Komórki macierzyste i krew pępowinowa - 8 faktów, które warto znać

Krew pępowinowa ma szerokie zastosowanie w lecznictwie. Fot. Jordi Play / http://bit.ly/1EzS785 / CC BY-SA / http://bit.ly/CC-BY-SA-2

Komórki macierzyste i krew pępowinowa - 8 faktów, które warto znać

1. Komórki macierzyste są jak matryca

To unikatowe komórki, które wytwarzane są jeszcze w czasie życia płodowego. Znajdują się w pępowinie łączącej dziecko i matkę. Ich wyjątkowość polega na tym, że są w stanie przekształcić się winne komórki np. w krwinkę czerwoną, płytkę krwi, komórkę mięśniową lub nerwową.

Komórki macierzyste znajdują się w ludzkim ciele przez całe życie. Oprócz pępowiny miejscem, w którym można je znaleźć jest szpik kostny oraz krew obwodowa - czyli miejsca wymagające ciągłej "odnowy". Również skóra jelita lub tkanka tłuszczowa zawierają te typy komórek - jednak nie nadają się one do wykorzystania w celach leczniczych. Niestety z wiekiem ich jakość, zdolności regeneracyjne oraz ilość maleją.

Wśród komórek macierzystych można wyróżnić: komórki krwiotwórcze (mające zdolność przekształcania się w każdy ze składników krwi i układu immunologicznego) oraz komórki tkankowe (mające zdolność przekształcania się w różne typy komórek, takie jak komórki nerwowe, mięśnia sercowego, wątroby, trzustki, kości).

Od ponad 20 lat krwiotwórcze komórki macierzyste standardowo stosowane są w hematologii i onkologii oraz leczeniu chorób układu krwiotwórczego. Obecnie trwają intensywne badania naukowe nad możliwością wykorzystania tkankowych komórek macierzystych w medycynie regeneracyjnej.

2. Komórki macierzyste z krwi pępowinowej mają przewagę nad komórkami ze szpiku kostnego

Dlaczego? To proste. Po pierwsze, jak już wspomnieliśmy, są bardziej pierwotne. A to oznacza, że dużo łatwiej im przekształcić się w inną komórkę.

Po drugie, ich zdolność regeneracyjna jest dziesięciokrotnie większa niż w przypadku komórek pobieranych ze szpiku.

Po trzecie, dzięki mniejszej dojrzałości immunologicznej, przeszczepienie komórek z krwi pępowinowej powoduje mniej powikłań u biorcy.

Po czwarte, zdecydowanie łatwiej o tzw. "zgodność tkankową" w obrębie najbliższej rodziny - a dokładniej, dzięki ich "świeżości" możliwe są przeszczepienia, gdy zgodność antygenów tkankowych jest niepełna.

Już w 2009 roku, w USA po raz pierwszy liczba przeszczepień tych komórek była wyższa niż przeszczepień ze szpiku. Istotną różnicą, o której należy pamiętać, jest fakt, że zdeponowanie komórek macierzystych w banku rodzinnym pozwala pominąć czasochłonny i kosztowny proces poszukiwania odpowiedniego dawcy, jaki ma miejsce w przypadku szpiku.

3. Komórki macierzyste są wykorzystywane w leczeniu ponad 70 chorób

Przeszczepienia komórek macierzystych z krwi pępowinowej maja szerokie zastosowanie we współczesnej medycynie. Wraz z postępem badań, lista zastosowań tego typu terapii się wydłuża. Najpowszechniej wykorzystywane są w leczeniu niektórych chorób nowotworowych, chorób układu krwiotwórczego, układu odpornościowego oraz niektórych chorób o podłożu genetycznym.

Na świecie komórki macierzyste z krwi pępowinowej wykorzystywane są do przeszczepień od 1988 roku. Do końca 2014 roku wykonano już ponad 40 tysięcy przeszczepień krwi pępowinowej u dzieci i dorosłych. W Polsce dotychczas przeprowadzono kilkadziesiąt takich zabiegów, z czego kilkanaście u dzieci. Do czternastu z nich użyto krwi pobranej i zdeponowanej w Polskim Banku Komórek Macierzystych, do pozostałych z zagranicznych banków publicznych.

Niska liczba przeszczepień wynika z małej ilości zdeponowanych próbek krwi w bankach publicznych. Jednak zwiększająca się wśród rodziców świadomość sprawia, że każdego roku coraz więcej z nich decyduje się zabezpieczyć cenne komórki macierzyste w banku rodzinnym.

Naukowcy wciąż opracowują nowe metody namnażania i różnicowania komórek macierzystych, a to z kolei obfituje w nowe możliwości ich zastosowań.

4. Krew pępowinową można pobrać tylko raz w życiu - podczas porodu

Jedyna możliwością pobrania komórek macierzystych, jest popranie podczas porodu. To jedyna taka okazja. Bezpośrednio po narodzeniu dziecka (czyli po zakończeni tzw. II okresu porodu) położna pobiera krew w naczyń krwionośnych znajdujących się w pępowinie (przed urodzeniem łożyska).

Fot. Jordi Play / http://bit.ly/1LyXhb6 / CC BY-SA / http://bit.ly/CC-BY-SA-2

Krew pobiera się po odpępnieniu dziecka. Zabieg jest całkowicie bezbolesny. Pobrania dokonuje położna i jest ono możliwe w szpitalach współpracujących z bankiem komórek macierzystych.

