Dziecko myli litery, gubi sylaby i niechętnie czyta? Sprawdź, jak rozpoznać dysleksję
Dysleksja to termin, który słyszy z ust psychologów i nauczycieli wielu rodziców. Widmo problemu najczęściej pojawia się w pierwszych latach szkoły, gdy dzieci, które dotąd rozwojowo nie odstawały od rówieśników, uczą się pisać i czytać. Czym właściwie jest dysleksja? Jak sprawdzić, czy dziecko ma dysleksję? Jak diagnozuje się dysleksję? Odpowiadamy.
- Jak rozpoznać dysleksję? Objawami dysleksji są trudność w czytaniu i pisaniu.
- Diagnoza dysleksji przychodzi najczęściej w pierwszych latach szkoły. Jak sprawdzić, czy dziecko ma dysleksję?
- Na diagnozę dysleksji może skierować placówka lub rodzic. Badanie odbywa się w poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Dysleksja – przyczyny
Przyczyną dysleksji są zaburzenia podstawowych funkcji poznawczych, co może być uwarunkowane konstytucjonalnie. Zaburzenia funkcji poznawczych to percepcja wzrokowa, czyli dziecko widzi, jednak nie dostrzega oraz percepcja słuchowa – słyszy, ale przekaz ten do niego nie dociera. W dysleksji zaburzenia te mogą występować pojedynczo lub razem.
Skąd się bierze dysleksja? Czy dysleksja jest nabyta? Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na te pytania, jednak według ostatnich koncepcji dysleksja może być przekazywana w genach. "Zmiany dotyczą genu DCDC2 zlokalizowanego na 6 chromosomie człowieka, kodującego białko doublecortin domain containing 2 określane tym samym skrótem, co gen. Białko to powoduje zaburzenia w budowie mikrotubul. Oprócz tego badane są geny 1, 2, 3 i 15. Ten ostatni był pierwszym kandydatem na 'winnego dysleksji'" - czytamy na Wikipedii.
Co ciekawe, szacuje się, że ryzyko dziedziczenia problemów z ortografią wynosi od 70 do 80 proc., natomiast w problemów z czytaniem ok. 60 proc. Ogółem dysleksję stwierdza się u 10 proc. populacji. W Polsce problem dotyczy od 10 do 15 proc. uczniów, a nasiloną u 3-4 proc..
Wśród dyslektyków jest cztery razy więcej chłopców, niż dziewcząt. Dysleksja może być związana z chromosomem Y, który decyduje o płci męskiej. Inną przyczyną tego, że dysleksja dotyczy głównie chłopców, jest nadprodukcja testosteronu, który w okresie życia płodowego może wpływać na rozwój mózgu. Jednak statystyka ta może być zaburzona przez fakt, że chłopcy częściej mają kłopoty z nadpobudliwością psychoruchową i agresją, co sprawia, że częściej trafiają na diagnozy psychologiczne.
Jak rozpoznać dysleksję
Dysleksję najczęściej rozpoznaje się u dzieci, które rozpoczynają szkołę, czyli w wieku 7-8 lat. Jakie są objawy dysleksji u dzieci?
Objawy dysleksji – pisanie
Kiedy nasze dziecko zaczyna naukę pisania, powinniśmy zwrócić uwagę, czy potrafi utrzymać pismo w liniach. Ważna jest również umiejętność przepisywania tekstu i pisania „ze słuchu”, czyli umiejętność przetworzenia głoski na literę i jej zapis. Największe trudności dzieciom z dysleksją przynosi pisanie wyrazów ze zmiękczeniami, dwuznakami, głoskami tracącymi dźwięczność.
Charakterystyczne dla dysleksji jest mylenie liter: b-p, d-b, d-g, u-n, m-w, n-w (inwersja statyczna) s-z, dz-c, sz-s, o-a, ł-l, ę-e, a także nieodróżnianie ę od en i ą od om. Gdy dziecko uczy się pisać, powinniśmy obserwować, czy litery zapisuje dokładnie i poprawnie, czy ich nie gubi, czy nie gubi sylab, czy nie ignoruje końcówek i litery Y.
Objawem dysleksji jest też inwersja dynamiczna, czyli przestawianie liter w wyrazach, a nawet całych wyrazów w szyku zdania podczas dyktanda. Większość z nas kojarzy dysleksję głównie z błędami ortograficznymi. Rzeczywiście dyslektyk ma osłabioną pamięć wzrokową, przez co nie zapamiętuje zapisów danych wyrazów.
