Skuteczna terapia. Przystępny poradnik dla rodziców, których dzieci mają autyzm

Autyzm to jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń neurorozwojowych. Jego przyczyny nie zostały dotąd w pełni poznane. Najprawdopodobniej ma on podłoże genetyczne. Zaburzenia ze spektrum autyzmu diagnozuje się cztery razy częściej u chłopców niż u dziewczynek.

Dziecięcy autyzm związany jest ściśle z nieprawidłowym rozwojem funkcjonowania mózgu we wczesnym dzieciństwie. Dzieci mają wyraźne trudności w komunikacji społecznej. Kłopot sprawia im wyrażanie uczuć i werbalizowanie swoich potrzeb, a ich zachowanie i zainteresowania są stereotypowe, czyli często się powtarzają. Ponadto miewają też problemy o podłożu fizjologicznym, takie jak zaburzenia snu czy niechęć do odejścia od monotonnej diety.

Za najskuteczniejszą terapię dziecka z zaburzeniem ze spektrum autyzmu uznaje się stosowaną analizę zachowania, nazywaną inaczej terapią behawioralną. Na jej korzyść przemawiają liczne badania naukowe. Te, które przeprowadził norwesko-amerykański psycholog Ole Ivar Lovaas, pokazały, że dzieci z grupy objętej intensywną terapią behawioralną poczyniły ogromne postępy po 3-4 latach od jej wprowadzenia (47 proc. w grupie eksperymentalnej, a zaledwie 2 proc. w grupach kontrolnych).

– Skuteczność stosowanej analizy zachowania jest potwierdzona rzetelnymi badaniami naukowymi i z tego powodu jest wiodącą terapią w przypadku dzieci z autyzmem – komentuje dr Anna Budzińska, psycholog, terapeutka i superwizor, która uczy specjalistów w Polsce i innych krajach europejskich oraz Stanach Zjednoczonych, jak radzić sobie z zaburzeniami ze spektrum autyzmu.

Autorka niczym przewodnik prowadzi czytelnika przez 33 rozdziały książki, omawiając krok po kroku kolejne etapy terapii behawioralnej, która daje szansę na wyrównywanie deficytów rozwojowych dziecka. Swoimi obserwacjami, spostrzeżeniami i analizami dzieli się, zwracając uwagę na najmniejsze szczegóły, bo to one w przypadku dzieci z autyzmem decydują często o efektach technik terapeutycznych.

– Celem poradnika jest dotarcie do jak najszerszego grona odbiorców, czyli zarówno terapeutów, jak i rodziców, nauczycieli i wszystkich innych osób przebywających na co dzień z dzieckiem z autyzmem – tłumaczy autorka. – Mam nadzieję, że zawarte w książce porady i sugestie są przedstawione na tyle dostępnie, że będą mogli wdrażać je w życie i specjaliści, i osoby, które wcześniej nie miały żadnego doświadczenia w prowadzeniu terapii – dodaje.

Poradnik rozpoczyna się od charakterystyki objawów zaburzenia ze spektrum autyzmu i opisu kluczowych badań naukowych. Kolejnym filarem jest analiza i ocena zachowań deficytowych (nieobecnych lub rzadkich) u dziecka. Następnie czytelnik dowiaduje się, jak przygotować program edukacyjno-terapeutyczny uzupełniony zbieraniem danych. Od tego rozdziału autorka przechodzi już do omówienia konkretnych metod terapii behawioralnej.

W poradniku duży nacisk położono na stworzenie efektywnego systemu motywacyjnego. – Proces uczenia, bez względu na to, kogo uczymy, polega na nagradzaniu poprawnych reakcji, dobrych zachowań czy właściwych odpowiedzi. Jednak dzieci z autyzmem mają bardzo poważne deficyty w obrębie zachowań społecznych, dlatego uśmiech czy aprobata innej osoby mogą nie być dla nich żadną nagrodą. Z tego powodu konieczne jest konstruowanie dla nich specjalnych systemów motywacyjnych – wyjaśnia ekspertka.

Równie istotne w skutecznym prowadzeniu terapii jest stosowanie odpowiednich podpowiedzi, czyli form pomocy, której terapeuta czy rodzic udziela dziecku po wydaniu polecenia, by ułatwić mu wykonanie tego zadania. Trzeba też pamiętać, że praca z dzieckiem z autyzmem ma sens tylko wtedy, gdy prowadzi do generalizacji nabytych umiejętności, czyli wykorzystania ich w warunkach innych od treningowych.

– Podczas terapii dzieci z autyzmem uczą się wielu umiejętności. Konstruując programy edukacyjne, należy pamiętać o tym, żeby opanowane zadania wchodziły w skład bardziej złożonych umiejętności. Z drugiej strony należy uczyć umiejętności funkcjonalnych, czyli takich, które dziecko będzie mogło natychmiast wykorzystywać w codziennym życiu. Przykładowo, gdy dziecko nauczy się prosić o pomoc w trudnych sytuacjach, to otrzyma ją nawet od osoby, która nie zna zasad terapii – wyjaśnia dr Anna Budzińska.

Wszystkie zagadnienia mająca wieloletnie doświadczenie autorka tłumaczy w jasny i przystępny sposób, zalecając adresatom swojego kompendium wiedzy cierpliwość i empatię w realizacji terapeutycznego programu. Posiłkuje się przy tym obrazem (zdjęciami i tabelkami), aby zwizualizować tajniki terapii i oceny jej efektów. Każdy zagubiony rodzic, którego pociecha ma autyzm, powinien sięgnąć po tę książkę, bo na rodzimym rynku wydawniczym nie znajdzie chyba lepszego elementarza niż ten poradnik.