"Mamusia cię nie pokocha, jeśli będziesz taka!". Tak narcystyczne kobiety niszczą swoje dzieci
Obraz matki w kulturze zachodniej co kilka dekad ulega delikatnej deformacji. Jednak wiele ich cech przez wieki pozostaje nienaruszonych. Matka jest opiekunką, kocha swoje dziecko, troszczy się o nie i wykazuje się wobec niego sporą wyrozumiałością. Tego się od matki oczekuje. Jednak matki potrafią też "zatruwać" swoje pociechy. Matki narcystyczne odbierają własnym dzieciom pewność siebie i radość, a także negatywnie wpływają na ich dorosłe życie.
Narcystyczne zaburzenie osobowości u matek
Narcyzm jest zaburzeniem osobowości, które przejawia się nadmiernym zainteresowaniem własną osobą. Narcyzi troszczą się o swój wizerunek w oczach innych bardziej niż o własne emocje i uczucia. Mają destrukcyjny wpływ na osoby, które przebywają w ich środowisku.Można się spotkać z ich strony z nieludzkim traktowaniem, brakiem empatii czy manipulowaniem. Skąd może rodzić się narcyzm u matek, tłumaczy psychoterapeutka Anna Dąbrowska ze Strefy Myśli w Warszawie
– Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to, co sprawia, że jesteśmy bardziej narcystyczni. To, jak ukształtuje się nasza osobowość, jest zawsze wypadkową wielu czynników, m.in. pewnej genetycznej podatności, cech temperamentalnych, wczesnych doświadczeń, wychowania oraz realnego środowiska. W wyniku wzajemnego oddziaływania tych elementów, osoba, która będzie się kształtowała w kierunku narcystycznym, odbiera od ważnych dla siebie osób dominujący przekaz: "będę cię kochać, jeśli będziesz inny, niż jesteś".
Na narcystyczne zachowanie matek wyjątkowo narażone są ich dzieci. Kobiety te często stosują wobec dzieci przemoc psychiczną przez swój egocentryzm, sprawiając dzieciom ból i cierpienie.
– Nikt z nas nie jest wolny od narcystycznych cech, jednak nie jest to równoznaczne z zaburzeniem osobowości. U jej podstaw leży bowiem niemożność wchodzenia w prawdziwie bliskie, intymne relacje z drugą osobą. Z powodu narcystycznej patologii charakteru, matki z taką diagnozą, nie potrafią zbudować zdrowej więzi ze swoim dzieckiem, ani zaakceptować jego indywidualności — dodaje Anna Dąbrowska.
Matki zagarniające i odpychające
Spektrum zachowań narcystycznych matek jest naprawdę szerokie. Jednak u części można obserwować zachowania zagarniające dziecko. Takie matki wydają się zaangażowane i są rzeczywiście zaaferowane życiem swojego dziecka. Zwracają uwagę na to, by ładnie wyglądało, dobrze się uczyło i odnosiło sukcesy.Z drugiej strony narcyzm może się przejawiać zaniedbaniem dzieci. Skoro w swoim egocentryzmie kobiety troszczą się tylko o siebie, to na potrzeby dziecka nie starcza już miejsca.
Co więcej, jeśli ono zacznie skupiać na sobie więcej uwagi innych, zabierając atencję osobie matki, ta może jeszcze bardziej je ignorować, umniejszać mu, a nawet je krytykować.
– Zarówno u matek zaniedbujących i niezaangażowanych, jak i u tych zaaferowanych, podstawą jest niedostrzeganie tego, że dziecko to odrębna istota z własnymi pragnieniami i aspiracjami. Uważają, że powinno ono być ich przedłużeniem i musi zachowywać się tak, jak one tego chcą oraz spełniać ich oczekiwania — komentuje ekspertka.
Warto również zwrócić uwagę, że zaaferowana matka, wydająca się tą zaangażowaną, wcale nie jest lepsza od tej odtrącającej. Anna Dąbrowska wskazuje, że w obu przypadkach ich zachowanie podyktowane jest troską nie o dziecko, a o siebie.
– Wbrew pozorom nie liczy się to, by dziecko się uczyło i osiągało sukcesy dla własnego dobra, ale dla potrzeb matki, która chce się tym pochwalić i podbudować w ten sposób własny wizerunek.
Problemy w szkole i w relacjach z rówieśnikami
Dzieci wzrastające przy narcystycznych matkach mogą manifestować to w środowisku rówieśniczym na różne sposoby. Psychoterapeutka zaznacza, że w przypadku "gdy nie ma dobrej relacji w domu, występuje bardzo duże prawdopodobieństwo nieprawidłowego funkcjonowania w grupie rówieśników i w szkole" i dodaje:– Dobra relacja domowa jest podstawowym czynnikiem chroniącym np. przed rozmaitymi ryzykownymi zachowaniami np. uzależnieniami w nastoletnim okresie rozwoju.
W relacji z dzieckiem podstawą jest zaufanie, bliskość i umiejętność obdarzenia go poczuciem bezpieczeństwa. Młodzi nie zawsze muszą z tego korzystać i zwierzać się z wszelkich obaw, ale samo zachowanie tak zdrowej relacji daje im świadomość, że może o wszystkim powiedzieć i nie zostanie z tego powodu odrzucone.
Dzieci narcystycznych matek mogą zachowywać się wśród rówieśników analogicznie do tego, co prezentują w domu lub zupełnie odmiennie.
