Nie obwiniam rodziców – robili, co mogli. Tego zdania jednak im nie daruje

Niedawno rozmawiałam ze znajomym o tym, jak wyglądało wychowanie kiedyś, a jak wygląda dziś. I właściwie na każdym kroku wychodziło, jak bardzo te światy się różnią.

Dziś stawiamy na rodzicielstwo bliskości, empatię, rozmowę, zauważanie emocji. Znamy podstawy psychologii rozwojowej, wiemy, jak działa dziecięcy mózg i jak ważne jest budowanie poczucia bezpieczeństwa. Uczymy się regulacji emocji, wspierania dzieci w trudnościach i nie wstydzimy się mówić o potrzebach.

Mieli znacznie mniej wiedzy, mniej narzędzi, więcej innego rodzaju stresów np. skąd wziąć jedzenie dla dzieci, kiedy w sklepach były limity. To były zupełnie inne czasy – mniej rozmów o uczuciach (jeśli w ogóle), więcej presji, żeby sobie radzić – zahartować się.

W tamtych realiach nikt nie zastanawiał się nad delikatnością dziecięcych przeżyć. Nie było kursów, podcastów, książek o rodzicielstwie. Był zdrowy rozsądek, własne doświadczenia i przekonanie, że dziecko najlepiej "wychować twardą ręką".

Znajomy, z którym rozmawiałam, powiedział zdanie, które mocno zapadło mi w pamięć: – Wiesz co, ja tam nie mam pretensji do rodziców. Oni serio robili, co mogli. Życie jakoś sobie ułożyłem. Ale jednego zdania, które powtarzali mi w każdej chwili słabości, nigdy im nie zapomnę: "I czego płaczesz? Zaraz ci dam prawdziwy powód do płaczu". Do dziś słyszę to w głowie.

To zdanie zna większość dorosłych, którzy wychowywali się w latach 80. czy 90. Wypowiadane było niemal automatycznie – jako sposób na "otrzeźwienie" dziecka, które płakało z powodu – z perspektywy dorosłego – błahostki. Miało pokazać, że nie ma o co robić scen, że świat jest twardy i trzeba stać się odpornym. Tyle tylko, że efekt był zupełnie odwrotny.

Dla dziecka takie słowa to nie pedagogiczny trik, ale sygnał, że jego emocje są głupie, nieważne i nie warte uwagi.

Dziecko, które płacze, przeżywa prawdziwy ból. Może to być lęk, smutek, poczucie niesprawiedliwości, zmęczenie. A w odpowiedzi dostaje groźbę, presję, poczucie zagrożenia. To trochę takie "kopanie leżącego". Maluch płacze, bo jest mu źle, a rodzic, zamiast podać dłoń, "dobija" go słowem. Nie złośliwie, nie świadomie. Raczej dlatego, że sam nigdy nie dostał niczego innego.

I chyba to najważniejsze w tej całej historii – większość naszych rodziców nie chciała nas zranić. Po prostu nie wiedzieli, że można inaczej. Dziś wiemy więcej. Wiemy, że emocje to nie "fanaberia", że dziecko, aby nauczyć się radzić sobie z trudnymi uczuciami, najpierw musi mieć kogoś, kto te emocje zobaczy, nazwie i pomoże sobie poradzić.