"Jestem w szoku, bo w domu nigdy nikogo nie bije, jest bardzo spokojny" – napisała do nas mama trzylatka. Panie z przedszkola poinformowały ją, że jej syn bije i kopie inne dzieci z grupy. Kobieta nie wie, co zrobić, skoro nie ma jej przy tym, jak jej dziecko źle się zachowuje.
Agresywne zachowania pojawiają się u małych dzieci dość często, nie oznacza to jednak, że można je akceptować. Co może jednak zdziałać rodzic, jeśli jego słodki maluszek zaczął bić inne dzieci w żłobku czy przedszkolu? Na szczęście, mimo że nie ma go wtedy przy dziecku, wciąż może zrobić wiele, by pomóc maluchowi zmienić niewłaściwe zachowanie.
Dzieci mogą bić innych z różnych powodów, ale nader często dzieje się tak, kiedy bronią swojego terytorium: zabawek, ulubionego krzesełka itd. Jeśli inne dziecko nie reaguje na "nie" lub "to moje", maluch może zareagować trudnym do opanowania gniewem.
Małe dzieci miewają kłopot z doświadczanymi emocjami. Radość, rozczarowanie, smutek, strach – pojawiają się nagle i wypełniają te małe ciałka od stóp do głów. Reakcja następuje natychmiast: śmiech, płacz, agresja. To, że dziecko pod wpływem impulsu ugryzie czy uderzy rówieśnika lub dorosłego, nie oznacza od razu, że ma problem z agresją. Takie zachowanie w tym wieku ma prawo się zdarzyć.
Nie znaczy to jednak, że rodzic powinien na to pozwalać. Wprost przeciwnie, jego zadaniem jest nauczyć swoje dziecko, jak reagować na impulsy w sposób akceptowalny i niezagrażający innym. Spokojnie, to jest możliwe! Trzeba tylko czasu, wytrwałości i powtarzania pożądanych zachowań.
W przypadku takim, jak ten opisany przez naszą czytelniczkę, najważniejsza jest pełna współpraca między rodzicami a personelem przedszkola. Oto co możesz zrobić, jeśli twoje dziecko bije innych w przedszkolu lub żłobku:
Najważniejsza jest rozmowa z personelem przedszkola. To ważne, żeby nauczyciele wiedzieli, że stoicie po tej samej stronie i że chcesz współpracować. Jeśli będziecie działać wspólnie, łatwiej będzie osiągnąć cel, czyli sprawić, by dziecko przestało bić i nauczyło się odpowiednio reagować w trudnych dla niego sytuacjach.
Porozmawiaj z nauczycielami, żeby dowiedzieć się, jak reagują, kiedy twoje dziecko uderzy innego malucha. Jeśli reakcje nauczycieli w przedszkolu lub opiekunów w żłobku są akceptowalne, świetnie. Jeśli reakcja nauczyciela wzbudza twoją wątpliwość, powiedz mu o tym i zaproponuj wspólne ustalenie strategii.
To ty najlepiej znasz swoje dziecko i wiesz, co może pomóc. Nie bój się o tym mówić, nauczyciele będą ci wdzięczni za podzielenie się tymi obserwacjami.
Postawienie dziecka w kącie, karny jeżyk czy szantaż emocjonalny ("Zobacz, mamusi jest przykro, kiedy bijesz, jak będziesz tak robić, to będę płakać"), to nie są dobre metody wychowawcze. Nawet jeśli w pierwszej reakcji chciałabyś ukarać dziecko ("Koniec z bajkami po przedszkolu!"), nie rób tego.
Problem występuje w przedszkolu (żłobku), karanie dziecka za coś, co wydarzyło się tam, w innym czasie i miejscu, nie ma sensu. Maluch tego nie zrozumie. Od momentu, kiedy uderzył Antka czy ugryzł Lenę, minęło za dużo czasu, by mógł to zrozumieć.
Powiedz dziecku, że wiesz od nauczycielki, że uderzyło Amelkę. Zapytaj: "Co się wtedy stało, że tak zrobiłeś?". Następnie dodaj w pełen empatii sposób, że rozumiesz, że czuło np. gniew, ale że bicie nie jest dobre: "Nie bijemy ani nie kopiemy innych ludzi, nawet kiedy jesteśmy źli. Uderzanie i kopanie boli".
