6 metod antykoncepcji hormonalnej dla tych, co planują macierzyństwo z kalendarzem w ręku

Tylko jaką metodę zapobiegania ciąży wybrać? Nie ma co polegać na reklamach czy rekomendacjach koleżanek. Naszym najlepszym doradcą w planowaniu macierzyństwa będzie oczywiście dobry ginekolog, który odpowie na nasze pytania, rozwieje wątpliwości i pomoże dokonać takiego wyboru, który z jednej strony skutecznie zabezpieczy nas przed ciążą a z drugiej nie zaszkodzi nam.

Zanim jednak zaczniemy wybierać, zadawać pytania w gabinecie ginekologicznym, warto wiedzieć z czego możemy wybierać i jaka jest skuteczność poszczególnych metod antykoncepcji. Rzecz jasna wykluczamy mityczne metody jak stosunek przerywany, płukanie pochwy po stosunku itp. bo to nie są metody antykoncepcji.

Porównując indeksy Pearla dla różnych form antykoncepcji widać wyraźne różnice. Zdając się na okresową abstynencję czy prezerwatywę, musimy w praktyce w pierwszym roku stosowania liczyć się z wysokim (odpowiednio 24 i 18%) prawdopodobieństwem nieplanowanej ciąży.

Gdy w grę wchodzą hormony, efektywność znacząco wzrasta – takie rozwiązania jak systemy wewnątrzmaciczne czy implanty podskórne są praktycznie porównywalnie skuteczne jak sterylizacja chirurgiczna kobiet (indeks Pearla nawet na poziomie 0,5%).

Dla innych form hormonalnych – np. tabletek, plastrów, pierścieni – indeks waha się od ok. 0,3 do 9%, przy czym na rzeczywistą skuteczność antykoncepcyjną największy wpływ ma właściwe, regularne ich stosowanie.

Jest zdecydowanie najlepiej znaną i najpopularniejszą w Polsce (i na świecie) metodą antykoncepcji hormonalnej. Stosowana regularnie wykazuje wysoką skuteczność (indeks Pearla 0,3%, czyli 3 ciąże na 1000 kobiet na rok) i daje możliwość opóźnienia terminu wystąpienia krwawienia. Niestety skuteczność tej metody znacznie zmniejsza się jeśli dojdzie do błędów w dawkowaniu, interakcji lekowych lub zaburzeń wchłaniania. W praktyce skuteczność pigułki w pierwszym roku jej stosowania jest znacznie niższa (index Pearla 9,0%, czyli 9 ciąż na 100 kobiet/rok).

Obie powyższe metody wykorzystują mechanizm działania i schemat podstawowy dawkowania pigułki (21/7) dwuskładnikowej, ale wyróżniają się inną drogą wprowadzenia hormonów do organizmu. Dzięki przezskórnej lub przezpochwowej aplikacji produkty te są niezależne od wchłaniania w przewodzie pokarmowym a dawki hormonów są niższe niż w pigułce. Skuteczność plastra i pierścienia jest taka sama jak pigułki tzn. jeśli plaster nie odklei się, a pierścienia nie zgubimy i wszystko zastosujemy zgodnie z zaleceniami producenta to indeks Pearla tych metod wyniesie 0,3% (czyli 3 ciąże na 1000 kobiet na rok). Natomiast w przypadkach kiedy nie wszystko będzie zgodnie z instrukcją to skuteczność spada, a indeks wynosi 9,0% (czyli 9 ciąż na 100 kobiet/rok).

Mechanizm działania pigułki, plastra i pierścienia polega na hamowaniu owulacji. Jeżeli komórka jajowa nie dojrzewa i nie jest uwalniana to nie może dojść do zapłodnienia. Jednocześnie śluz w drogach rodnych kobiety staje się nieprzepuszczalny dla plemników a ścieńczała błona śluzowa nie jest gotowa do ciąży.

Klasyczne dawkowanie dwuskładnikowej antykoncepcji hormonalnej (tak zwany schemat 21/7) wykorzystywany jest w większości pigułek oraz w plastrze i pierścieniu. Przez 21 dni dostarczamy do organizmu hormony jajnikowe (estrogenny i gestagenny) po czym następuje 7-dniowa przerwa. W okresie tych 21 dni pigułki przyjmujemy codziennie, plastry zmieniamy co tydzień a pierścień wystarcza jeden na trzy tygodnie.

7-dniowa przerwa w stosowaniu hormonów może mieć w przypadku niektórych pigułek dwuskładnikowych postać 7-miu tabletek bez hormonów (tzw. placebo).

W aptekach dostępne są też tabletki 24+4 (24 dwuskładnikowe tabletki hormonalne plus 4 tabletki placebo) które wykazały się nieznacznie wyższą skutecznością antykoncepcyjną niż klasyczne z 7-dniową przerwą.

Pigułki jednoskładnikowe – zawierające tylko gestagen (dla kobiet karmiących lub z przeciwwskazaniami do stosowania estrogenów) – przyjmuje się codziennie bez żadnych przerw.

Obie te metody zakładane są przez lekarza na 3 lata i przez ten okres działają nieprzerwanie, nawet jeśli o nich zapomnimy. Kolejne dawki hormonów uwalniane są w sposób nieprzerwany, niezależnie od kondycji przewodu pokarmowego. Rzeczywista skuteczność tych metod jest wyższa niż pigułki, plastra i pierścienia a ich indeks Pearla wynosi odpowiednio 0,2 i 0,05%. Implant zakładany jest pod skórę na wewnętrznej powierzchni ramienia ręki niedominującej zaś System - do jamy macicy. Przy stosowaniu tych metod antykoncepcji raz w roku koniecznie musimy umówić się na wizytę u lekarza ginekologa.

Obie metody korzystają z działania jednego hormonu (gestagen). Jednak Implant i System działają inaczej. Implant – uwalnia dawkę hormonu na tyle dużą aby zahamować jajeczkowanie i zagęścić śluz w drogach rodnych zaś System działa antykoncepcyjnie miejscowo w jamie macicy, nie hamując cyklu miesiączkowego.

Stosowanie Sytemu prowadzi do obniżenia ruchliwości i czynności plemników oraz zagęszczenia śluzu i ścieńczenia błony śluzowej macicy.

W sytuacjach specjalnych możemy skorzystać z antykoncepcji awaryjnej. Do 3 lub 5 dni (w zależności od tego który lek stosujemy) po stosunku bez zabezpieczenia można zastosować tabletkę awaryjną. Nie jest to jednak tak skuteczna metoda antykoncepcji, jak wspomniane wcześniej - ocenia się, że zapobiegają ciąży u 70 - 80 proc. kobiet. Nie zaleca się wielokrotnego stosowania „pigułki po” w czasie jednego cyklu.

Antykoncepcja awaryjna działa poprzez opóźnienie jajeczkowania co utrudnia zapłodnienie – komórka jajowa utrzymuje zdolność do zapłodnienia przez 24 godziny po jajeczkowaniu. Istnieje możliwość że poprzez wpływ na błonę śluzową macicy utrudnia proces rozpoczęcia ciąży.

Pigułkę po trzeba przyjąć jak najszybciej. Nie jest to metoda do częstego stosowania. Trzeba też pamiętać, że po zastosowaniu tej pigułki termin najbliższej miesiączki może ulec zmianie.

Wszystkie wymienione metody są metodami antykoncepcji hormonalnej. Wszystkie one mają swoje przeciwwskazania takie jak: zakrzepica, nowotwory układu rozrodczego, choroby wątroby i oczywiście ciąża.