• Alergia krzyżowa występuje u około 30 proc. osób cierpiących na alergię wziewną.
• Objawy alergii krzyżowej pojawiają się natychmiast po kontakcie z alergenem i mogą objąć skórę, układ oddechowy i pokarmowy.
• Alergia krzyżowa może być niebezpieczna: w skrajnych przypadkach prowadzi do wstrząsu anafilaktycznego, który bywa śmiertelny.

Alergia krzyżowa

Czy można nagle dostać wysypki po zjedzeniu owocu, który wcześniej zajadaliśmy ze smakiem? Albo dostać wstrząsu anafilaktycznego po spożyciu produktu, na który nie mamy uczulenia, co potwierdziły testy? Niestety odpowiedzi na oba pytania brzmią: "tak" i wiążą się z niebezpieczeństwem związanym z alergiami krzyżowymi, o których wciąż mówi się niewiele.

Alergia krzyżowa: co to jest?

Alergia krzyżowa to nieprawidłowa, ostra reakcja układu odpornościowego po kontakcie z czynnikiem, na który nie jesteśmy uczuleni. Mechanizm ten tłumaczy prof. dr hab. Barbara Wróblewska z Zakładu Immunologii i Mikrobiologii Żywności PAN w Olsztynie: "Zjawisko reakcji krzyżowej polega na pojawieniu się odpowiedzi immunologicznej organizmu na skutek wniknięcia substancji innej niż pierwotnie stwierdzony alergen, ale wywołujący taki sam efekt chorobowy".

O reakcji krzyżowej mówimy zwykle w kontekście alergii wziewnej i alergii pokarmowej. Jeśli chory uczulony jest na pyłki i jego organizm zareaguje na kontakt z czynnikiem drażniącym, a dodatkowo zje on coś, co posiada alergen o podobnej budowie, może dojść do reakcji krzyżowej.

Dla przykładu: osoba, która jest uczulona np. na pyłki brzozy, zwykle nie ma problemów po zjedzeniu kiwi czy jabłek. Jeśli jednak sięgnie po te owoce w okresie pylenia brzozy, kiedy i tak odczuwa objawy uczulenia, może u niej dojść do silnej reakcji krzyżowej. Około 30 proc. alergików może być podatnych na alergie krzyżowe.

Objawy alergii krzyżowej

Objawy alergii krzyżowej bywają wielorakie. Mogą obejmować zarówno układ pokarmowy, oddechowy, jak i reakcje skórne. W przypadku alergii krzyżowej objawy pojawiają się natychmiast po kontakcie z drugim alergenem. To odróżnia alergię krzyżową od pierwotnej alergii oraz nietolerancji pokarmowych. Do objawów zaliczają się:

• układ pokarmowy: nudności, wymioty, biegunka, wzdęcia, bóle brzucha oraz obrzęk i świąd błony śluzowej jamy ustne
• układ oddechowy: kaszel, uczucie duszności, katar
• skóra: pokrzywka, wysypka, zaczerwienienie i świąd skóry, opuchlizna (również w obrębie twarzy, w tym jamy ustnej), atopowe zapalenie skóry.

Alergia krzyżowa: najczęstsze reakcje między alergenami

Najczęściej uczulające rośliny w Polsce to brzoza, bylica oraz trawy, jednak równie silnym alergenem są roztocza wywołujące uczulenie na kurz. Poniżej znajdziesz popularne alergeny wraz z produktami, po których spożyciu może wystąpić reakcja krzyżowa.

• Roztocza: małże, skorupiaki, krewetki
• Brzoza, olcha: śliwka, jabłko, gruszka, mango, kiwi, pomarańcza, liczi, surowy pomidor, ziemniak, seler, marchew surowa
• Leszczyna: orzechy laskowe, pyłki brzozy, pyłki olszy, pyłki dębu
• Bylica: śliwka, jabłko, gruszka, kiwi, mango, brzoskwinie, pomidor surowy, seler, marchew surowa, koper, papryka, kminek, pieprz, anyż, curry, kolendra, rumianek, słonecznik, orzechy ziemne
• Trawy i zioła: mąka żytnia, pszenna i owsiana, ryż, lateks, kiwi, melon, jabłko, gruszka, śliwka, brzoskwinia, cebula, surowy pomidor, seler
• Seler: pyłki brzozy, pyłki zbóż i traw, owoce, mango, melon, jabłko, gruszka, pomidor surowy, ogórek, marchew surowa; koper, kminek, papryka, pieprz, kolendra, lateks
• Białka mleka krowiego: mleko kozie, mleko owcze, mięso wołowe
• Sierść kota: mięso wieprzowe
• Lateks: trawy i zboża, pyłki brzozy owoce: banan, mango, kiwi, awokado, brzoskwinie, śliwki, papaja; warzywa: pomidor surowy, seler, ziemniak; kasztany jadalne, orzechy ziemne

Alergia krzyżowa: tabela

W poniższej tabeli reakcji krzyżowych znajdziesz najczęściej uczulające alergeny wraz z produktami, które mogą wywołać alergię krzyżową.

Alergia krzyżowa: postępowanie

Prof. Ewa Czarnobilska, kierownik Centrum Alergologii Klinicznej i Środowiskowej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie, mówiła w rozmowie z Radiem Zet, że "co trzecia osoba z alergią pyłkową będzie miała objawy reakcji krzyżowej w czasie pylenia. Nie powinna więc ustalać swojej diety tylko na podstawie wyników tekstów alergicznych. Niestety wielu pacjentów pod wpływem przekazów reklamowych coraz chętniej wykonuje takie testy i samodzielnie dokonuje ich interpretacji".

Dlatego obowiązkowo należy konsultować wyniki testów ze specjalistą alergologiem, który pomoże alergikowi dobrać dietę. Dodatkowo warto śledzić kalendarz pylenia, by przygotować się do sezonu. Prof. Czarnobilska podała przykład pacjentki, u której zdiagnozowano alergię na drzewa (leszczyna, olcha, brzoza) i dostała od lekarzy instrukcje na temat pokarmów, które mogą z nimi wchodzić w reakcję krzyżową, np. słonecznika.

Przez kilka lat kobieta przestrzegała diety, jednak później na własną rękę wykonała testy, które nie wykazały uczulenia na słonecznik, więc uznała, że może go zjeść. Po około 10 minutach od zjedzenia jej gardło zaczęło puchnąć, nie mogła nabrać powietrza, serce bardzo szybko biło. Ręce i nogi zaczęły się trząść, nie mogła ustać na nogach i zrobiło się jej słabo. Trafiła do szpitala.

Ta historia pokazuje, jak ważne jest przestrzeganie diety i bezwzględne unikanie produktów, które mogą wchodzić w reakcje krzyżowe z alergenem, na który jesteśmy uczuleni.

W przypadku silnych reakcji alergicznych warto rozważyć odczulanie. Odczulanie za pomocą szczepionek w zastrzykach lub podjęzykowo trwa 3-5 lat i może być stosowane u dzieci od 5. roku życia. Polskie Towarzystwo Alergologiczne podaje, że w Polsce ok. 30 proc. osób uczulonych na pyłki roślin reaguje krzyżowo z pokarmami, a w przypadku osób uczulonych na pyłki brzozy – aż 80 proc.

źródła: ncez.pzh.gov.pl, icm.edu.pl, pta.med.pl, radiozet.pl