Jak wynika z badania przeprowadzonego przez Stowarzyszenie OPTA, ponad 40 proc. ankietowanych rodziców wie, że ich dzieci cierpią w czasie rozstania. Prawie co piąte dziecko w tym czasie czuje się niekochane lub traci poczucie bezpieczeństwa. Prawie co drugie jest świadkiem kłótni, a co piąte w nich uczestniczy. Również co piąte dziecko doświadcza manipulacji ze strony któregoś z rodziców.

A to tylko początek góry lodowej, bo każde dziecko reaguje inaczej. Wiek jest jednym z czynników, który warunkuje, jak w czasie rozstania rodziców się czuje. Dowiedz się i ty.

Dzieci i rozwód

Dzieci do 1,5 roku

Przed rozwodem: Nawet dla niemowlęcia napięcie panujące w domu z powodu niezgody rodziców jest wyczuwalne. Nie będą one rozumiały przyczyny konfliktu, ale wzajemna niechęć do siebie dorosłych będzie na nie wpływać. Może objawiać się to drażliwością, marudzeniem, płaczliwością (szczególnie w pobliżu obcych ludzi) i wybuchami gniewu. W niektórych przypadkach funkcjonowanie niemowlęcia w nieprzyjaznej atmosferze może wpłynąć na jego rozwój.

Po rozstaniu: Tym, co uspokaja niemowlęta, jest rutyna i powtarzalność oraz troska rodziców. W trakcie dzielenia opieki nad bobasem konieczne jest zachowanie codziennego rozkładu dnia w zakresie jedzenia i drzemek. Zapewnienie maluszkowi tych samych zabawek oraz przedmiotów, którymi mogą się bawić z nim oboje rodziców, pomoże mu w utrzymaniu komfortu. Po rozwodzie podział opieki nad niemowlęciem nadal powinien pozostać w miarę możliwości równy, by w podobny sposób mogło ono budować zażyłość z obojgiem rodziców.

Dzieci do 3 lat

Przed rozwodem: Małe dzieci mają bardzo silną więź z rodzicami, są oni centrami, wokół których budują swoje doświadczenia, emocje i rozwój. Zakłócenia wynikające z silnych wibracji pomiędzy rodzicami mogą być dla nich trudne do zaakceptowania i zrozumienia. Dzieci do 3 lat są egocentryczne, więc w przypadku kłótni rodziców będą winiły siebie za niesnaski pomiędzy dorosłymi.

Niepokój spowodowany napiętą atmosferą w domu może objawić się płaczliwością i wymaganiem większej uwagi. Dzieci, które są w trakcie odpieluchowywania, nie chcą korzystać z nocnika. Maluchy słabiej śpią lub mają problemy z zaśnięciem, wzmaga się lub powraca lęk separacyjny.

Po rozwodzie: By oszczędzić dziecku trudnych emocji, rodzice powinni jak najbardziej współpracować nas ustaleniem optymalnej i zgodnej ze wcześniejszym rozkładem rutyny dziennej. Małe dziecko powinno utrzymywać równy kontakt z obojgiem rodziców, a także osobami, które opiekowały się nim do tej pory (dziadkami, opiekunką).

Przedszkolaki

Przed rozwodem: Przedszkolaki nie rozumieją pojęcia rozwodu i nie chcą, aby ich rodzice się rozdzielali – bez względu na to, jak napięte jest środowisko domowe. W rzeczywistości rozwód jest szczególnie trudnym pojęciem do zrozumienia dla przedszkolaków, ponieważ czują, że nie mają mocy, aby kontrolować wynik.

Podobnie jak małe dzieci, przedszkolaki mogą wierzyć, że są odpowiedzialne za separację rodziców. Doświadczają niepokoju związanego z niepewną przyszłością, czasami gniewają się lub mają nieprzyjemne myśli. U małych dzieci mogą też pojawić się koszmary senne.

Po rozwodzie: W relacjach po rozwodzie rodzice przedszkolaka, powinni skupiać się na pozytywnych aspektach. Otwartość, podekscytowanie, radość, a także ciekawość powinny być wysunięte na pierwszy plan. Dobrze jest zaoferować dziecku chęć rozmowy, gdyby miało wątpliwości albo chciało podzielić się z kimś emocjami. Tu także sprawdzi się rutyna, dziecko musi wiedzieć, kiedy i gdzie będzie widziało się z drugim rodzicem.

