• Odczyn Coombsa służy do wykrywania we krwi pacjenta przeciwciał skierowanych przeciw antygenom erytrocytów innych niż A i B.
• Wyróżniamy dwa typy badania – test antyglobulinowy pośredni (PTA) i bezpośredni (BTA).
• Odczyn Coombsa pozwala, między innymi, dowiedzieć się, czy między matką a dzieckiem istnieje konflikt serologiczny. 

Odczyn Coombsa – co to jest?

Odczyn Coombsa to inaczej test antyglobulinowy, który wykrywa, a także identyfikuje przeciwciała odpornościowe we krwi. Jego wykonanie pozwala uniknąć poważnych powikłań poprzetoczeniowych, zdiagnozować choroby takie jak bruceloza i listerioza, oraz wykryć konflikt serologiczny między matką a dzieckiem. 

Na czym polega konflikt serologiczny?

Konflikt serologiczny to sytuacja, w której między matką a dzieckiem zachodzi niezgodność w grupie krwi – zwłaszcza układzie Rh, gdy matka ma czynnik krwi Rh-, a dziecko Rh+. Jeśli podczas ciąży nie dojdzie do konfliktu, po porodzie bada się grupę i czynnik krwi dziecka. Jeśli dziecko ma Rh+, w ciągu 72 godzin matce trzeba podać profilaktycznie immunoglobulinę anty-D, co wyeliminuje z jej krwiobiegu krwinki z antygenem D należącym do jej dziecka. Pozwala to zapobiec konfliktowi serologicznemu w następnej ciąży.

Konflikt serologiczny pojawia się w chwili, gdy do krwiobiegu matki z Rh- dostanie się odrobina krwi dziecka z Rh+. Zwykle dzieje się to podczas porodu, zarówno siłami natury (rzadziej), jak i cesarskiego cięcia. Do wymieszania krwi może dojść także podczas amniopunkcji, poronienia, pobierania krwi od płodu, hemoterapii, czy odklejania łożyska. 

Konflikt serologiczny może mieć poważne konsekwencje. Wyniki badania odczynu Coombsa pozwalają podjąć odpowiednio wcześnie odpowiednie działania – np. przygotować personel szpitalna na transfuzję krwi.

Wyróżniamy odczyn Coombsa:

• pośredni test antyglobulinowy (PTA), inaczej pośredni odczyn Coombsa (POC)
• bezpośredni test antyglobulinowy (BTA), inaczej bezpośredni odczyn Coombsa (BOC)

Na czym polega pośredni test antyglobulinowy PTA?

Wykonuje się go częściej. Stanowi część badania grupy krwi. Test antyglobulinowy PTA pozwala wykryć w osoczu przeciwciała, takie jak przeciwciała przeciw antygenom czerwonych krwinek inne niż A i B. Na podstawie tego testu można nie tylko wykryć te przeciwciała, ale również określić, z którymi antygenami krwinek się wiążą.

Kiedy się wykonuje PTA?

Pośredni test antyglobulinowy wykonuje się kobietom w ciąży. Służy to wykryciu konfliktu serologicznego. Badanie to wykrywa również nietypowe przeciwciała w krwi matki, które gdyby przedostały się przez łożysko do krwiobiegu dziecka, mogłyby zaatakować jego czerwone krwinki i wywołać chorobę hemolityczną płodu i noworodka. 

PTA wykonuje się w pierwszym trymestrze ciąży. Jeśli wynik jest negatywny, to mniej więcej w 30. tygodniu ciąży badanie należy powtórzyć. Gdy wynik jest negatywny, ale mama ma czynnik Rh, nadal istnieje ryzyko powstania konfliktu serologicznego, dlatego badanie powtarza się trzy razy.

Gdy wynik jest dodatki, czyli, że w krwi matki są obecne przeciwciała, będzie ona musiała jeszcze częściej poddawać się badaniom. Ponieważ nie wszystkie przeciwciała oznaczają konflikt serologiczny (tylko przeciwciała anty-D), te wykryte należy zidentyfikować. 

Pośredni odczyn Coombsa wykonuje się także w przypadku:

• przetaczania krwi
• reakcji poprzetoczeniowej
• w diagnostyce brucelozy i listeriozy
• w chorych z niedokrwistością autoimmunohemolityczną

Na czym polega bezpośredni test antyglobulinowy BTA?

Bezpośredni test antyglobulinowy BTA wykrywa przeciwciała w krwinkach, jednak dzięki niemu nie wiemy, ani jakie jest ich pochodzenie, ani typ. Natomiast im więcej tych przeciwciał na erytrocytach, tym silniejsza jest reakcja BTA. 

Kiedy wykonuje się BTA?

Bezpośredni odczyn Coombsa wykonuje się: 

• w diagnozowaniu przyczyny powstania niedokrwistości autoimmunohemolitycznej
• diagnostyce hemolitycznej płodu i noworodka
• gdy powstaje konflikt serologiczny między matką a dzieckiem
• w diagnostyce przyczyn wystąpienia powikłań po transfuzji

Jak wygląda badanie PTA lub BTA?

Zarówno test PTA, jak i BTA wykonuje się jak typowe pobranie krwi – z żyły w przedramieniu. Nie trzeba się do tego w żaden sposób przygotowywać, można go wykonać w dowolnej porze dnia. 

• dodatni wynik testu PTA oznacza obecność przeciwciał przeciw antygenom krwinek czerwonych,
• dodatni wynik testu BTA wskazuje na obecność przeciwciał, nie wiadomo jednak, jakie to są przeciwciała.