Ja, twoja, ty, mój, czyli wszystko o zaimkach. Co to jest zaimek, rodzaje zaimków, odmiana
Zaimek to wyjątkowa część mowy. Pojawia się wtedy, gdy czegoś brak – zaimki zastępują w zdaniach nieobecne rzeczowniki, przymiotniki, przysłówki i liczebniki. Zaimki wyróżnia się zupełnie inaczej niż rzeczowniki czy czasowniki. Rolą zaimka jest wskazanie danego przedmiotu czy osoby bez dokładnego nazywania go. Oto rodzaje zaimków oraz konkretne przykłady.
- Zaimki to część mowy, które odmienia się ze względu na rodzaje. Wśród rodzajów zaimków wyróżniamy zaimki rzeczowne, zaimki przysłowne, liczebne i przymiotnikowe.
- Zaimki osobowe to: ja, ty, on, ona, ono, my, wy, oni, one. Są też zaimki dzierżawcze, osobowe, przeczące, wskazujące, zwrotne, pytające i względne.
- Zaimki to trudna do opisania część mowy. Zaimki zastępują nieobecnych w zdaniu, mogą więc przybierać różne formy. Zaimki wskazują na osoby i przedmioty, bez wymieniania jego nazwy.
Zaimki - co to jest zaimek?
Zaimki się odmieniają zależnie od tego, którą część mowy dany zaimek zastępuje. Zatem od początku. Zaimki, które zastępują w zdaniu rzeczowniki to np. ja, ty, ona, my, wy, kto, co, nic, ktoś, coś. Nazywamy je zaimkami rzeczownymi. Zaimki, które zastępują przymiotniki: mój, twój, nasz, taki, który, inny, tamten, ta, ci to zaimki przymiotne. Zaimki liczebne zastępują liczebniki: tyle, ile. Jednak istnieją też zaimki przysłowne, które zastępują przysłówki i one się nie odmieniają, jak przysłówki. Przykładami zaimków przysłownych są: tak, tam, tu, wtedy, gdzieś, tamtędy, kiedyś.Te trzy grupy zaimków odmieniają się, ponieważ przymiotniki, rzeczowniki i liczebniki również się odmieniają. Rodzaje zaimków:
- rzeczowne
- przymiotne
- liczebne
- przysłowne
Zaimki rzeczowne w zdaniu występują w roli podmiotu lub dopełnienia. Ponieważ zastępują rzeczowniki, odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje i odpowiadają na pytanie: kto?, co?
Zaimki przymiotne w zdaniu najczęściej są przydawkami. Ponieważ zastępują przymiotniki odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje oraz odpowiadają na pytanie: jaki?, jaka?, jakie? który?, która?, które? czyj?, czyja?, czyje?, kogo?
Zaimki liczebne w zdaniu pełnią funkcje przydawek, odmieniają się przez przypadki i rodzaje i odpowiadają na pytanie: ile?, ilu?
Zaimki przysłowne w zdaniu występują w roli okoliczników i tak jak przysłówki są nieodmienne. Odpowiadają na pytanie: jak? kiedy? gdzie? skąd? dokąd? którędy?
Rodzaje zaimków
Zaimki dzielą się też, ze względu na swoją funkcję, na:- zaimki osobowe
- zaimki dzierżawcze
- zaimki wskazujące
- zaimki zwrotne
- zaimki pytające
- zaimki względne
- zaimki nieokreślone
- zaimki przeczące
- zaimki wzmacniające
– Zaprosiłam tatę.
– On umie grać na gitarze.
Zaimki dzierżawcze: informują o tym do kogo? lub do czego? ktoś lub coś należy
– swój, nasz, wasz, jej, wasz
– To jest moja walizka!
Zaimki wskazujące: wskazują na osobę, rzecz, cechę, miejsce, ilość wskazane gestem lub na osobę, rzecz, cechę, miejsce, o których wcześniej była mowa
– tam, tutaj, ów, ten, tamten, dotąd, tędy, wtedy
– Który to twój talerz? – Tamten.
– Wydaje się smutny. – Taki właśnie jest.