Większość z nas nie musi zastanawiać się nad zasadami ortograficznymi, ponieważ zapisy konkretnych zbitek literowych znamy na pamięć. Osoby z dysleksją mają trudność w kodowaniu tych zapisów. Piszą bardzo powoli, nie potrafią stosować pisowni małych i wielkich liter, a także nie potrafią poprawnie stosować interpunkcji. Pisanie ze słuchu sprawia kłopot, ponieważ osoby z dysleksją mylą podobnie brzmiące wyrazy, np. półka-bułka.
Objawy dysleksji – czytanie
Dzieci z dysleksją czytają powoli i niepewnie. Podobnie jak podczas pisania przestawiają litery, opuszczają je, zmieniają ich brzmienie, przez co błędnie odczytują całe wyrazy. Z powodu tych trudności podczas czytania spada koncentracja na treści, dzieci z dysleksją często nie rozumieją przekazu tekstu, a także źle intonują.
Objawem dysleksji może być również gubienie się w tekście, pomijanie całych fragmentów czy linijek. Wszystko to sprawia, że dzieci z dysleksją nie lubią czytać, zwłaszcza na głos, gdyż wymaga to od nich dużego wysiłku i nie sprawia żadnej radości, ponieważ sens tekstu zostaje zgubiony.
Podczas nauki czytania warto też zaobserwować czy dziecko potrafi dzielić wyraz na sylaby i czy potrafi je połączyć w całość. Co ciekawe, istnieje też cos takiego, jak hiperleksja, która polega na płynnym i poprawnym czytaniu, jednak bez zrozumienia.
Jak rozpoznać dysleksję - wczesne objawy
Powyższe objawy dysleksji można obserwować u dzieci starszych, nie oznacza to jednak, że dysleksja nie daje o sobie znać wcześniej. Choć do wieku wczesnoszkolnego, czyli 8-9 roku życia nie da się diagnozować dysleksji rozwojowej, w okresie niemowlęcym i później obserwuje się pewne zachowania i trudności, które mogą świadczyć o dysleksji.
Wśród objawów, które określają ryzyko dysleksji, zalicza się pominięcie raczkowania w rozwoju ruchowym, opóźnienie rozwoju mowy – dzieci w grupie ryzyka dysleksji długo nie porozumiewają się z otoczeniem za pomocą słów.
Zaniepokoić może fakt, że dziecko, choć zaczyna mówić, z biegiem czasu nie wykształca umiejętności poprawnego konstruowania zdań, mówi niewyraźnie, niezrozumiale.
Ciekawą obserwacją jest, że dzieci z grupy ryzyka dysleksji jako maluchy mają trudności z motoryką dużą, czyli utrzymywaniem równowagi, łapaniem i rzucaniem piłki itd. Przez ogólną niezdarność dzieci te mogą unikać zabaw ruchowych, przez co można uznać je za niezdarne.
Mała motoryka jest bardzo ważnym czynnikiem poprawnego rozwoju mowy. Koordynacja oko-ręka, poprawne trzymanie kredki, umiejętność wycinania, zapinania guzik, radzenia sobie z małymi elementami np. klockami również mogą być wskazówką, że dziecko należy do grupy ryzyka dysleksji. Zresztą logopedzi, którzy pracują nad dziecięcymi wadami wymowy, w terapii stawiają duży nacisk na rozwój motoryki małej.
Alarmująca może być dodatkowo niechęć do rysowania, zabawy klockami, układania puzzli – wszystko to jest dla dziecka z dysleksją wyzwaniem. Zwłaszcza odtwarzanie wzorów, szlaczków, kształtów. Dzieciom z dysleksją może sprawiać kłopoty również rozróżnianie lewej strony od prawej, a także zapamiętywanie tekstów piosenek, wierszyków, miesięcy.
Inne objawy dysleksji
Nie tylko nauczyciel języka polskiego może spostrzec trudności, które wskazują na dysleksję. Objawia się ona bowiem również podczas innych zadań szkolnych.
Podobne problemy, jak w nauce czytania i pisania po polsku, wystąpią w nauce języków obcych. Z kolei na geografii dziecko będzie miało kłopot z odczytywaniem mapy i rozróżnianiem stron świata. Wyzwanie stanowi dla dyslektyka także geometria – w tym wypadku chodzi o brak orientacji przestrzennej.
Ponieważ dzieci z dysleksją mają kłopot ze zrozumieniem tekstu, trudne może okazać się także zrozumienie polecenia, również słownego – nawet na lekcji wychowania fizycznego. Ponadto, dzieci z dysleksją na każdym przedmiocie mogą mieć tendencję do wolnego tempa pracy oraz nierównomiernego skupiania uwagi.
Niestety rzeczywistość szkolna stawia przed dzieckiem z dysleksją wielkie wyzwania. Przez wysiłek, który dziecko musi włożyć w naukę, może się zniechęcać, źle myśleć o sobie, czuć się gorsze i niezrozumiane. Brak wiary we własne możliwości oraz niskie poczucie własnej wartości będą rzutować nie tylko na wyniki w nauce, ale przede wszystkim na samopoczucie, a nawet zdrowie psychiczne dziecka.
