Nawet nie wiesz, jak często dziecku może przydarzyć się trauma. Te znaki powinny wzbudzić czujność

• Traumę u dziecka może wywołać wiele przykrych doświadczeń, a każda trauma może u malucha objawiać się w inny sposób.
• Zdarza się, że dzieci przez traumę mają problemy z jedzeniem lub snem, inne odtwarzają przykre sceny w zabawie, a jeszcze inne stają się agresywne.
• Pierwszym krokiem, by pomóc dziecku przepracować traumę, zawsze jest reakcja rodzica. Najpierw zadbaj o poczucie bezpieczeństwa dziecka, potem szukaj pomocy u specjalisty.

Różne reakcje na traumę

W dzisiejszych czasach dzieci są bardziej narażone na traumę, a być może to rodzice są po prostu bardziej świadomi zagrożeń, które mogą wywołać fizyczne, psychiczne i emocjonalne problemy u dziecka. Według SAMHSA (Amerykańskiej Agencji ds. Nadużywania Substancji i Opieki Zdrowotnej) wiele doświadczeń może u dziecka wywołać emocjonalną traumę – większość z nich to naprawdę groźne zjawiska, która zaszkodziłyby psychice nawet dorosłej i odpornej na stres osobie. Agencja wśród przyczyn traum wymienia:

• psychiczne, fizyczne lub seksualne wykorzystywanie i/lub zaniedbanie
• klęski żywiołowe, terroryzm oraz przemoc w społeczności i szkole
• bycie świadkiem lub doświadczanie przemocy intymnej ze strony partnera
• wykorzystywanie seksualne
• wypadki
• choroba lub uraz
• nagła lub gwałtowna utrata bliskiej osoby
• doświadczenia uchodźcze i wojenne
• doświadczenia związane z wojskiem, takie jak rozmieszczenie, strata lub kontuzje rodziców.

To doświadczenia, które każdym by wstrząsnęły, ale dzieci nie zawsze reagują tak samo na różne zdarzenia. Czasem może być tak, że rodzice nawet nie będą zdawali sobie sprawy, że ich dziecko przeżyło traumatyczne chwile, bo reakcje mogą być różne, zależne nawet od etapu rozwoju dziecka. Każdy jednak chce wspierać malucha ze względu na to, co przeszedł lub jak sobie radzi. Oto jak rozpoznać znaki świadczące o traumie.

Umysł i ciało po traumie

Po przeżyciu traumy, nasze ciało jeszcze bardzo długo pamięta stres i strach, które nam wtedy towarzyszyły. To zjawisko, w którym ciało jeszcze tygodnie, miesiące, a nawet lata pamięta nieprzyjemne zdarzenia – o ile nie pracujemy nad przepracowaniem traumy.

"Główne stresory wprowadzają nasze ciała w tryb walki/ucieczki/zamrożenia — cały nasz układ nerwowy koncentruje się na zarządzaniu zagrożeniem i zapewnianiu nam bezpieczeństwa" – mówi dr Jessica Stern, doktor habilitowany na wydziale psychologii Uniwersytetu Wirginii.

W traumie z dzieciństwa szczególnie charakterystyczne jest, że osoba, która jej doświadczyła, nie umie w pełni poczuć się bezpiecznie i spokojnie, nawet po wielu latach. To poczucie bezradność i utknięcia w jednym punkcie, w którym mózg jest ciągle w stanie najwyższej gotowości do obrony. Pracuje na najwyższych obrotach, wciąż ma dopływ hormonów stresu, przez co ciągle nie jest się w stanie skupić w 100 procentach.

Objawy traumy u dzieci

Istnieją dziesiątki sposobów, w jakie trauma może objawiać się u dzieci, w tym:

• zmiany apetytu
• zmiany nastroju
• zmiany snu
• zaburzenia emocjonalne
• koszmary i/lub koszmary nocne
• zachowanie się lub zachowanie agresywne
• trudności z koncentracją
• wycofanie
• przyleganie
• kwestie społeczne
• każde odbiegające od normy zachowanie, inne niż wcześniej.

Często też dzieci odtwarzają przykre doświadczenia w zabawie, w rysunkach itp. Powtarzająca się zabawa w psy i ich ugryzienia, może ujawniać strach dziecka przed tymi zwierzętami, bo kiedyś jakiś pies je zaatakował i ugryzł, co było dla malucha traumatyczne.

Każdy objaw urazu może być przejściowy lub długotrwały, dlatego jeśli widzisz u dziecka jakieś zachowania odbiegające od normy, warto z nim porozmawiać, wspierać je i reagować, także poprzez wizytę i konsultację ze specjalistą. Jeśli zauważysz pewne, nawet delikatne zmiany w zachowaniu malucha, najważniejsza jest twoja reakcja.

Pierwszymi oznakami traumy często są zaburzenia jedzenia i snu, ale one niekoniecznie zawsze muszą występować. I choć często zwraca się uwagę, że dziecko z traumą boi się samodzielnie zasypiać, potrzebuje większej niż dotychczas bliskości przed snem, jest drażliwe lub agresywne przed położeniem się do łóżka, można zwrócić uwagę, czy nie wiąże się to z jakimś przykrym doświadczeniem.

Stern zauważa, że "te znaki nie oznaczają, że coś jest 'nie tak' z twoim dzieckiem — są to sposoby, w jakie twoje dziecko próbuje poradzić sobie z traumatycznym wydarzeniem. Twoje dziecko najbardziej potrzebuje zrozumienia, kojącej obecności i wsparcia, aby przez to przejść".

By pomóc dziecku, które jest straumatyzowane, najpierw trzeba mu zapewnić poczucie zrozumienia, obecność, wsparcie i bezpieczeństwo, które poczuje od rodzica. W kolejnych etapach niezbędna jest konsultacja psychologiczna, by psycholog dziecięcy pomógł dziecku i rodzicom odzyskać równowagę i spokój.