Iza Orlicz
Rodzice mają coraz większą świadomość, że zawstydzanie dzieci może przynieść skutek odwrotny do zamierzonego. Czasem chcemy w ten sposób nauczyć dziecko, że czegoś nie można robić, że coś jest niewłaściwe lub nie wypada. Zdarza się jednak, że nawet nie zdajemy sobie sprawy z tego, że zawstydzamy własne dziecko.
O zawstydzaniu mówi się coraz więcej, niektórzy eksperci określają je wprost, jako "przemoc w białych rękawiczkach”. Wiadomo, że to, w jaki sposób rozmawiamy z naszymi dziećmi, staje się ich wewnętrznym głosem.
Nawet jednak gdy wiemy, że zawstydzanie dziecka przynosi wiele szkód w postaci niepewności siebie i obniżonej samooceny, czasem możemy nieświadomie zawstydzać własne dziecko. Na co powinniśmy uważać? Co robisz, nie zdając sobie sprawy, że zawstydzasz dziecko?
1. Oceniasz negatywnie wybory swojego dziecka. Nawet małe dzieci dążą do samodzielności i próbują od najmłodszych lat dokonywać niezależnych wyborów. To mogą być drobiazgi, np. chcą wybrać samodzielnie ubrania, ale gdy już je na siebie włożą, nagle słyszą od rodzica: "Co ty zrobiłeś? Be sensu się ubrałeś, nic do siebie nie pasuje”.
To kwestionowanie wyborów dziecka tak bardzo może wejść nam w nawyk, że będziemy na każdym kroku nieświadomie je krytykować, a co za tym idzie - zawstydzać. Nie wyśmiewajmy dziecko za jego wybory, może czasem nie są trafione, ale w ten sposób stawia ono pierwsze kroki ku samodzielności.
2. Mówisz dziecku, żeby nie płakało. Psychologowie przestrzegają, by unikać zwrotu: "Przestań płakać” lub co gorsze: „Jesteś już za duży, by płakać”. Każdy ma prawo do łez, nawet dorośli, w ten sposób często radzimy sobie z naszymi emocjami. Zawstydzanie dziecka, które płacze może doprowadzić do tego, że będzie ono tłumić swoje uczucia.
3. Stawiasz dziecku zbyt wysokie wymagania. Nie chodzi o to, by niczego nie oczekiwać od dziecka. Gdy ustawiamy mu jakąś poprzeczkę, mobilizujemy je do wysiłku, ale zarazem pozwalamy mu stanąć na wysokości zadania i nauczyć się nowych umiejętności.
Dzięki temu dziecko nabiera coraz większej pewności i wiary w siebie. Gdy jednak twoje oczekiwania będą nieadekwatne do możliwości dziecka, a do tego jego niepowodzenie skomentujesz: "Już powinieneś to umieć”, "To proste, małe dzieci dają sobie z tym radę”, to zawstydzasz dziecko i zniechęcasz je do podejmowania nowych wyzwań.
4. Publicznie zwracasz mu uwagę. Jeśli twoje dziecko zachowuje się nieodpowiednio w miejscu publicznym, np. na placu zabaw, nie gań go przy wszystkich. Krzyk i wytykanie błędów przy innych dzieciach może sprawić, że nie tylko się zawstydzi, ale też straci do ciebie zaufanie. Podejdź do dziecka, weź je na bok, wytłumacz, co robi nie tak, ale świadomie lub nieświadomie nie kompromituj go na oczach innych.
5. Śmiejesz się z niego. Czasem nasze dziecko zrobi coś, co wydaje nam się zabawne, ale gdy zaczynamy się śmiać, widzimy rumieniec wstydu na twarzy dziecka. Dzieci mają różną wrażliwość, dlatego musimy zdawać sobie sprawę, że niektórym z nich mogą nie przeszkadzać żarty na ich temat, ale dla innych będzie to upokarzające i poczują się niekomfortowo.
6. Mówisz, że nie jest już małym chłopcem/małą dziewczynką. Ten zwrot powtarzamy czasem nawet naprawdę małym dzieciom. Gdy uczą się korzystania z nocnika, gdy nie chcą zrezygnować ze smoczka lub mleka z butelki.
Potem mówimy starszym dzieciom: "Nie jesteś już małym chłopcem/małą dziewczynką”, gdy chcemy wymusić na nich jakąś zmianę decyzji (np. kupno zabawki) lub powstrzymać jakieś emocje, które uważamy, że są przeznaczone dla mniejszych dzieci.
Nie wypominajmy dzieciom, że są "za duże” na coś – czasem dziecku zdarza się jakiś regres, ale to nie powód, by je ośmieszać czy zawstydzać. Komunikujmy się z dzieckiem z szacunkiem i zawsze myślmy o tym, czy słowa, które wypowiadamy, na pewno są pomocne i wspierające.