Zaimek zwrotny: służy do tworzenia czasowników zwrotnych oraz wypowiedzi bezpodmiotowych przy pomocy: się, siebie, sobą: myć się, czesać się, robić sobie, mówi się, ściemnia się
Zaimki pytające: służą do tworzenia pytań: odnoszą się do osoby lub rzeczy, o którą pytamy.
kto?, co? – Co tam stoi?
jaki?, jaka?, jakie? – Jaka jest pogoda?
który?, która?, które? – Która godzina?
czyj?, czyja?, czyje? – Czyj to pies?
ile?, ilu? – Ile mamy czasu?
Zaimki względne: służą do łączenia zdań podrzędnych z nadrzędnymi (zawsze stawiamy przed nimi przecinek).
– Mamy tyle czasu, ile potrzebujemy.
– To pies kobiety, która właśnie wyszła.
Odpowiadają na pytania:
kto? co?
jaki? jaka? jakie?
który? która? które?
czyj? czyja? czyje?
ile? ilu? jak?
gdzie? kiedy?
Zaimki nieokreślone: wskazują na osobę, przedmiot, miejsce, cechę, które nie są dokładnie określone.
– jakiś, cokolwiek, gdzieś, ktoś, coś
– Ktoś kiedyś mówił mi coś takiego.
Większość zaimków nieokreślonych poznamy po cząstce -ś lub -kolwiek, np.:
jakiś, czyjś, gdzieś, ktokolwiek, cokolwiek, gdziekolwiek, jakkolwiek
Zaimki przeczące: nikt, nic, niczyj, żaden, nigdy, nigdzie, donikąd
upowszechniające , inaczej uogólniające: każdy, wszyscy, wszelki, zawsze, wszędzie, zewsząd, wszystko, nic
– Czemu zawsze wszystko psujesz?
Zaimki wzmacniające: sam, sama, samo, sami
Sama się domyśliłam.
On to zrobił sam!
Zaimek osobowy
Zaimki osobowe zastępują rzeczowniki, zatem są odmienną częścią mowy. Nie zawsze je jednak "widać". Zaimki osobowe ja, ty, my, wy (zaimki osobowe 1 i 2 liczby mnogiej oraz pojedynczej) nie używamy w funkcji podmiotu: Czytałam książkę – podmiot w tym zdaniu to "ja". Na podmiot wskazuje końcówka czasownika, który jest orzeczeniem.Najprościej ujmując, zaimki osobowe wskazują na osobę. Co ciekawe, krótkich form zaimków osobowych nie używa się na początku i na końcu zdania: mi, cię, ci, go, mu. Z kolei zaimki niemu, niego, niej występują jedynie po przyimkach.
Odmiana zaimków osobowych
Liczba pojedyncza
Mianownik = Wołacz
ja, ty, on, ona, ono
Dopełniacz
mnie, ciebie / cię, jego / niego / go, jej / niej, jego / niego / go
Celownik
mnie / mi, tobie / ci, jemu / niemu / mu, jej / niej, jemu / niemu / mu
Biernik
mnie, ciebie / cię, jego / niego / go, ją / nią, je / nie
Narzędnik
mną, tobą, nim, nią, nim
Miejscownik
mnie, tobie, nim, niej, nim
Liczba mnoga
Mianownik = Wołacz
my, wy, oni, one
Dopełniacz
nas, was, ich / nich, ich / nich
Celownik
nam, wam, im / nim, im / nim
Biernik
nas, was, ich, je / nie
Narzędnik
nami, wami, nimi, nimi
Miejscownik
nas, was, nich, nich
Zaimek – na jakie pytania odpowiada?
Zaimek zastępuje konkretne części mowy, więc dziedziczy od nich również pytania, na które te części mowy odpowiadają. Zresztą zaimki dziedziczą wszystkie prawa gramatyczne od części mowy, którą zastępują, także odmiany.Oznacza to, że zaimek rzeczowny będzie odpowiadał na pytania rzeczownika, czyli "Kto, co?", przymiotnik przymiotny na pytania przymiotnika: jaki, jaka, jakie?, zaimek liczebny odpowiada na pytanie "ilu, ile?", a przysłowny okolicznika czasu, miejsca i sposobu: "kiedy, gdzie, jak?".