– Może to być walka o to, by inni ich zauważyli, bo w domu nie zwracają na nich uwagi. Z drugiej strony, mogą dawać się wykorzystywać i przedkładać czyjeś potrzeby ponad swoje, co będzie w pewnym sensie powtórzeniem doświadczeń z domu — zaznacza psychoterapeutka.
Ekspertka dodaje, że duże znaczenie ma również kwestia, czy tylko matka jest narcystyczna, czy również ojciec. – Jeśli taka patologia występuje tylko u jednego z rodziców, to są większe szanse, że ten zdrowy da jakiś przykład dziecku, jak wchodzić w zdrowe relacje – wyjaśnia.
Spełnianie oczekiwań narcystycznych matek
Zdrowa mama, choć posiadająca wiele wad, jak każdy człowiek, mimo wszystko jest w stanie zapewnić dziecku bezpieczeństwo, bezwarunkową miłość i wsparcie. Z kolei w przypadku chorego macierzyństwa najmłodsi wzrastają w poczuciu strachu i odrzucenia. Takie wychowanie ma niebagatelny wpływ na kształtowanie osobowości dziecka.– Podstawowym doświadczeniem dzieci tych rodziców jest doświadczenie bycia postrzeganym jako osoba, która nie ma odrębnej tożsamości, swoich potrzeb, która nie może dokonywać wyborów, sprzeciwiać się czy mieć odmienne zdanie — mówi Anna Dąbrowska.
Z tego względu przez całe życie dziecko musi spełniać "szyte na miarę" oczekiwania matki. Nie może spełniać własnych ambicji i żyć po swojemu. Co więcej, jeżeli w jakimś stopniu przekroczy lub nie dosięgnie wyobrażeń narcystycznej opiekunki, będzie musiało się liczyć ze srogimi konsekwencjami.
– Narcystyczne matki mogą oczekiwać, że dzieci będą realizować ich pomysł na siebie. Ustalają dla córek i synów doskonały plan rozwoju, ścieżkę kariery, które muszą zrealizować. Planują one dzieciom szkołę, studia, pracę. Jeśli dziecko nie spełni tego, znaczy, że nie podołało i przestaje być akceptowane — tłumaczy ekspertka.
Dzieci narcystycznych matek w związku
Gdy dziecko narcystycznej matki znajduje sobie partnera lub partnerkę, wykazuje się swego rodzaju niezależnością. Jego opiekunka o danym partnerze czy partnerce ma konkretne wyobrażenie, a w niektórych scenariuszach może dostrzegać w nim konkurencję. Druga połówka dziecka narcystycznej matki, jeśli miałby być przez nią zaakceptowana, musiałaby spełniać jej wygórowane oczekiwania i potrzeby.– Jeśli matki wymyślą sobie idealnych partnerów dla swoich dzieci, to na pewno nie w trosce o to, by syn czy córka stworzyli zdrowy związek i byli szczęśliwi. Ich myślenie o relacji małżeńskiej jest bardzo instrumentalne. Jeśli dziecko ma mieć męża/żonę, to po to, by pasował/a do obrazka. Nie chodzi o żadną głębszą więź, która powinna powstać w związku. Główny cel to spełnienie fasadowej wizji.
W tym wypadku, jeśli partner/ka nie spełnią oczekiwań narcystycznej matki (które de facto spełnić jest trudno) to cały obraz się załamie. Wymagany jest ideał, a niemożność jego spełnienia doprowadzi do braku akceptacji małżeństwa. Dlatego dzieciom narcystycznych matek może być bardzo trudno wejść w relację. Z drugiej strony, jeżeli się to uda, to utrzymanie pokoju na linii współmałżonek-teściowa może okazać się nie lada wyzwaniem.
Dorosłe dzieci narcystycznych matek
Dorosłe dzieci narcystycznych matek różnie mogą zaaranżować swoją przyszłość. Istnieje prawdopodobieństwo scenariusza, że sami będą narcystycznymi partnerami i rodzicami lub zwiążą się właśnie z tego typu osobą. Jednak, jak zaznacza Anna Dąbrowską:– Nie jesteśmy do końca zdeterminowani patologią swoich rodziców, a psychoterapia bardzo pomaga w przepracowaniu doświadczeń i możliwości wchodzenia w relacje. Powtórzenie historii rodzinnej wcale nie jest regułą.
Będąc jednak dorosłymi, odpowiedzialnymi i w pełni świadomymi dziećmi rodziców narcystycznych zdarza się, że chcemy z nimi pracować, by uzdrowić relację. Jednak to oni sami powinni tego chcieć i jak zaznacza ekspertka "w psychoterapii patologia narcystyczna jest trudna w leczeniu, gdyż zaburzone są wszelkie relacje – nie tylko z dziećmi".
– Praca z takim rodzicem może być bardzo frustrująca. To nie jest rola dziecka, ponieważ takie działanie jest znowu w jakiś sposób wikłające. Nikogo się nie wyleczy, jeśli ta osoba nie będzie sama chciała. Poza tym narcystyczna osoba na ogół uważa, że z nią jest wszystko dobrze – tłumaczy.
Zaleca się więc, by dorosłe dzieci narcystycznych rodziców myślały nie o uzdrawianiu rodziców, a raczej o budowaniu dobrej relacji ze swoimi dziećmi i wśród nich. Bo jak zaznacza ekspertka: "To właśnie dla nich powinni być punktem odniesienia, pomagając budować im autonomię i samodzielność, a także chroniąc przed możliwym instrumentalnym wykorzystywaniem ze strony narcystycznych dziadków".
Może cię zainteresować: Toksyczne małżeństwo gorsze dla dziecka niż rozwód? Oto jak nakręca się jadowita spirala