Objawy uczulenia na gluten: kiedy to alergia, a kiedy nadwrażliwość lub celiakia?

• Objawy uczulenia na gluten, a ściślej: alergii na pszenicę, to przede wszystkim ból brzucha i pokrzywka, może wystąpić też wstrząs anafilaktyczny.
• Objawy uczulenia na gluten (pszenicę) należy odróżnić od objawów celiakii i nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten.
• We wszystkich trzech przypadkach objawy po kontakcie z glutenem obejmują układ pokarmowy, przede wszystkim wywołując ból brzucha.

Objawy uczulenia na gluten

Objawy uczulenia na gluten (czyli alergii na pszenicę, a dokładniej: zawarte w niej białko roślinne) są podobne do objawów innych rodzajów alergii, szczególnie alergii pokarmowych. Najczęściej obejmują układ pokarmowy dziecka lub dorosłego. Mogą pojawić się też zmiany skórne i problemy ze strony układu oddechowego. W diagnostyce uczulenia na gluten ważne jest zróżnicowanie między alergią na pszenicę, niecieliakalną nadwrażliwość na gluten oraz celiakia. Część objawów jest podobna, jednak to one wraz z odpowiednią diagnostyką laboratoryjną (tam, gdzie to możliwe) mogą pomóc lekarzowi w postawieniu właściwej diagnozy.

"Uczulenie na gluten" jest nazwą potoczną. Prawidłowo mówi się o "alergii na pszenicę", ponieważ – jak wyjaśniają w "Medycynie Praktycznej" lekarze z Kliniki Pediatrii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego – "glutenem określa się frakcję białek znajdującą się w pszenicy, życie, jęczmieniu lub w ich odmianach krzyżowych. W odróżnieniu od celiakii pacjenci z alergią zwykle nie tolerują tylko jednego z wyżej wymienionych zbóż, najczęściej pszenicy". 

Alergia na gluten: objawy natychmiastowe i opóźnione

Uczulenie na gluten może dawać dwa rodzaje reakcji alergicznej:

• natychmiastową – pojawia się od minuty do godziny od spożycia glutenu. Mogą to być wymioty, pokrzywka, reakcja anafilaktyczna, skurcz oskrzeli, wodnisty katar;
• późną – objawy pojawiają się od kilku godzin do nawet 2 dni od zjedzenia glutenu. Zwykle jest to biegunka i zaostrzenie zmian skórnych w przebiegu AZS. 

Objawy uczulenia na gluten

Objawy uczulenia na gluten (pszenicę), które obserwuje się najczęściej, to:

• pokrzywka
• wysypka
• atopowe zapalenie skóry
• ból brzucha
• nudności
• wymioty
• biegunka
• brak apetytu
• ból głowy
• zmęczenie
• rozdrażnienie
• senność
• astma (tzw. astma piekarzy)*
• skurcz oskrzeli
• duszności
• wodnisty katar.

* Co ciekawe, pszenica znajduje się nie tylko w jedzeniu, ale też np. w kosmetykach. Poza tym pszenica jest nie tylko alergenem pokarmowym, ale również… alergenem wziewnym. Dotyczy to osób, które zawodowo mają kontakt np. z mąką pszenną. W ich przypadku mówimy więc o zawodowej chorobie dróg oddechowych. Pracownicy piekarni czy młynów, pracujący w zamkniętych pomieszczeniach, mogą cierpieć na uczulenie na gluten wskutek wdychania tego białka do dróg oddechowych. Stąd właśnie termin "astma piekarzy". 

Uczulenie na gluten: objawy skórne

Skórne objawy uczulenia na gluten są szczególnie charakterystyczne dla dzieci. Szacuje się, że alergia na pszenicę występuje u około 0,5 proc. dzieci do 14. roku życia. Objawy skórne alergii na gluten to najczęściej:

• pokrzywka
• zaczerwienie skóry
• łuszczenie się skóry
• opuchlizna
• atopowe zapalenie skóry.

Objawy skórne w uczuleniu na gluten  (pszenicę) najczęściej umiejscowione są na twarzy (policzkach) dziecka, jego rączkach i nóżkach. Warto pamiętać, że objawy uczulenia na gluten mogą u dziecka pojawić się nawet po kontakcie z ciastoliną czy kosmetykami, ponieważ one też mogą zawierać to białko.

Objawy celiakii

Celiakia to choroba autoimmunologiczna występująca u ok. 1 proc. populacji. Objawy celiakii, które odróżniają ją od uczulenia na gluten, to:

• ból brzucha
• biegunka
• brak przyrostu masy ciała
• niedokrwistość
• hipoplazja szkliwa zębów stałych
• osteoporoza.

W celiakii możliwy jest też przebieg bezobjawowy choroby. Celiakii nie można zdiagnozować za pomocą testów skórnych lub oznaczenia alergenowo swoistego IgE. Pacjent chorujący na celiakię musi przestrzegać ścisłej diety bezglutenowej. 

Objawy alergii na pszenicę

Alergia na pszenicę, często nazywana potocznie uczuleniem na gluten, daje przede wszystkim następujące objawy kliniczne:

• kurczowy ból brzucha
• wymioty
• nudności
• nieżyt nosa
• pokrzywka
• astma
• anafilaksja zależna od pszenicy (wywołana wysiłkiem).

Alergię na pszenicę można zdiagnozować za pomocą testów skórnych i badania z krwi (oznaczanie alergenowo swoistego IgE). Konieczne jest wyeliminowanie pszenicy z diety.

Objawy nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten

Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten jest często mylona z alergią na pszenicę/uczuleniem na gluten lub celiakią, jednak to nie to samo. Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten nie ma podłoża alergicznego ani autoimunologicznego. 

Do objawów nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten zaliczamy:

• objawy jak w celiakii i/lub alergii na pszenicę
• zaburzenia zachowania
• przewlekłe zmęczenie
• ból stawów i mięśni
• drętwienie kończyn dolnych.

Nie ma testów diagnostycznych dedykowanych nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten, by ją zdiagnozować, należy wykluczyć celiakię i alergię na pszenicę. Konieczne jest stosowanie diety bezglutenowej, ale zdarza się, że tolerowane są niewielkie ilości glutenu.

źródła: mp.pl, acaai.org