• Alergia pokarmowa to nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na dany produkt, np. mleko krowie, jajka, orzechy.
• Objawy alergii pokarmowej obejmują dolegliwości ze strony układu pokarmowego (m.in. wymioty, biegunka), ale też objawy skórne – wysypkę lub pokrzywkę.
• Leczenie alergii pokarmowej zakłada dietę eliminacyjną, czyli unikanie spożywania produktów, które uczulają.

Alergia pokarmowa

Alergia pokarmowa jest jednym z rodzajów alergii (inne to alergia kontaktowa, alergia wziewna i alergia iniekcyjna). W przypadku alergii pokarmowej czynnikiem wywołującym nieprawidłową reakcję organizmu jest jeden ze składników diety. Organizm odbiera taki pokarm jako zagrożenie, z którym musi walczyć. Produkuje więc przeciwciała znane jako immunoglobuliny E (IgE). To właśnie te przeciwciała najczęściej odpowiedzialne są za pobudzanie pozostałych komórek do uwalniania substancji wywołujących stan zapalny.

Jak podaje Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, dwie główne przyczyny rozwoju alergii pokarmowej to czynniki środowiskowe i genetyczne. Ryzyko wystąpienia alergii u dzieci zdrowych rodziców wynosi 5–15 proc. Gdy rodzice są alergikami, ryzyko to wzrasta do 60–80 proc.

To mit, że alergia pokarmowa wykryta w dzieciństwie pozostanie z nami na całe życie. Szacuje się, że aż 90 proc. niemowląt i małych dzieci z alergią pokarmową wyrasta z niej ok. 3. roku życia.

Typy alergii pokarmowej

Wyróżnia się dwa typy alergii pokarmowej:

• alergia IgE-zależna: reakcja alergiczna pojawia się bardzo szybko, nawet w ciągu kilku minut od spożycia uczulającego pokarmu. Wystarczą niewielkie ilości alergenu, by doszło do reakcji – czasem objawy uczulenia pojawiają się wskutek zjedzenia produktu, w którym mogły znajdować się śladowe ilości alergenu, dlatego tak ważne jest dokładne czytanie etykiet produktów spożywczych. W przypadku alergii IgE-zależnej reakcja alergiczna wywoływana jest za pośrednictwem przeciwciał IgE.
• alergia IgE-niezależna – reakcja alergiczna może pojawić się od kilku do kilkudziesięciu godzin po spożyciu uczulającego produktu. Inicjowana jest przez komórki układu odpornościowego. W przypadku alergii IgE-niezależniej trudniej ustalić, który produkty wywołał reakcję.

Alergia pokarmowa: co najczęściej uczula?

Alergię pokarmową u dorosłych najczęściej wywołują produkty pochodzenia roślinnego, u dzieci – zwierzęcego. Uważać trzeba również na dodatki, szczególnie siarczany (dodawane są one do dań z owoców morza, ale też: wina, piwa, czy soków). Niebezpieczny może być także glutaminian sodu (występujący w zupach w proszku, mieszankach przypraw i gotowych potrawach). Alergicy powinni więc wystrzegać się dań wyprodukowanych metodą przemysłową. Uczulać może prawie każdy produkt, ale lista najczęstszych sprawców alergii nie jest długa. Najczęstsze alergie pokarmowe to uczulenia na:

Mleko

A ściślej mówiąc zawarte w nim białko. Alergia na mleko jest jedną z najczęściej spotykanych alergii pokarmowych. Zwykle na białka mleka uczulone są dzieci. Obecnie trwa burzliwa dyskusja na temat tego, czy uczulenie na mleko mija wraz z wiekiem. Gdy uczulenie pojawia się w niemowlęctwie, zwykle można mówić o skazie białkowej.

Orzechy

Są bardzo groźnym alergenem – nawet ich śladowa ilość może doprowadzić do wstrząsu anafilaktycznego. Obecnie istnieje wymóg oznakowywania żywności zawierającej alergeny. Gdy na opakowaniu znajduje się napis "produkt może zawierać śladowe ilości [alergenu]", istnieje ryzyko wystąpienia reakcji alergicznej po jego spożyciu, dlatego alergicy i rodzice małych alergików powinni ich unikać. Np. jeśli wiesz, że masz alergię na orzechy, a na czekoladzie widnieje napisać, że może ona zawierać śladowe ilości orzechów, lepiej jej nie jedz.

Jajka

Uczulenie na jajka jest zmorą dla rodziców, są one bowiem składnikiem wielu innych produktów takich jak ciasta, makaron czy sosów w proszku. Zawsze sprawdzaj składy gotowych produktów, czy nie ma w nich jaj. Jeśli dziecko ma uczulenie na jajka kurze, być może będzie mogło jeść inne jaja, np. przepiórcze.

