowanie leków
bezpiecznych w ciąży) - jak zaznacza prof. Massalska.
Warto też uprawiać jakiś sport, bo aktywność fizyczna pozwoli ci lepiej przejść czas ciąży, jeśli będzie on szczególnie wymagający dla twojego organizmu.
Ciąża po 40 - badania i kontrole lekarskie w ciąży
Lekarze dokładnie przyglądają się ciążom kobiet po 35. roku życia i podkreślają, że dojrzałe mamy są bardzo zdyscyplinowanymi i świadomymi pacjentkami, które regularnie wykonują badania.W przypadku ciąży po 40 badań jest więcej, gdyż zalecane i refundowane są m.in. badania prenatalne, które mają na celu wykrycie chorób wrodzonych i genetycznych. Kobiety w ciąży po 40. roku życia muszą pilnować terminów wizyt lekarskich oraz wykonywać wszelkie zlecanie badania.
Badania w ciąży po 40.: badania prenatalne nieinwazyjne
Często badania prenatalne kojarzą się nam z igłą wbijaną w brzuch i zwiększonym ryzykiem powikłań ciążowych. To myślenie jest błędne – lekarze w przypadku ciąży po 40. zaczynają kontrolę zdrowia ciężarnej i płodu od badań przesiewowych – czyli takich, które nie stawiają diagnozy, a pozwalają oszacować ryzyko wystąpienia danej choroby.Te badania prenatalne przesiewowe są bezpieczne zarówno dla mamy, jak i dziecka, wykonywanych najczęściej za pomocą USG i badań z krwi.
- Wczesna diagnostyka ciąży ektopowej (pozamacicznej)
- Test obciążenia glukozą (OGTT)
- Badanie USG – między 10. a 14. tygodniem ciąży w celu wczesnego wykrycia wad płodu
Jednak przede wszystkim USG daje możliwość wykrycia nieprawidłowości u płodu, co daje podstawę do dalszych badań. W niepowikłanej ciąży badanie USG rekomendowane jest 4-krotnie: między 11. a 14. tygodniem ciąży, między 18. a 22.
tygodniem ciąży, między 28. a 32. tygodniem ciąży oraz w terminie porodu. U większości pacjentek dodatkowo przeprowadzane jest badanie we wczesnej ciaży, t.j. przed 10 tygodniem.
- Badanie USG genetyczne - między 11 a 14 tygodniem ciąży
Wykonywane jest bardzo czułym sprzętem przy pomocy sondy brzusznej lub dopochwowej i ma na celu wstępną ocenę wszystkich narządów płodu. Badanie pozwala wykryć część wad strukturalnych u płodu.
Badanie USG jest częścią składową testu złożonego (fTS – first trimester screening), zwanego też testem PAPP-A, którego przeprowadzenie rekomendowane jest u każdej ciężarnej – badanie obejmujące liczenie ryzyka aberracji chromosomowych u płodu (zespół Downa, zespół Edwardsa, zespół Patau) z uwzględnieniem wieku ciężarnej, przezierności karku (NT – nuchal translucency) u płodu oraz markerów biochemicznych z krwi matki (stężenie białka, czyli test PAPP-A i wolnej podjednostki beta-hCG);
W ramach diagnostyki I trymestru powinno być również oszacowane ryzyko rozwoju preeklampsji w ciąży (nadciśnienia z towarzyszącym białkomoczem). Ryzyko to obliczane jest na podstawie wieku ciężarnej, danych z wywiadu, wartości ciśnienia tętniczego, przepływów w tętnicach macicznych ocenianych metodą ultrasonograficzną oraz markerów z krwi (łożyskowy czynnik wzrostu – PlGF – optymalnie – NIEREFUNDOWANY – lub ew. stężenia białka PAPP-a – badanie refundowane);
- Badanie wolnego DNA płodu (np. test Nifty, Panorama, Iona czy Harmony)
W rozszerzonym panelu dostępna diagnostyka wybranych mikrodelecji i mikroduplikacji. W przypadku nieprawidłowego wyniku – konieczne potwierdzenie poprzez diagnostykę inwazyjną, bo możliwe są wyniki fałszywie dodatnie.
- Badanie USG w 18-22 tygodniu ciąży i w 28-32 tygodniu ciąży
Badania w ciąży po 40. - badania refundowane po 35. roku życia
Wśród badań, które się zaleca ciężarnym, część z nich jest refundowanych po 35. roku życia, czyli także w przypadku ciąży po 40. Oto lista:
- diagnostyka USG między 11. a 14. tygodniem ciąży - test złożony (fTS – first trimester screening) i ewentualna diagnostyka inwazyjna w przypadku identyfikacji wskazań
- diagnostyka USG między 18. a 22. tygodniem ciąży
Konsultacja: dr hab. n. med. Diana Massalska, profesor Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, pracująca jako ginekolożka w Szpitalu Bielańskim w Warszawie.Może cię zainteresować: Najstarsza polska "młoda matka" obala mit późnego macierzyństwa. 40-latki to przy niej "młódki"