Jak legalnie zatrudnić nianię i czego można od niej wymagać? Prawniczka wyjaśnia

Szukanie właściwej osoby do opieki nad moimi dziećmi zajęło mi trochę czasu. Najwięcej poświęciłam na spotkania z przyszłymi nianiami. Oprócz rozmów dotyczących wykształcenia, opieki i wynagrodzenia, ważnym elementem rekrutacji był typ umowy, którą podpiszemy.

Zatrudnienie profesjonalnej, zaangażowanej oraz uczciwej osoby jest niezwykle istotne dla rodziców chcących zapewnić jak najlepszą możliwą opiekę swojemu dziecku. Taka osoba nie może czuć się niepewnie w swojej pracy, dlatego warto rozważyć jedną z opcji legalnego jej zatrudnienia. Podkreślić przy tym należy, że zatrudnienie niani jest możliwe także przez osobę nie prowadzącą działalności gospodarczej.

Rodzice mogą zatem podpisać z nianią umowę o pracę przewidzianą w Kodeksie pracy. Może to być:

• umowa na okres próby,
• umowa na czas określony,
• umowa na czas nieokreślony.

Zatrudniając nianię w ramach umowy o pracę, należy pamiętać o obowiązkach pracodawcy z tym związanych. Pracownikowi m.in. przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego, a jego wynagrodzenie nie może być niższe od minimalnego wynagrodzenia (płaca minimalna w 2022 roku wynosi 3 010 zł)..

Pracownika należy zgłosić do ZUS-u i opłacać za niego składki oraz zaliczkę na podatek dochodowy. Można również rozważyć zatrudnienie niani na podstawie umowy zlecenie, co niekiedy może być korzystniejsze od zatrudnienia na umowę o pracę.

Umowa uaktywniająca dla niani: jak zawierać?

Rodzice, którzy rozważają wszystkie „za” i „przeciw” wobec zawarcia z opiekunką umowy, wynikającą z kodeksu pracy, powinni zwrócić uwagę na umowę uaktywniającą. To stworzona specjalnie dla niań forma umowy, która wprowadzona została przepisami ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3.

- Umowę uaktywniającą można zawrzeć jeżeli dziecko ukończyło 20. tydzień życia i ma mniej niż 3 lata. Stronami takiej umowy są rodzice albo rodzic samotnie wychowujący dziecko oraz niania. Nianią w świetle wspomnianej wyżej ustawy może być tylko osoba, która ukończyła 18 lat i nie jest rodzicem dziecka. Z powodzeniem jednak do współpracy w ramach umowy uaktywniającej można zaprosić babcię, ciocię, a nawet dziadka – tłumaczy radca prawny Anna Marek z Kancelarii Kupilas&Krupa

Umowa uaktywniająca powinna zostać zawarta w formie pisemnej i określać:

• strony umowy (niania i rodzice lub rodzic samotnie wychowujący dziecko),
• cel i przedmiot umowy,
• czas i miejsce sprawowania opieki,
• liczbę dzieci powierzonych opiece.

Ważne, aby w dokumencie zostały także spisane:

• obowiązki niani,
• wysokość wynagrodzenia,
• sposób i termin jego wypłaty,
• czas, na jaki umowa została zawarta,
• warunki i sposób zmiany umowy,
• sposób rozwiązania umowy.

Oczywiście, w umowie mogą znaleźć się również dodatkowe zapisy regulujące inne aspekty współpracy, jak np. kwestia ubezpieczenia od odpowiedzialności.

Dofinansowanie do umowy uaktywniającej dla niani

W przypadku umowy uaktywniającej składki za nianię na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne opłaca ZUS - od podstawy stanowiącej kwotę nie wyższą niż 50 proc. wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Rodzic z kolei (płatnik składek) – od podstawy stanowiącej kwotę nadwyżki nad kwotą 50 proc. minimalnego wynagrodzenia.

Aby ZUS wypłacił składki, muszą być spełnione łącznie 3 warunki:

• rodzic musi zgłosić nianię do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego,
• rodzice albo rodzic samotnie wychowujący dziecko są zatrudnieni, świadczą usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej stanowiącej tytuł do ubezpieczeń społecznych,
• prowadzą pozarolniczą działalność lub działalność rolniczą.

Ponadto dziecko nie jest umieszczone w żłobku, klubie dziecięcym i nie opiekuje się nim dzienny opiekun. W 2022 r. wynagrodzenie minimalne wynosi 3010 zł. Aktualnie dofinansowanie obejmie zatem składki od wynagrodzenia niani nieprzekraczającego kwoty 1505 zł. Warto także wiedzieć, że ZUS opłaca składki za nianię maksymalnie do końca roku szkolnego (31 sierpnia), w którym dziecko skończy 3 lata.

Kontrola pracy opiekunki

Kwestią budzącą wiele kontrowersji, lecz istotną z punktu widzenia rodzica, jest możliwość kontrolowania pracy niani, zwłaszcza za pośrednictwem urządzeń, które nagrywają obraz oraz dźwięk.

- Co do zasady, monitoring pracy niani jest prawnie dopuszczalny, pod warunkiem jednak uprzedniego poinformowania niani o prowadzeniu tego rodzaju rejestracji. Nie można jednak prowadzić monitoringu w pomieszczeniach, w których oczekuje się zachowania pełnej prywatności, to np. toaleta czy łazienka. Wydaje się, że tego rodzaju informacja może zostać przekazana zatrudnionej opiekunce poprzez zamieszczenie stosownych zapisów w umowie, ewentualnie złożenie pisemnego oświadczenia w tej sprawie – wskazuje radca prawny Anna Marek.

Ponadto istnieje zagrożenie, że prowadzenie monitoringu bez uprzedniego poinformowania o tym niani, prowadzić może do bezprawnego naruszenia jej dóbr osobistych i narażać rodziców na odpowiedzialność z tego tytułu.

Oczywistym jest, że niania jest w pełni odpowiedzialna za dziecko pozostające pod jej opieką i w tym zakresie ponosi zarówno odpowiedzialność karną oraz cywilną. W sytuacji, w której rodzic ma uzasadnione podejrzenia popełnienia przestępstwa przez nianię, np. znęcania się nad dzieckiem, powinien niezwłocznie powiadomić o tym właściwe organy ścigania.