Decyzję o chęci zdeponowania krwi pępowinowej należy podjąć w czasie ciąży. Najlepiej nie czekać na ostatni moment i podjąć ją już w drugim trymestrze ciąży.

Kolejny krok to wybranie odpowiedniego banku, któremu powierzy się cenną krew. Najlepiej zdecydować się na doświadczoną i certyfikowaną instytucję, która zachowuje wysokie standardy medyczne. Decyzji o pobraniu krwi pępowinowej nie należy zostawiać na ostatnią chwilę. Wybór banku i podpisanie umowy powinny nastąpić przed porodem, w 2 lub 3 trymestrze ciąży.

Zestaw do pobrania krwi pępowinowej, przyszli rodzice otrzymują od banku komórek macierzystych po zawarciu umowy. Po pobraniu krwi podczas porodu, materiał wędruje do laboratorium - gdzie zostanie przebadany.

5. Pobranie krwi pępowinowej, to jedyny sposób na nieinwazyjne pozyskanie komórek macierzystych

Jedynie ta metoda pozyskania komórek macierzystych jest zupełnie nieinwazyjna. rodzice przed porodem otrzymują zestaw pobraniowy od banku, który zabierają ze sobą na salę porodową. Cały zabieg trwa kilka minut i w żaden sposób nie jest odczuwany przez matkę i dziecko, nie zaburza przebiegu porodu (urodzenia łożyska).

Pobrania można również dokonać podczas porodu droga cesarskiego cięcia oraz przy ciąży bliźniaczej.

6. Komórki macierzyste zachowują swoje właściwości nawet po 24-letnim okresie przechowywania

Pobrany materiał, zabezpieczony przez położną zostanie poddany szczegółowych badaniom laboratoryjnym. Ważne, aby podczas wyboru banku, zwrócić uwagę na oferowane przez nie usługi. Standardy różnią się w zależności od placówki. Usługa wysokiej jakości będzie zawiera szczegółową analizę laboratoryjną krwi pępowinowej dziecka oraz krwi matki.

Przebadany materiał zostanie poddany najważniejszemu etapowi - czyli przygotowaniu do głębokiego mrożenia w ciekłym azocie - dzięki tej metodzie przechowywania komórek macierzystych, nawet po blisko ćwierćwieczu - pobrane komórki zachowują swoje właściwości. Przed zamrożeniem komórki zostają pokryte specjalną substancją zabezpieczającą je przed uszkodzeniem podczas mrożenia.

7. Krew pępowinową można pobrać bezpłatnie

Jeżeli dotychczas nie rozważaliście zdeponowania krwi pępowinowej swojego dziecka ze względu na koszty, możecie zdeponować ją w banku publicznym - ale UWAGA - taki depozyt przestaję już być waszą prywatna własnością, może natomiast uratować komuś życie!

Dane o krwi przechowywanej w banku publicznym trafiają do specjalnego rejestru, a komórki macierzyste w niej zawarte mogą zostać wykorzystane do przeszczepień u osób potrzebujących.

Warto budować świadomość społeczną o takiej możliwości.

Depozyt w banku prywatnym - czy tylko dla bogaczy?
Nie. Faktycznie pobranie krwi pępowinowej wiąże się z większymi kosztami, jednak zdecydowana ich większość jest wydatkiem jednorazowym, możliwym do wcześniejszego zaplanowani w domowym budżecie. Oprócz kosztów zestawu pobraniowego, należy uwzględnić coroczną opłatę abonamentową za bankowanie krwi - tu ceny w PBKM wahają się w granicach 1,50 zł /dzień. Co nie jest już dużym obciążeniem portfela rodziców.

8. Krew pępowinowa, to nie science fiction. Jest wykorzystywana w leczeniu 1988 roku

W pełni weryfikowalne wyniki leczenia komórkami macierzystymi ciągle rosną. Wraz z rozwojem medycyny zwiększają się możliwości wykorzystania tej formy terapii. Lista jednostek chorobowych leczonych przeszczepieniami komórek macierzystych wzrasta, a prowadzeni współcześnie badania rokują bardzo dobrze

Możliwość przeszczepiania komórek macierzystych krwi pępowinowej jest jednym z najważniejszych sukcesów współczesnej medycyny. Tymczasem naukowcy zapewniają, że to nie koniec. Prowadzone w ostatnich latach badania nad komórkami macierzystymi pozwalają przypuszczać, że niedługo uda się opracować leki na wiele nieuleczalnych dziś chorób, m.in. raka, chorobę Parkinsona, cukrzycę typu I, chorobę Alzheimera, stwardnienie rozsiane czy niewydolność serca.

Fot. Jordi Play / http://bit.ly/1BECvvy / CC BY-SA / http://bit.ly/CC-BY-SA-2

Komórki macierzyste są jak bardzo wyjątkowa polisa na życie. Dzięki swoim właściwościom mogą okazać się doskonałym zabezpieczeniem na wypadek choroby nie tylko dla dziecka dla którego zostały pobrane - ale i dla innych członków rodziny. Trudno nie zgodzić się, że taka inwestycja zawsze będzie trafiona. Nie ma nic cenniejszego nad zdrowie i życie.