Każdy z nas wykorzystuje je na co dzień, choć się nad nimi nie zastanawia. Zazwyczaj nawet nie wiemy, jak się one nazywają. Wiemy jednak, że bez nich niezwykle trudno byłoby nam się odnaleźć w świecie. Mowa o umiejętnościach społecznych.
To ważne, by pomagać dziecku rozwinąć umiejętności społeczne. altanaka / 123RF Zdjęcie Seryjne
Mają one wpływ na to, jak dobrze radzimy sobie w sytuacjach społecznych i jakiej jakości relacje nawiązujemy z innymi ludźmi. Zazwyczaj dzieci nabywają je naturalnie poprzez obserwacje otaczającego je świata społecznego. Dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, poprzez specyfikę swoich problemów, często mają z tym problem – wymagają nauki umiejętności społecznych w sposób bardziej zorganizowany. Odpowiedzią na tę potrzebę są właśnie Treningi Umiejętności Społecznych.
Czym jest Trening Umiejętności Społecznych? Komu przyda się najbardziej? Opowiada Dr Agnieszka Siedler, psycholog dzieci i młodzieży.
To forma zajęć grupowych, prowadzonych przez psychologa. Dzieci uczą się m.in. jak rozpocząć rozmowę, jak odmówić komuś, jak radzić sobie, gdy ktoś dokucza. Klasyczne treningi umiejętności społecznych skupiają się jedynie na zdobywaniu wiedzy o nich, sposobach jej zastosowania oraz na ćwiczeniach, np. odgrywaniu scenek. To wiedza, którą powinno posiadać każde dziecko. Wiadomości te powinny być często powtarzane i utrwalane – nie tylko w trakcie zajęć, ale również w domu.
Obecnie często treningi rozbudowywane są o zagadnienia takie jak: rozumienie procesów społecznych, rozwijanie poczucia własnej wartości, rozumienie emocji własnych oraz innych, rozwijanie teorii umysłu. Plan takiego treningu powinien być dostosowany do wieku oraz aktualnej wiedzy i zdolności uczestników. Zajęcia powinny odbywać się regularnie, mieć stałą strukturę oraz jasno określone zasady.
Jakie znaczenie ma dla dziecka spotkanie w grupie, która je akceptuje?
Integracja z rówieśnikami jest jedną z ważnych części treningu. Dzieci muszą czuć się na nich dobrze i przede wszystkim lubić w nich uczestniczyć. Wykonują zadania w parach, biorą udział w zabawach grupowych i grach planszowych. Z tych części zajęć dzieci uczą się, jak współpracować z rówieśnikami i podejmować różne aktywności. Mają też okazję do wykorzystania w praktyce nabywanych umiejętności, np. kompromisu czy radzenia sobie z przegraną.
Czy jest to trening dla każdego dziecka?
Najczęściej uczestniczą w nim dzieci i nastolatki, które mają znaczne trudności w kontaktach z rówieśnikami, doświadczają odrzucenia ze strony rówieśników. Dla nich ważne jest samo spotkanie z grupą, która ich lubi i akceptuje, gdzie mogą opowiedzieć o swoich trudnościach i nikt ich nie wyśmieje. Liczą się nie tylko wiedza i zdobyte umiejętności.Taki feedback uzyskiwany od rówieśników, a nie od osoby dorosłej, często ma dla dziecka dużo większe znaczenie.
Bardzo ważne jest, aby grupa, do której przypisane jest dziecko lub nastolatek, była jak najlepiej dobrana do jego potrzeb. Dzieci powinny być w podobnym wieku, prezentować podobny poziom funkcjonowania. Jest to istotne, bo w przeciwnym wypadku może się zdarzyć, że niektóre zadania będą zbyt trudne dla jednej osoby, a zbyt łatwe dla drugiej.
Istotna jest też wielkość grupy.
Młodsze dzieci oraz dzieci z trudnościami w zakresie koncentracji uwagi powinny uczestniczyć w mniejszych grupach – maksymalnie 4-osobowych. W przypadku nastolatków, które mają już za sobą doświadczenia pracy zespołowej, a obecność innych osób nie dekoncentruje ich, możliwe jest, by zajęcia odbywały się w grupie 6-osobowej. Przed rozpoczęciem treningu ważna jest więc konsultacja z psychologiem prowadzącym zajęcia.
Trening to nie wszystko
Musimy pamiętać o tym, że spotkania terapeutyczne – indywidualne czy grupowe – zazwyczaj odbywają się raz w tygodniu. W niektórych przypadkach nawet rzadziej. To zdecydowanie za mało, by efektywnie rozwinąć umiejętności społeczne, których dziecko z zaburzeniami ze spektrum autyzmu potrzebuje na co dzień w szkole i które będą mu niezbędne w przyszłości. Praca powinna trwać stale, bez przerwy – w każdej chwili życia dziecka i w każdym miejscu.
Dziecko może uzyskiwać wskazówki od rodziców lub od nauczycieli.
Dzieci z Zespołem Aspergera oraz autyzmem wysokofunkcjonującym często wydają się nieporadne lub niegrzeczne – bywają przez to nadmiernie wyręczane lub karane za swoje błędy. Podstawą jest zdanie sobie sprawy z tego, że może to wynikać nie ze złych intencji, ale z braku konkretnych umiejętności.
Czasami wystarczy chwila, żeby zastanowić się, co dziecko powinno zrobić w danej sytuacji, co może być dla niego trudne, a potem powiedzieć mu o tym i poinstruować po kolei jak powinno się zachować. Trening Umiejętności Społecznych daje dziecku konkretne narzędzia, ale aby mogło ono z nich sprawnie korzystać na co dzień, potrzebne jest wsparcie i ciągłe ćwiczenia.
