Dzieci impulsywne, czyli działające szybko i bez zastanowienia, muszą włożyć więcej wysiłku i koncentracji w powstrzymywanie się od pokus.
Dzieci impulsywne, czyli działające szybko i bez zastanowienia, muszą włożyć więcej wysiłku i koncentracji w powstrzymywanie się od pokus. MissMessie/http://bit.ly/1LLq3CN/CC BY-SA/http://bit.ly/1dsePQq

Zastanawialiście się kiedyś dlaczego dzieciom tak trudno jest poczekać na nagrodę? Chcesz jedną piankę teraz czy dwie za godzinę? W psychologii umiejętność czekania na nagrodę nazywamy samokontrolą. To jedna z najważniejszych zdolności jaką nabywa człowiek w pierwszych etapach rozwoju.

REKLAMA
Na początku jesteśmy kontrolowani przez czynniki zewnętrzne - rodziców, dziadków, opiekunów. To oni przekazują nam informacje o tym co można, a czego nie wolno. Dopiero z czasem uczymy się jak samodzielnie powstrzymać się i poczekać na nagrodę.

Kiedy zmienia się źródło kontroli?

Już u dwulatka możemy dostrzec jak uczy się oddziaływać swoim zachowaniem w konkretnym celu, np.: bierze piłkę, żeby nią rzucić, wydaje dźwięki, żeby porozumieć się z otoczeniem. To jednak pojedyncze sytuacje. Większość czynności wykonywanych przez małe dzieci jest regulowana i ograniczana przez opiekunów, ponieważ nie są one w stanie samodzielnie kontrolować swoich zachowań.
W okolicach trzeciego roku życia możemy zauważyć zmiany. Przede wszystkim dziecko wchodzi w etap samodzielności i wiele czynności chce wykonywać bez pomocy rodziców. Uczy się związków przyczynowo-skutkowych i poprzez obserwację zaczyna kojarzyć jakie efekty powoduje dane zachowanie. Kształtuje zdolność kontroli i intencjonalnego zachowania. U starszych dzieci możemy dostrzec większą celowość zachowań, np.: “płaczę, bo gdy tak robię, to dostaję to czego chcę”.

Nagroda może poczekać

W wieku przedszkolnym i szkolnym dzieci posiadają nowe metody radzenia sobie z odraczaniem nagrody. Duże znaczenie ma także temperament. Dzieci impulsywne, czyli działające szybko i bez zastanowienia, muszą włożyć więcej wysiłku i koncentracji w powstrzymywanie się od pokus. Natomiast dzieciom spokojnym i introwertywnym jest łatwiej. Często są bardziej opanowane, co pozwala im na spokojne przeanalizowanie sytuacji.
Paul Tough, opisał w książce ''How Children Succeed'' badania nad odraczaniem nagrody.
Barbara Arska-Karyłowska
Psycholog SWPS

Badacze towarzyszyli grupie dzieci przez lata i zauważyli m.in., że tzw. umiejętność odraczania nagrody jest lepszą gwarancją sukcesu niż inteligencja. Na czym polega owa umiejętność? Chcesz jeden cukierek teraz czy dwa za godzinę? Mówimy o sukcesie w różnych dziedzinach życia. Dziecku można pomóc wyrobić taką umiejętność, ale podstawowy warunek: rodzic musi być wiarygodny, niezawodny. Czytaj więcej

Cierpliwość popłaca

Jeśli dziecko dobrze wykształci w sobie mechanizm czekania na nagrodę, to może spodziewać się w dorosłym życiu wielu korzyści płynących z posiadania tej cechy. Przede wszystkim to bardzo przydatna umiejętność w pracy - najpierw wykonam zadanie, potem odpocznę. Takie postępowanie pomaga w radzeniu sobie z problemem, jest skuteczne w działaniu pod presją, wzmacnia procesy uwagi i koncentracji na zadaniu, a przede wszystkim jest kluczem do sukcesu. Ma także duże znaczenie dla budowania związków i utrzymywania relacji.

Praca domowa

Ustal zasady - mogą one dotyczyć np. nauki. Jasno określ czas nauki i czas odpoczynku.
Konsekwencje - ustalcie razem co dziecko może zyskać stosując się do określonych zasad, a co może stracić. Pokaż, że swoimi wyborami może decydować co jest ważne i jakie będą tego rezultaty.
Nie kontroluj - daj dziecku trochę swobody. Nie stój nad nim i nie sprawdzaj czy już skończyło lekcje. Pozwól mu na samodzielność.
Wspieraj - chwal i zachęcaj.
Pozwól źle wybierać - pozwól dziecku podejmować złe decyzje. Nie ma nic bardziej skutecznego jak uczenie się na własnych błędach.