• Odpowiedzialność to ważna cecha charakteru, świadcząca o dojrzałości, rozsądku, samodzielności.
• Od najmłodszych lat powinniśmy uczyć nasze dziecko odpowiedzialności, ale w umiejętny sposób, by nie stała się ona dla niego ciężarem.
• Oto 9 skutecznych strategii, jak nauczyć dziecko odpowiedzialności.

Odpowiedzialne dziecko to takie, które zna swoje prawa, ale też obowiązki, potrafi współpracować, kieruje się rozsądkiem, jest samodzielne, radzi sobie w trudnych czy mniej komfortowych sytuacjach.

9 strategii jak nauczyć dziecko odpowiedzialności

Wielu rodziców zastanawia się, czy i jak można nauczyć dziecko odpowiedzialności. Czy da się tę ważną cechę wpoić od najmłodszych lat? Okazuje się, że tak, oto 9 polecanych strategii.

1. Zachęcaj do pomagania, ale nie rozkazuj. Gdy dziecko jest małe, robimy za nie niemal wszystko, ale już dwu- czy trzylatka możemy prosić o pomoc czy drobne przysługi. Rób to jednak w miły i uprzejmy sposób, a nie wydawaj rozkazów.

Dziecko może pomóc nam coś przenieść, wyrzucić do kosza, zetrzeć kurz, gdy ty odkurzasz mieszkanie. Może też zacząć sprzątać po sobie i to nie tylko zabawki w swoim pokoju. Gdy np. coś rozleje, zachęć dziecko, by spróbowało samodzielnie to posprzątać, wręczając mu np. ścierkę czy papier.

Namawiaj je jak najczęściej do pomagania i nie wyręczaj go. Czasem chcemy zrobić wszystko same, bo tak jest szybciej i lepiej. Niestety, jeśli nie dasz dziecku szansy, by pomagało, nie będzie miało jak się tego nauczyć

2. Podkreślaj, że jesteście zespołem i każdy jest za coś odpowiedzialny. Dzieci chcą współpracować i wnieść swój "wkład”, ale czasem potrzebują odpowiedniej zachęty. Jeśli zauważysz jakieś pozytywne zachowanie dziecka (np. gdy pomaga młodszemu rodzeństwu lub koledze czy opiekuje się psem), nie pozostawiaj tego bez komentarza. Pochwal je i wyraź swoje uznanie dla jego postawy.

3. Zawsze pozwalaj dziecku robić różne rzeczy samodzielnie. Dzieci dążą do samodzielności, ale czasem to właśnie rodzice są największym "hamulcowym”. Uważamy, że nasze dziecko jest jeszcze za małe czy lekkomyślne, by pozwolić mu na kolejny krok ku niezależności. Tymczasem, gdy wspieramy dziecko w jego samodzielności, nie tylko budujemy jego pewność siebie, ale też uczymy go odpowiedzialności za siebie i swoje działania.

4. Zadawaj jak najczęściej to jedno proste pytanie. Czasem codzienny pośpiech zmusza rodziców do wydawania krótkich, treściwych poleceń typu: "Umyj zęby”, "Weź kanapkę”, "Spakuj wodę”, "Zjedź śniadanie". Tymczasem lepiej byłoby zadać jedno proste pytanie: "Co jeszcze musisz zrobić, by przygotować się do szkoły?". Dzięki temu przekierowujesz uwagę dziecka na to, co powinno wykonać, by być gotowe, a przy okazji uczysz go odpowiedzialności.

5. Zapewnij dziecku rutynę. Jest ona kluczowa w życiu dziecka nie tylko ze względu na poczucie bezpieczeństwa, ale też ze względu na codzienne powtarzanie różnych czynności. Dzień w dzień dziecko uczy się brania odpowiedzialności za swoje zadania: sprzątanie zabawek, odrabianie lekcji, wybieranie ubrań na następny dzień. Z wiekiem uczy się coraz więcej podstawowych umiejętności życiowych, dzięki którym staje się coraz bardziej odpowiedzialne.

6. Ucz odpowiedzialności za emocje. Naucz dziecko rozpoznawania swoich uczuć, wyrażania ich, ale też brania za nie odpowiedzialności. Jeśli twoje dzieci pokłócą się ze sobą, nie zmuszaj ich do wzajemnych przeprosin.

Raczej staraj się uzmysłowić im, co czują, dlaczego tak się zachowały i co mogą zrobić, by najpierw poradzić sobie z tymi trudnymi emocjami, a następnie poprawić sytuację między nimi. Gdy jedno dziecko np. uderzy drugie, musi zrozumieć swoje niewłaściwe zachowanie i wziąć odpowiedzialność za swój czyn, czyli np. przeprosić.

7. Nie spiesz się z ratowaniem dziecka z trudnej sytuacji. Bądź blisko, wesprzyj je, jeśli tego potrzebuje, ale pozwól dziecku samodzielnie poradzić sobie z problemem. To pomoże mu nie tylko w pokonaniu jego lęków, ale nauczy się też stawiania czoła trudnościom. Nabierze wiary w siebie, że jest w stanie poradzić sobie w różnych sytuacjach i umie wziąć za nie odpowiedzialność.

8. Nigdy nie nazywaj swojego dziecka "nieodpowiedzialnym”. Nie etykietuj dziecka, bo to czasem samospełniająca się przepowiednia. Zamiast tego naucz go umiejętności, których potrzebuje, aby być odpowiedzialnym. Jeśli np. zawsze coś gubi, wymyślcie razem sposób, który pomoże mu wziąć odpowiedzialność za swoje rzeczy, jeśli nie potrafi zaplanować swojej codziennej nauki, ustalcie taką procedurę, która ułatwi mu bycie bardziej systematycznym i sumiennym.

9. Naucz swoje dziecko sporządzać plan zajęć. Czasem bycie odpowiedzialnym wymaga planowania. Jeśli twoje dziecko wiecznie się z czymś "nie wyrabia”, naucz je sporządzania planu zajęć.

Po prostu w telefonie lub na kartce papieru niech spisze wszystko, co musi w danym dniu lub tygodniu zrobić. Zaplanujcie też przerwy na relaks, np. wyjście na spacer czy rower, granie, oglądanie filmu. Dzięki temu zmniejszy się poziom stresu dziecka, bo wszystkie zadania do wykonania ma zaplanowane. Uczy to je też zarządzania czasem i odpowiedzialności za swoje zobowiązania.