Zaimek – przykłady
Doskonałymi przykładami na użycie zaimków są powiedzenia: "Kto się lubi, ten się czubi" oraz "Jak ty mnie, tak ja tobie".- kto – zaimek rzeczowny, względny
- się – zaimek zwrotny
- ten – zaimek przymiotny, wskazujący
- jak – zaimek przysłowny, względny
- ty – zaimek rzeczowny, osobowy
- mnie – zaimek rzeczowny, osobowy
- tak – zaimek przysłowny, wskazujący
- ja – zaimek rzeczowny, osobowy
- tobie – zaimek rzeczowny, osobowy
Podmiotu– Ona jest bardzo miła.
– Nie było go dziś na lekcji.
– Czy to oni są winni tej sytuacji?
– Każdy ich widział.
– Ktoś puka.
Dopełnienia – Podaj mi talerze.
– Zaproście ją na kolację.
– Myślimy o was.
– Czego potrzebujesz?
Przydawki– Każdy plan okazał się dobry.
– Którykolwiek z was okaże się winny, poniesie karę.
– Nie podoba mi się ta suknia.
Okolicznika– Wszędzie cię szukałam!
– Pójdźmy tamtędy.
– Zawsze potrafiłeś dobrze przemawiać.
– Powiedz to tak, jakbyś był tego pewny.
– Kiedykolwiek pomyślę o jedzeniu, mam mdłości.
Zaimek – ćwiczenia
1. Zaimki: taki, cokolwiek, gdzieś, ktoś, coś są zaimkami:A. nieokreślonymi,
B. przeczącymi,
C. dzierżawczymi,
D. pytającymi.
2. Wpisz w odpowiedniej formie podany w nawiasie zaimek
A. Pytałem (ona) ………………………………………………., czy pożyczy mi książkę.
B. Jutro oddam (ty) …………………………… wszystkie pożyczone przeze mnie płyty.
C. (Ja) ………………………………………………………zupełnie nie zależy na opinii tej kobiety.
D. Tato, czy możesz pożyczyć (oni) ………………………………………. tę starą lornetkę?
3. W których zestawach zdań wszystkie formy zaimków są użyte poprawnie?
A. Pomogę jej. Podaj mnie jabłko. Poznałem ją.
B. Przywitajmy nich. Ona poszła do niego. Zapukaj do niej.
C. Widzę go. Zazdroszczę jej. Zapytałem go.
D. Dał mnie do zrozumienia. Obraził się na nią. Pochwalił jego.
4. Które z podanych zdań jest prawdziwe?
A. Zaimki rzeczowne mogą zastępować w zdaniach przymiotniki i przysłówki.
B. Zaimki są niesamodzielnymi i nieodmiennymi częściami mowy.
C. Zaimki przysłowne są nieodmienne.
D. Zaimki przymiotne odmieniają się przez przypadki i liczby, ale nie odmieniają się przez rodzaje.
5. Zaimek "się" nie ma formy:
A. mianownika i biernika,
B. mianownika i wołacza,
C. narzędnika i wołacza,
D. narzędnika i biernika.
6. Przyporządkuj podane zaimki do odpowiedniej kategorii:
a) zaimki rzeczowne ……………………………………………………………
b) zaimki przymiotne ……………………………………………………………
c) zaimki liczebne ………………………………………………………………..
d) zaimki przysłowne ……………………………………………………………
ileś, gdziekolwiek, cokolwiek, tamten, wasz, żaden, dotąd, wszystko, nikt
Odpowiedzi:
1. A.;
2. a) ją, b) ci, c) mnie d) im;
3. C.;
4. C.;
5. B.;
6.
a) zaimki rzeczowne: cokolwiek, nikt,
b) zaimki przymiotne: tamten, wasz, żaden,
c) zaimki liczebne: ileś, wszystko,
d) zaimki przysłowne: gdziekolwiek, dotąd;
Test pochodzi ze strony aleklasa.pl. Więcej interaktywnych ćwiczeń, dzięki którym bliżej poznacie zaimki znajdziecie na Wordwall.
Może cię zainteresować: Czym się różni słoń od okna? Śmieszne, trudne i logiczne zagadki dla dzieci. Znasz odpowiedź?