Marzanna musi umrzeć, by mogła przyjść wiosna. Co wiesz o tej starej tradycji?

• Marzanna to symbol odejścia zimy i nadejścia wiosny. Związany jest ze słowiańską tradycją sięgającą XIII w.
• Tradycyjnie marzannę pali się i topi w wielu regionach Polski i Europy. U nas jest to obowiązkowe wydarzenie w przedszkolach i szkołach. 
• Ze słomy, szmat czy starych ubrań? Dowiedz się, jak samodzielnie zrobić marzannę i kiedy się ją topi. 

Marzanna to symbol wiosny

Marzanna jest postacią związaną z wiosennymi obrzędami, która od wieków związana jest kulturą słowiańską. Zgodnie z tradycją, marzanna jest personifikacją zimy i śmierci, a topienie jej symbolizuje przyjście wiosny i ożywienie natury. 20 lub 21 marca, czyli w ostatni dzień zimy lub pierwszy dzień wiosny, przedszkolaki i uczniowie młodszych klas szkół podstawowych wyruszają na spacer, by utopić w rzece wykonaną wcześniej własnoręcznie marzannę. 

Marzanna – skąd wziął się ten zwyczaj

Pochodzenie zwyczaju topienia marzanny nie jest dokładnie znane, ale istnieją różne teorie na ten temat. Jedna z nich mówi, że marzanna pochodzi od słowa "morze", a topienie jej symbolizowało wypędzenie zimy i odwzajemnienie się morzu, które było groźne dla rybaków. 

Marzanna to także imię słowiańskiej bogini, pani śmierci i zaświatów. W Polsce i Europie znana była pod różnymi imionami, takimi jak: Mara, Mora, Morena, Marzena, Śmiertka czy Śmierć. Pierwsze zapisy na temat kultu Marzanny pochodzą z XIII w. Wiązał on się z tradycyjnym rytmem natury, w którym po zimie – śmierci – przychodzi wiosna, a przyroda budzi się do życia. 

Uważano, że za to, że jesienią natura obumiera, odpowiedzialna jest właśnie Marzanna i dlatego utożsamiano ją z zimą. Śmierć Marzanny miała oznaczać budzenie się przyrody do życia i nadejście rządów innego bóstwa – Jaryły, symbolizującego zieloną porę roku, czyli lato. Topienie kukły było kulminacyjnym punktem obchodów Jarego Święta (Jare Gody). Jednak zwyczaj topienia marzanny ma wiele odmian i wariantów w zależności od regionu. 

Topienie marzanny kiedyś i dziś

Kiedyś topienie marzanny odbywało się na wsiach w ostatni dzień zimy, niekoniecznie kalendarzowej, mniej więcej na przełomie lutego i marca. Ludzie zbierali się w grupach, by wyrzeźbić z gałęzi lub słomy postać marzanny. Następnie kierowali się w kierunku rzeki lub stawu, gdzie wrzucali kukłę do wody i później obserwowali jej tonięcie. Ten zwyczaj był związany z wiarą, że gdy marzanna tonie, topią się również wszelkie nieszczęścia i choroby, które zimą mogły pojawić się wśród ludzi i zwierząt.

Dziś zwyczaj topienia marzanny jest wciąż praktykowany w niektórych regionach Polski i np. także Słowacji. Zamiast gałęzi lub słomy, używa się także papieru lub materiału do zrobienia marzanny. Często organizuje też inscenizacje, podczas których osoby ubrane w stroje ludowe, prowadzą marzannę przez miasto lub wioskę, a następnie wrzucają ją do wody.

Kiedy się topi marzannę? 

Współcześnie topienie marzanny odbywa się w ostatnią sobotę przed Niedzielą Palmową, czyli w okolicach równonocy wiosennej, ostatniego dnia zimy lub pierwszego dnia wiosny. W różnych miejscach rytuał topienia marzanny przybiera odmienny charakter – czasem jest to kwestia symbolicznego palenia kukły, a czasem rzeczywistego topienia jej w rzece lub stawie.

Jak zrobić marzannę?

Samodzielne wykonanie marzanny to wielka frajda dla dzieci! Jeśli chcesz zrobić marzannę ze swoją pociechą, potrzebujesz kilku prostych materiałów. Możesz użyć słomy lub gałęzi, aby stworzyć ramy postaci. Następnie owiń je materiałem lub papierem, a na końcu dodaj elementy dekoracyjne, takie jak wstążki, kwiaty lub gałązki. 

Na głowie możesz zawiązać jej chustę lub wianek z kwiatów, a na szyję założyć korale lub inne ozdoby. Marzanna może mieć też różne rekwizyty, np. kosz z ziemniakami, chlebem lub słoniną. Pamiętaj, że marzanna ma być symbolem zimy i śmierci, dlatego jej wygląd powinien być dość mroczny i złowieszczy.