"Dałn, czyli głupek, mumin, półgłówek", te słowa znalazły się w podręczniku do języka polskiego dla klas 6 i oburzyły rodziców. Jedna z mam opublikowała na Facebooku zdjęcie strony z podręcznika i się zaczęło... Awantura, jak się okazuje, była nieuzasadniona, bo słowa okazały się wyrwane z kontekstu. Wyjaśnienie wydawnictwa pokazuje, jak ważna to lekcja dla rodziców.
Czy wielu rodziców rozmawia z dzieckiem o zespole Downa i tłumaczy tę niepełnosprawność? Trudno powiedzieć. Niemniej warto o tym rozmawiać, bo szacuje się, że w Polsce żyje ok. 60 tys. takich osób, które wielu z nas w końcu na swojej drodze spotyka.
O ile dorosły, potrafi to zrozumieć, dziecko już niekoniecznie. Dlatego uczniowie obrażają osobę z zespołem Downa, mówiąc o niej "głupek" czy "mumin". Takie określenia pojawiają się właśnie w podręczniku Nowej Ery do klasy szóstej. Fragment pochodzi z książki Katarzyny Ryrych "Wyspa mojej siostry".
Pod postem z fragmentem na grupie dla rodziców rozpętała się dyskusja o słuszność tego typu treści w podręczniku oraz ich charakter. Jedni rodzice zaznaczali, że to krzywdzące, inni wskazywali, że potrzebny jest pełen kontekst, a jeszcze inni, że potrzebne jest wytłumaczenie nauczyciela.
Podchodząc do czytania fragmentu, warto jednak zwrócić uwagę na ramkę, która podkreśla, że tekst dotyczący tematu wykluczenia. Z kolei niżej w rubryce "Kilka słów o książce" można przeczytać, że to historia Marysi, która opowiada o swojej starszej siostrze Pippi, mającej zespół Downa i trudno jej zrozumieć, dlaczego inni ją wyśmiewają.
Ponadto, jak zaznacza wydawnictwo, książka Katarzyny Ryrych jest polecana przez Zakątek 21. Stowarzyszenie Rodziców i Przyjaciół Dzieci z Zespołem Downa i zajęła I miejsce w II Konkursie Literackim im. Astrid Lindgren organizowanym przez Fundację "ABCXXI – Cała Polska czyta dzieciom" w kategorii książek dla młodzieży w wieku 10–14 lat. W wyjaśnieniu Nowej Ery czytamy również:
— Także Justyna Wlaźnik z Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie w swojej publikacji "Spotkanie z Innym — obraz osób z zespołem Downa w polskiej literaturze dziecięcej i młodzieżowej" wymienia "Wyspę mojej siostry" jako wartościową lekturę w rozmowie z uczniami.
Dodaje także: "skutecznymi sposobami prowadzenia edukacji społecznej dotyczącej postaw wobec osób niepełnosprawnych jest proponowanie dzieciom pozycji literackich o takiej tematyce, które nie powielają stereotypów dotyczących niepełnosprawności, a mogą zainspirować czytelników do refleksji, dyskusji i podjęcia konkretnych działań na rzecz integracji z osobami niepełnosprawnymi".
Dyskusja w szkole o zespole Downa
Co więcej, wydawnictwo wskazuje również, że fragment z "Wyspy mojej siostry" został umieszczony w rozdziale "Inni, obcy, tacy sami?", który porusza zagadnienia związane z różnie pojmowaną odmiennością, będącym próbą zrozumienia, skąd bierze się niezrozumienie czy wrogość wobec inności.
— Celem umieszczenia tego fragmentu było zachęcenie uczniów do dyskusji na temat etykiet, którymi często obdarza się innych, do rozmowy o lękach i uprzedzeniach, o ich podłożu i sposobach przeciwdziałania ostracyzmowi — napisało w oświadczeniu wydawnictwo Nowa Era.
Okazuje się, że wyrwanie cytatu z kontekstu i debata nad nim to zupełne nieporozumienie. Przede wszystkim fragment nie powiela stereotypów i skłania do refleksji. Również w ciekawy sposób ukazana jest mowa Pippi z zespołem Downa — jako jej indywidualny język, którego nauczyć próbowała się koleżanka po odwiedzinach w domu Pippi.
Jak rozmawiać o zespole Downa?
Warto poruszyć z dzieckiem temat niepełnosprawności w ogóle. Tym bardziej, jeśli nauczyciel zada podobny fragment do przeczytania w domu. Wymaga on pomocy dorosłych w zrozumieniu. Przede wszystkim należy pamiętać, by nie mówić, że jest to choroba. Zespół Downa jest wadą genetyczną, a osoba ją posiadająca jest zdrowa, jak my.
Z kolei bliscy oraz osoby pracujące z osobami z zespołem Downa często podkreślają, że wada genetyczna nie czyni tych osób innymi — są takie same, jak wszyscy. Podobnie, jak inni mają słabe i mocne strony, chcą być kochane i potrafią kochać, chcą się spełniać, pomagać, wykorzystywać swoje talenty, czy pracować i zakładać rodzinę.