Dlatego tak ważna jest poprawna diagnoza dysleksji u dzieci oraz wsparcie specjalistów. Zajęcia z psychologiem lub pedagogiem, który ma przygotowanie do pracy z dziećmi z dysleksją może okazać się jedynym rozwiązaniem, by dziecko nie pogrążało się w negatywnym myśleniu o sobie i w niechęci do nauki.
„W Polsce obowiązujące przepisy prawne nakładają na poradnie psychologiczno-pedagogiczne, przedszkola, szkoły i placówki opiekuńczo-wychowawcze obowiązki związane z pomocą dzieciom z grupy ryzyka dysleksji oraz dzieciom dyslektycznym. Placówki te powinny rozpoznawać, diagnozować i opiniować trudności w nauce oraz organizować różne formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom i ich rodzicom” - czytamy na Wikipedii.
Dysleksja – diagnoza
Co ważne, dysleksję diagnozuje się dopiero wtedy, gdy mamy pewność, że nie występują zaburzenia w rozwoju intelektualnym. Dysleksja nie ma związku z ilorazem inteligencji. Podczas badania psychologicznego określa się, jakie trudności z czytaniem i pisaniem występują u dziecka, jakie jest postrzeganie wzrokowe i słuchowe oraz w jakiej kondycji jest pamięć, a także koordynacja ruchowa i koncentracja.
Jeśli zauważymy u dziecka niepokojące objawy, które mogą wskazywać na dysleksję, możemy skierować się do pedagoga, logopedy, lub nauczyciela. Diagnoza odbywa się w poradni psychologiczno-pedagogicznej. Na badanie dziecko skierować może również szkoła.
W diagnozie uczestniczy między innymi psycholog dziecięcy, pedagog, czasem również logopeda. Nierzadko korzysta się również opinii okulisty i laryngologa, by wykluczyć ewentualne wady wzroku, czy inne problemy zdrowotne. Zaburzenia funkcji poznawczych, które mogą być przyczyną dysleksji, nie są wadą czy chorobą.
„W trakcie badania pedagogicznego stwierdza się dokładnie, jakie trudności występują w nauce. Analizuje się błędy dziecka pod kątem programu nauczania dostosowanego do wieku. Stwierdza się także ewentualne przyczyny niepowodzeń dziecka, jak na przykład zaniedbanie środowiskowe.
Po przeprowadzeniu badań sporządzana jest opinia na temat rozwoju dziecka. Możemy w niej znaleźć opis funkcji poznawczych, z którymi dziecko ma problem, a także zalecenia dotyczące jego wymagań edukacyjnych.
Dzięki rozpoznaniu dysleksji możliwe jest dostosowanie programu nauczania do możliwości ucznia. Jest ona także podstawą do przygotowania indywidualnego programu dodatkowych ćwiczeń dla dziecka. Wcześnie rozpoznana dysleksja umożliwia rozpoczęcie terapii, która w znaczący sposób wpłynie na sukces szkolny ucznia” - czytamy na rodziceidzieci.com.
Dzięki zaświadczeniu o dysleksji dziecko nie będzie oceniane pod kątem popełnianych błędów ortograficznych, otrzyma więcej czasu na przepisanie tekstu z tablicy oraz na rozwiązanie zadań podczas sprawdzianów i egzaminów.
Typy dysleksji
Warto wiedzieć, że nie u każdego dziecka dysleksja objawia się tak samo i nie jest konieczne wystąpienie wszystkich wymienionych objawów, by stwierdzić dysleksję.
Wśród typów dysleksji wymienia się: dysleksję ogólną, zwaną też właściwą, dotyczy zaburzeń w nauce czytania; dysgrafię – zaburzenia w nauce pisania; dysortografię – zaburzenia zdolności do prawidłowego posługiwania się zasadami ortografii. Dysgrafia i dysortografia mogą występować razem, ale i osobno.
Co więcej, dysleksję dzieli się na wzrokową, słuchową i integracyjną. Jest to podział ze względu na rodzaj trudności, jakie obserwuje się u dziecka.
Dysleksja wzrokowa objawia się problemami w zapamiętywaniu wzorów, kształtów, liter, w odtwarzaniu ich, a także problemami z koordynacją wzrokowo-ruchową. Dysleksja słuchowa objawia się zaburzeniami funkcji językowych i rozumienia ze słuchu. Przyczyną dysleksji integracyjnej jest zaburzona współpraca zdolności percepcyjno-motorycznych.
Może cię zainteresować: Nauka czytania od pieluszki? Rewolucyjna Metoda Krakowska podbija serca rodziców