O zdrowiu psychicznym dzieci i nastolatków mówi się coraz więcej, jednak wciąż za mało. Presja rówieśnicza, problemy w szkole, konflikty z kolegami i koleżankami z przedszkola, napięta atmosfera w domu, media społecznościowe – wszystko to może wywoływać u dziecka lęk. Lęk, którego rodzic może nie być świadomy: bo ignoruje jego objawy.
Lęk to naturalny stan emocjonalny, który ostrzega nas przed niebezpieczeństwem. To pojawiająca się w głowie "czerwona lampka", sygnalizująca, że znaleźliśmy się w stanie zagrożenia. Lęk skłania nas do działania, dzięki któremu unikniemy potencjalnie niebezpiecznych konsekwencji.
Zdarza się, że lęk jest nieproporcjonalny do okoliczności. Odczuwamy silny, paraliżujący strach w sytuacji, która nie stanowi dla nas bezpośredniego zagrożenia.
W obu przypadkach niezwykle ważne jest prawidłowe rozpoznanie objawów lęku i umiejętne zarządzanie emocjami, które się pojawiają. Dzieci nie zawsze umieją trafnie rozpoznać i nazwać emocje oraz określić ich źródło. Dlatego tak ważne jest, by rodzice zwracali uwagę na niepokojące zachowania, które mogą świadczyć o silnym lęku, stresie czy nawet zaburzeniach lękowych występujących u dziecka.
Jak podaje Brytyjska Służba Zdrowia (ang. National Health Service, skrót NHS), aż 300 tys. dzieci i nastolatków w Wielkiej Brytanii doświadcza na co dzień silnego lęku lub cierpi z powodu zaburzeń lękowych.
Dave Smithson (szef organizacji charytatywnej Anxiety UK) i Deirdre Kehoe (współprezeska organizacji YoungMinds) przygotowali listę sygnałów świadczących o tym, że dziecko doświadcza silnego stresu. Jak rozpoznać, że dziecko znajduje się w kryzysie?
Dziecko spokojnie przesypiało całą noc, a teraz zaczęły pojawiać się problemy: koszmary senne, moczenie nocne (może występować nawet u nastolatków), wybudzanie się, trudności z zasypianiem.
Maluch "klei się" do ciebie i nie chce cię puścić. W drodze do przedszkola kurczowo trzyma twoją dłoń, a przy pożegnaniu przytula cię mocniej niż zwykle. Wieczorami prosi, żebyś została z nim w łóżku, dopóki nie zaśnie, albo chce spać z tobą, choć do tej pory spokojnie zasypiał w swoim pokoju. Ta potrzeba fizycznej bliskości może być objawem lęku separacyjnego. Według NHS to najczęstszy rodzaj lęku, którego doświadczają dzieci do 12. roku życia.
Maluch nie może się skoncentrować. Szybko zapomina, o co go prosiłaś albo wydaje się, że nie rozumie, co do niego mówisz. Stale coś odwraca jego uwagę. Nawet przy oglądaniu bajek wydaje się rozproszony, nie może usiedzieć w jednym miejscu.
Gdy dziecko pyta, czy może nie iść do przedszkola lub szkoły, bo boli je brzuch albo głowa, nie zakładaj, że symuluje i wykręca się od obowiązków. Lęk i stres mogą objawiać się somatycznie: ból ciała jest prawdziwy i tak samo uciążliwy, jak ten wywołany np. przeziębieniem czy zatruciem pokarmowym.
Rzuca zabawką, dostrzegasz przejawy agresji: bije koleżankę lub kolegę, ciebie lub inne bliskie osoby. Dziecko reaguje impulsywnie, gdy je o coś prosisz. U starszych dzieci czy nastolatków szczególnie łatwo zignorować, że dziecko mierzy się z trudnymi emocjami. "To taki wiek", "po prostu dojrzewa" – usprawiedliwiamy nietypowe zachowania, nie zagłębiając się w to, z czym może mierzyć się dziecko.
Gdy w życiu dziecka pojawia się lęk lub silny stres, może przyjąć jedną z dwóch strategii radzenia sobie z emocjami: albo całkowicie traci apetyt i przestaje jeść, albo zaczyna szukać komfortu w jedzeniu. Być może sama reagujesz w podobny sposób? Zwróć uwagę, czy w codziennych nawykach dziecka nie zaszła żadna zmiana. Nawet gdy przy tobie dziecko je to samo i tak samo, jak dotychczas, może zauważyłaś, że w ostatnim czasie schudło lub przytyło?
Spokojne dziecko zaczyna wydawać się rozdrażnione. Szybko się złości (np. kiedy coś mu się nie udaje, ale też przy codziennych czynnościach jak mycie zębów, kąpiel, czytanie bajek). Robi się marudne, przebodźcowane, niecierpliwe.
Dave Smithson i Deirdre Kehoe radzą, by w przypadku zaobserwowania u dziecka któregoś (lub kilku) z wyżej wymienionych objawów zacząć od szczerej rozmowy. Należy zapewnić je, że stoimy po jego stronie, że nie będziemy go krytykować ani oceniać. Dziecko musi czuć, że znajduje się w bezpiecznej przestrzeni, w której może podzielić się swoimi najgłębszymi lękami. To pozwoli mu się otworzyć i porozmawiać o swoich problemach.
Jeśli czujesz, że nie masz zasobów, by pomóc dziecku lub że jego stan jest na tyle poważny, że konieczna jest konsultacja ze specjalistą – nie zwlekaj. Skontaktuj się z poradnią psychologiczno-pedagogiczną w swoim mieście, umów się na wizytę z psychologiem dziecięcym online lub zadzwoń pod bezpłatny numer 800 100 100 (infolinia dla rodziców i nauczycieli potrzebujących wsparcia i informacji w zakresie przeciwdziałania i pomocy psychologicznej dzieciom przeżywającym kłopoty i trudności).
Źródło: independent.co.uk