Zapytaj: "A jak myślisz, co innego możesz zrobić, kiedy ktoś (ci przeszkadza/zabiera zabawkę…)?". Zaproponuj rozwiązanie, jeśli maluch sam na nie nie wpadnie: "A może powiesz nauczycielowi, że ktoś (ci przeszkadza/zabiera zabawkę…)?".
Wytłumacz dziecku konsekwencje dalszego bicia: "Nauczyciele nie pozwolą ci bić. Jeśli nadal będziesz to robić, będą musieli mi o tym powiedzieć, a wtedy znowu będziemy o tym rozmawiać, dobrze? Ja też nie pozwalam ci bić".
Wykład na temat szkodliwości bicia, konsekwencji używania przemocy itd. zostaw dziecku do napisania w formie wypracowania w szkole średniej. Teraz ważne jest, żebyś używała prostych komunikatów, które łatwo będzie mu zrozumieć. Mów jasno, krótko i prostym językiem. Możesz na przykład pokazać dziecku, jak jego zachowanie wpływa na innych: "Uderzyłeś Stasia, to go bolało. Czuł się źle i było mu smutno".
Długie wywody i tłumaczenia nie tylko są niezrozumiałe i nieskuteczne w przypadku małych dzieci, ale mogą też wzmacniać niepożądane zachowania, jeśli dziecko zauważy, że bycie agresywnym oznacza uzyskanie uwagi ważnego dla niego dorosłego.
Owszem, nie ma cię przy dziecku, kiedy bije innych w przedszkolu, ale w domu możesz odgrywać takie sytuacje w zabawie. Pobawcie się np. figurkami z klocków i odtwarzajcie scenki. Niech jedna z figurek zabierze zabawkę drugiej, a ta wtedy może powiedzieć: "To moja zabawka, nie zabieraj jej" albo "To moja zabawka, proszę mi ją oddać". Pokaż przez zabawę, jak zwrócić się o pomoc do dorosłego. Bawcie się w ten sposób często, takie lekcje poprzez zabawę dziecko zapamiętuje najszybciej.
Zauważaj pozytywne zachowania dziecka i chwal je za nie. Chodzi o to, by otrzymywało uwagę wtedy, kiedy zachowuje się dobrze. Będzie chciało te zachowania powtarzać, bo to przyjemne otrzymywać pozytywną uwagę. Dzieci pragną uwagi dorosłych, a jeśli nie otrzymują tej pozytywnej, szukają negatywnej. Porozmawiaj o tym z opiekunami dziecka.
Przyjrzyj się sytuacjom, w których dziecko jest agresywne. Zapytaj nauczycieli, czy zauważają jakiś wzorzec. Może dzieje się tak, kiedy chce dostać zabawkę, którą bawi się inne dziecko? Może bije w reakcji na odmowę? Czy jest agresywne wobec wszystkich, czy tylko dla wybranej osoby? Czy ktoś mu dokucza? Przyjrzyj się też rozwojowi mowy swojego dziecka. Jeśli ma problemy z komunikowaniem się, może używa bicia jako sposobu komunikacji?
Jeśli pomimo stosowania tych metod, po miesiącu czy dwóch problem nadal występuje lub nasila się, skonsultuj się z psychologiem dziecięcym. Możesz też zapytać pediatrę swojego dziecka, gdzie udać się po wsparcie. Najważniejsze to dojść do źródła tego zachowania, by znaleźć odpowiednie rozwiązanie i pomóc dziecku poradzić sobie z trudnymi emocjami, tak żeby umiało zastąpić agresję akceptowalnymi zachowaniami.
To naturalne, że jesteś zaniepokojona tym, że twoje dziecko zaczęło bić innych. Pamiętaj jednak, że nie stoją za tym złe intencje. Twój maluch musi po prostu nauczyć się lepszych sposobów radzenia sobie z emocjami. To przyjdzie z czasem, a ty możesz mu w tym pomóc.