Najważniejsza będzie konsekwencja i przestrzeganie harmonogramu wizyt. Jeśli któryś z rodziców nie stosuje się do kalendarza, nie należy obwiniać go do dziecka, ale otoczyć opieką i troską. W przypadku układania relacji z przedszkolakiem pomocne mogą okazać się bajeczki (np. "Wielorodzina" Magdaleny Pytlakowskiej-Wasielewskiej).

Szkolniak

Przed rozwodem: Młodsze dzieci (6 - 8 lat) nie rozumieją koncepcji rozwodu i może on urosnąć u nich do koncepcji bycia porzuconym przez rodziców. W tym wieku będzie towarzyszyć im marzenie o powrocie rodziców do siebie oraz usilne starania, by do tego doprowadzić. Starszaki (9 -11 lat) mogą skierować poczucie rozżalenia i rozczarowania ku jednemu z rodziców. Potrafią wybrać sobie "winnego" gniewać się na niego.

W przypadku dzieci w tym wieku mogą pojawić się kłopoty w szkole, niedostosowanie/wycofanie społeczne, próba zwrócenia na siebie uwagi, popadanie w "ciszę". Niektóre dzieci będą przeżywały rozstanie rodziców w sposób fizyczny, mówiąc o bólach głowy i brzucha oraz symulowaniu objawów chorobowych, by zostać w domu z jednym z rodziców, zamiast iść do szkoły.

Po rozwodzie: Dzieci w wieku szkolnym będą brały winę na siebie z powodu rozstania rodziców i towarzyszyć będzie im poczucie odrzucenia. Najbardziej będą bały się, że jeden z opiekunów zniknie i już nigdy go nie zobaczą. Dlatego dorośli powinni zapewnić dziecko, że pozostaną z nim w bliskiej relacji. Bardzo ważnym elementem będzie utrzymywanie regularnego harmonogramu wizyt i opieki. To dzięki przewidywalności i regularności będą mogły odbudować poczucie bezpieczeństwa.

Elementem budującym będą też kontakty z rówieśnikami, z którymi dziecko będzie mogło porozmawiać o swojej sytuacji lub dowiedzieć się, jak funkcjonują inne dzieci po rozstaniu rodziców. Zaangażowanie w życie szkolne i zajęcia pozalekcyjne może pomóc dziecku wzmocnić poczucie własnej wartości.

Nastolatki

Przed rozwodem: Młodzież dokładnie wie, że coś nie gra między rodzicami. Czasami na długo przed tym, zanim oni sami zdecydują się o tym powiedzieć. Dlatego narastające w domu napięcie i skrywanie tajemnic może wpływać negatywnie na nastolatka. Poczuje się on w jakiś sposób odrzucony, odstawiony na boczny tor, a z drugiej strony nadmierna wylewność w stosunku do niego przez któregoś z rodziców będzie przez niego kojarzona z fałszywą troską lub interpretowana, jako potrzeba zajęcia się słabszym rodzicem i wejście w jedną z ról parentyfikujących niedorosłego.

Po rozwodzie: Nastoletnie dziecko może po rozstaniu rodziców wpadać w skrajną złość na jednego lub obojga rodziców. Mogą zdarzyć się krzyki i groźby zakończenia relacji rodzinnych. Bywa, że gniew skierowany jest ku tylko jednemu rodzicowi (i wcale nie temu, które widuje się z dzieckiem rzadziej). Ignorowanie opiekuna, złośliwość wobec niego, unikanie kontaktów będą niektórymi reakcjami obronnymi, które zastosuje nastolatek, by chronić się przed poczuciem odrzucenia.

Prawdopodobnie większość nastolatków pójdzie szukać wsparcia wśród swoich kolegów, nie oznacza to jednak, że można je zostawić bez rozmowy i codziennej troski. Niektóre dzieci będą chciały "naprawić" związek rodziców poprzez zaangażowanie lub ignorowanie obowiązku szkolnego - dobry uczeń równa się dumni rodzice, słaby uczeń przybliża rodziców, ponieważ muszą omówić sprawiane przez niego kłopoty.

W reakcji na stres związany z rozstaniem rodziców może zdarzyć się, że u nastolatka nasilą się niebezpieczne lub autoagresywne zachowania - upijanie się, zażywanie narkotyków, rozwiązłość seksualna, okaleczenia.