Ryby i owoce morza

Niewiele potrzeba, by wystąpiła reakcja alergiczna – czasem wystarczy nawet sam zapach ryby lub jej dotknięcie (zwłaszcza łososia makreli i śledzia), aby pojawiły się objawy uczulenia.

Owoce

Najczęściej truskawki i cytrusy. Przy uczuleniu na cytrusy należy unikać także soku z tych owoców. Alergia na truskawki, podobnie jak inne alergie pokarmowe, mogą wywoływać reakcję krzyżową z innymi produktami.

Gluten

Uczulenie na gluten – białko zawarte w pszenicy, życie, owsie i jęczmieniu – występuje zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. W skrajnych przypadkach wystarczy polizanie kromki chleba czy bułki, by doszło do anafilaksji.

Objawy alergii pokarmowej

Bardzo rzadko objawy alergii pojawiają się już przy pierwszym kontakcie z danym pokarmem. Na ogół dzieje się to po kilkukrotnym spożyciu. Dziecko może więc przez dłuższy czas zajadać się jakimś smakołykiem bez żadnej reakcji i dopiero przejawiać nadwrażliwość na dany alergen. Zdarza się również, że alergia pojawia się dopiero w dorosłości. Każda alergia, w tym także pokarmowa, wywołuje reakcję ogólnoustrojową. Oznacza to, że może ona dotyczyć różnych narządów i układów.

Objawy alergii pokarmowej u niemowlaka i małego dziecka

U niemowląt i małych dzieci, u których stwierdzono alergię pokarmową, mogą się pojawić:

• objawy ze strony układu pokarmowego: bóle brzuszka, częste ulewanie, wzdęcia, brak apetytu, nudności, zaparcia, wymioty lub biegunka, u niemowląt kolki;
• objawy ze strony układu oddechowego: katar, kaszel, zatkany nos, kichanie, świszczący oddech, krótki oddech – charakterystyczne jest to, że tym objawom nie towarzyszy gorączka, która często występuje przy infekcji;
• objawy skórne: pokrzywka, swędzenie skóry, wsypka na twarzy, w zgięciach łokci i kolan, za uszami, na powiekach, świerzbienie oraz obrzęk ust i języka;
• częste infekcje, którym towarzyszą płaczliwość i rozdrażnienie (alergia powoduje dalsze osłabienie układ immunologiczny) i inne powikłania alergiczne: zapalenie płuc, zatok, ucha, migdałków, oskrzeli.

Objawy alergii pokarmowej u nastolatków i dorosłych są podobne do tych występujących u niemowląt i małych dzieci. Należą do nich przede wszystkim: ból brzucha, wymioty, biegunka, atopowe zmiany skórne, obrzęk i zaczerwienienie w obrębie jamy ustnej, świszczący oddech, katar.

Alergia pokarmowa: filmy i zdjęcia

Na poniższym filmie możesz zobaczyć objawy alergii pokarmowej u dziecka. To opuchnięte, zaczerwienione oczy, wysypka na policzkach czy kolki powodujące dyskomfort:

Innym objawem alergii pokarmowej są trudności z oddychaniem i zmęczenie. Jeśli się pojawią, udaj się na SOR lub dzwoń po pogotowie!

Alergia pokarmowa może również prowadzić do anafilaksji. Na tym filmie widać nie tylko objawy uczulenia, ale też testy alergiczne, które pozwalają sprawdzić, jaki alergen wywołuje reakcję organizmu:

Alergia pokarmowa: kiedy do lekarza?

Jeśli u ciebie lub twojego dziecka występują powyższe objawy po zjedzeniu konkretnego produktu, skonsultuj się z lekarzem (internistą lub pediatrą). To on wykluczy infekcję i zaleci zmianę diety. Zwykle dieta eliminacyjna wystarcza, by objawy się nie pojawiały. Jeżeli jednak dolegliwości nasilają się, a dodatkowo w twojej rodzinie są już inni alergicy, warto pójść do specjalisty. Skierowanie do alergologa wypisuje internista lub pediatra.

Alergolog zapewne zleci w tej sytuacji wykonanie testów z krwi lub testów skórnych, by dowiedzieć się, czy alergia jest IgE zależna, czy nie. Ułatwi to znalezienie przyczyny alergii i dalsze leczenie.

By złagodzić objawy alergii, możesz zastosować leki antyhistaminowe w postaci tabletek lub maści. W przypadku wystąpienia wysypki alergicznej najczęściej stosuje się maści na bazie hydrokortyzonu. Przed użyciem leków poradź się lekarza, czy dany produkt na pewno jest bezpieczny. Warto również zastosować domowe sposoby na alergię, które wspomogą leczenie farmakologiczne. Pamiętaj jednak, że podstawą jest dieta eliminacyjna, by nie dopuścić do pojawienia się objawów!

źródła: ncez.pzh.gov.pl, mayoclinic.org, nhs.uk, acaai.org