Rodzicu, nie daj sobie mydlić oczu. Zmuszanie do wyboru etyką a religią nie powinno mieć miejsca

Z sondażu Fundacji Wolność od Religii wynika, że jedna czwarta szkół nie informuje rodziców o możliwości organizacji lekcji alternatywnych do religii, a 17 proc. szkół informuje rodziców o zajęciach etyki w sposób zniechęcający do udziału.

Problem zauważył Rzecznik Praw Obywatelskich. Jego zdaniem informowanie o możliwości zorganizowania zajęć etyki powinien być obowiązkiem dyrektorów szkół. W tej sprawie Ministerstwo Edukacji Narodowej otrzymało oficjalne pismo.

Co ciekawe, odpowiedź jest pozytywna. "Bariery w dostępie do lekcji religii mniejszościowych lub lekcji etyki czy też nierówne traktowanie uczniów nieuczęszczających na lekcje religii organizowane w szkole, mogą stanowić przejawy dyskryminacji ze względu na religię i światopogląd" – napisał w odpowiedzi wiceminister edukacji Maciej Kopeć.

Przypomnijmy, że organizację lekcji religii i etyki obejmuje ten sam przepis (art. 12 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty oraz przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach).

Skoro dla każdej ze stron – i rodziców, i MEN – nierówność między dostępem do religii a dostępem do etyki to jawna niesprawiedliwość i strata, dlaczego w szkołach etyki jest tak mało? I dlaczego jej organizacja dla wielu szkół graniczy z cudem?

Według badań zamieszczonych w publikacji "Etyka w systemie edukacji w Polsce", tylko 12 proc. obecnie uczących nauczycieli etyki ukończyło jakiekolwiek studia w tym zakresie. Wiele lat temu MEN obniżyło wymagania – w szkole podstawowej etyki może uczyć każdy nauczyciel, który miał na studiach filozofię jako przedmiot.

– Zdarzają się przypadki, w których nauczyciele zaczynają uczyć etyki, nie mając żadnego przygotowania w tym kierunku. Nie twierdzę, że nie ma nauczycieli, którzy robią to rewelacyjnie bez studiów. Jednak jest spora grupa osób, która chwyta się za głowę, ponieważ dyrektor właśnie przydzielił im nauczanie etyki. Wiem, ponieważ prowadzę grupę na Facebooku "nauczyciele filozofii i etyki", która obecnie liczy ponad 400 osób. Zgłasza się do nas naprawdę sporo nauczycieli, którzy nie wiedzą jak się zabrać za dydaktykę tego przedmiotu – mówi Krystian Karcz, nauczyciel etyki.

Z kolei studenci filozofii dostrzegają, że nie ma wielu miejsc pracy dla nauczycieli etyki i dlatego nie chcą wybierać specjalności nauczycielskiej. Podobnie jest z młodymi ludźmi po maturze, którzy stoją przed wyborem kierunku studiów – etyka wydaje się co najmniej mało opłacalna.

Brakuje nauczycieli z wykształceniem, więc uczą wszyscy inni. Robią to nie tak dobrze, jakby można było, więc zajęcia okazują się rozczarowujące. Plus szkoła nie zachęca rodziców do zapisywania się na zajęcia i koło się zamyka. Efekt? Etyka w szkołach leży.

– Nauczyciele powinni mieć porządne przygotowanie do nauczania etyki. W innych przedmiotach jest tak, że jeśli nauczyciel czuje się niepewnie, to zawsze może wziąć podręcznik ze scenariuszami lekcji przygotowanymi przez wydawnictwo. Do tego otrzyma gotowy program nauczania z poradami metodycznymi. W przypadku etyki po zmianie podstawy programowej każdy nauczyciel musi od zera napisać własny autorski program nauczania i sam przygotowywać większość materiałów na zajęcia. To trudne zadanie nawet dla absolwentów 5-letnich studiów z zakresu etyki nauczycielskiej, a co dopiero osób, które nie mają żadnego przygotowania w tym kierunku – komentuje Krystian Karcz.

W tych okolicznościach trudno, by etyka była dla uczniów przedmiotem atrakcyjnym. Ani ciekawych treści, ani Jasełek. Klops.

– Wcześniej pracowałem w kilku innych szkołach, które w bardzo różny od siebie sposób rozwiązywały sprawę organizacji lekcji etyki. W jednej z nich dyrektor zakontraktował mi w umowie jedną godzinę tygodniowo dla każdego rocznika. Założył, że będą chętni i tak właśnie było. Do każdej grupy przyszło po kilka osób, mimo że etyka odbywała się po lekcjach – mówi nauczyciel.

Okazało się, że zajęcia są bardzo atrakcyjne dla dzieci, szczególnie najmłodszych. Dociekania filozoficzne, rozwiązywanie dylematów moralnych, nieustanne dyskusje "za" i "przeciw" angażowały i interesowały coraz więcej uczniów.

– Grupy zapełniły się, trzeba było nawet otworzyć kilka nowych. Tak dużo było chętnych, że nie mieścili się w salach – opowiada Krystian Karcz. Zatem w szkołach, które automatycznie zapisywane są na religię, a tematy zajęć etyki jest przemilczany, sporo tracą.

Z tego powodu stawianie etyki i religii na równi nie ma sensu ani potwierdzenia w logicznej argumentacji. – W życiu nie ma wyboru pomiędzy religią a etyką. Te dyscypliny przedstawiają nam dwie zupełnie różne oferty. Przez całą karierę miałem całkiem sporo uczniów na etyce, ale właśnie dzięki temu, że chodzili wszyscy uczniowie o różnych światopoglądach – również katolicy. To nie są zajęcia, na których przedstawiany jest alternatywny światopogląd wobec rzymsko-katolickiego. Lekcje etyki to miejsce, gdzie każdy ma szansę na rozwój, ponieważ zajęcia dotyczą różnych poglądów na temat świata i nas wśród tego pluralizmu – wyjaśnia Krystian Karcz.

Bo chyba każdy dorosły zgodzi się, że nie ma nic bardziej przydatnego w życiu niż nauka o moralności? Każdy z nas funkcjonuje w świecie pełnym fenomenów moralnych. Warto by nasze dzieci były na nie przygotowane.