Konflikt serologiczny to sytuacja, w której między matką a dzieckiem zachodzi niezgodność w grupie krwi. Może to być niezwykle niebezpieczne. Jeśli kobieta nie otrzyma odpowiedniego profilaktycznego leczenia, to przeciwciała, które wytworzy, mogą przechodzić przez łożysko i niszczyć krwinki czerwone płodu. Konsekwencją tego jest m.in. choroba hemolityczna noworodka.
Konflikt serologiczny może spowodować chorobę hemolityczną noworodka. fot. 123rf
Konflikt serologiczny, znany również jako konflikt grup krwi, to choroba płodu wywołana zetknięciem krwi płodu i matki o różnych czynnikach Rh.
Konflikt serologiczny występuje, gdy matka ma czynnik Rh-ujemny, zaś dziecko Rh-dodatni.
Jeśli między matką a płodem występuje konflikt serologiczny, konieczne jest leczenie profilaktyczne.
Co to konflikt serologiczny?
Konflikt serologiczny to choroba płodu, a później dziecka, która następuje po zetknięciu się krwi matki z krwią dziecka. Ryzyko występuje, gdy matka ma czynnik Rh-ujemny, zaś dziecko Rh-dodatni. Taka sytuacja jest możliwa, gdy dziecko odziedziczy czynnik Rh-dodatni po ojcu.
Konflikt serologiczny, czyli choroba hemolityczna może wystąpić pod trzema postaciami:
Pierwsza to ciężka żółtaczka hemolityczna. Objawy żółtaczki pojawiają się w pierwszej dobie życia dziecka, wówczas trzeba reagować natychmiast, by nie doszło do przekroczenia stężenia bilirubiny we krwi. Zagraża to uszkodzeniem mózgu dziecka. Taki rezultat konfliktu serologicznego występuje rzadko.
Drugą postacią konfliktu serologicznego jest uogólniony obrzęk płodu, który uznawany jest za najcięższą formę konfliktu serologicznego. Objawami są obrzęki skóry oraz tkanek wewnętrznych. W takim wypadku często dochodzi do śmieci płodu w macicy. Na szczęście taki przebieg konfliktu serologicznego występuje coraz rzadziej, ponieważ można mu zapobiec.
Trzecią formą konfliktu serologicznego jest anemia ciężkiego stopnia. Choroba ta uznawana jest za łagodny przebieg konfliktu grup krwi. Występuje ona częściej niż żółtaczka i obrzęk. Objawy ciężkiego stopnia anemii to bladość skóry oraz powiększenie śledziony i wątroby. U dziecka mogą pojawiać się duszności i problemy z oddychaniem.
Kiedy występuje konflikt serologiczny?
Konfliktem grupy krwi nie muszą przejmować się kobiety, które mają krew z czynnikiem Rh-dodatnim, zatem konflikt serologiczny nie dotyczy znacznej większości kobiet.
Konflikt serologiczny zagraża 15 proc. kobiet - tym, które mają czynnik Rh-ujemny, zatem nie posiadają we krwi antygenu Rh. Jednak, by doszło do konfliktu serologicznego, ojciec dziecka musi mieć krew z czynnikiem Rh-dodatnim. Jeśli oboje z rodziców będą mieli Rh-ujemne, do konfliktu nie dojdzie.
Nie jest jednak powiedziane, że konflikt serologiczny wystąpi na pewno, jeśli dziecko odziedziczy czynnik Rh-dodatni po ojcu. Do konfliktu grup krwi dochodzi w 20-24 proc. przypadków takich ciąż. Ta liczba stanowi 2 proc. wszystkich ciąż.
Na czym polega konflikt serologiczny
Do konfliktu serologicznego dochodzi w momencie zetknięciu się ujemnej krwi matki z dodatnią krwią dziecka. Wówczas organizm matki zaczyna wytwarzać niebezpieczne dla życia i zdrowia płodu przeciwciała. Proces ten nazywa się immunizacją.
W rezultacie zetknięcia się krwi matki i płodu może dojść do choroby hemolitycznej płodu, a potem dziecka. Wówczas przeciwciała wytwarzane przez matkę atakują krwinki płodu, a te zaczynają się rozpadać. Zjawisko to nazywa się hemolizą i może ono doprowadzić nawet do śmierci dziecka.
Konflikt serologiczny można porównać do mechanizmu obronnego przed wirusami. Organizm matki odczytuje obecność krwinek ujemnych jako wrogich i zaczyna się przed nimi bronić, wytwarzając antygeny, czyli przeciwciała. Tak samo dzieje się, gdy nasze ciało ma kontakt z wirusem. Organizm wytwarza przeciwciała, by wypędzić intruza. W tym wypadku jednak organizm matki broni się przed płodem, co może być dla niego śmiertelne.
Konflikt serologiczny: badania i profilaktyka
W Polsce obowiązkowa jest profilaktyka śródciążowa w tym zakresie. Każda ciężarna w pierwszym trymestrze ciąży powinna wykonać odpowiednie badania, w tym mieć oznaczoną grupę krwi i czynnik Rh. Kobiety, które mają ujemny czynnik Rh powinny mieć oznaczony poziom przeciwciał na początku ciąży i w 28 tygodniu ciąży, by sprawdzić, czy w tym okresie organizm nie wytworzył antygenów groźnych dla dziecka. Proces ten nazywa się serokonwersją. Ojciec dziecka również powinien mieć oznaczony czynnik Rh.
Konflikt serologiczny: leki
Jeśli u kobiety w ciąży nie stwierdza się przeciwciał we krwi, a dziecko ma lub może mieć grupę krwi Rh+, wówczas matce podaje się 300ug immunoglobuliny anty-D w 28. tygodniu ciąży oraz drugą dawkę bezpośrednio po porodzie (nie później niż w ciągu 72 godzin). Profilaktyka taka zapobiega wytwarzaniu przeciwciał przez organizm kobiety ciężarnej.
Konflikt serologiczny w kolejnej ciąży
Jeśli układ immunologiczny matki rozpozna krwinki płodu, wytworzy się mechanizm pamięci immunologicznej, a to może być źródłem kłopotów przy kolejnej ciąży. Konfliktu serologicznego w drugiej i kolejnych ciążach można jednak uniknąć. Należy jednak nie dopuścić do wytworzenia przeciwciał w organizmie matki w trakcie pierwszej ciąży, dlatego tak ważna jest profilaktyka.
