Zaburzenia mowy w autyzmie

Istotą autyzmu są zaburzenia obecne na trzech poziomach funkcjonowania dziecka. Obserwujemy deficyty w zakresie komunikacji, nawiązywania i podtrzymywania interakcji społecznych oraz nieprawidłowe wzorce zachowań.
Jednym jednak z pierwszych objawów, obserwowanym przez rodziców jest nieprawidłowy rozwój mowy: opóźniony lub jego całkowity brak, pozbawiony też kompensacji przez alternatywne sposoby komunikacji, jak bardziej rozbudowana gestykulacja, czy mimika.

Co powinno nas zaniepokoić? Prześledźmy poszczególne etapy rozwojowe:
1 rok życia dziecka:
- płacz trudny do zinterpretowania, głośny
- ograniczone, nietypowe gaworzenie, piski, krzyk
- ograniczona intonacja dźwięków, gestów, mimiki
- pierwsze słowa nie są używane znaczeniowo
2 rok życia dziecka:
- mniej niż 15 słów w mowie czynnej
- słowa pojawiają się i znikają
- ograniczony rozwój gestykulacji, brak wskazywania na przedmioty
- gest wskazywania tylko dla określonych żądań
- specyficzna, stereotypowa zabawa (szeregowania pojazdów, fiksacja na kręcącym się kółku)
- brak wspólnego pola uwagi
3 rok życia dziecka:
- rzadko łączenie 2 słów w zdanie
- zwroty echolaliczne, brak kreatywnego użycia języka
- specyficzna prozodia
- zaburzenia artykulacji
- brak mowy znaczeniowej
- używanie reki lub prowadzenie osoby w określone miejsce
4 rok życia dziecka:
- echolalia o znaczeniu komunikacyjnym
- wyraża prośby, żądania
- zabawa uproszczona, schematyczna
- brak zabawy „na niby”
- „mowa reklamami” - cytowanie zasłyszanych wypowiedzi
- problemy ze zrozumieniem i wyrażeniem pojęć abstrakcyjnych
- problemy z utrzymaniem kontaktu wzrokowego
- rzadkie zadawanie pytań, z tendencją do powtarzania
- nieprawidłowa prozodia
- brak użycia zaimków, dziecko nie mówi o sobie „ja”

Mowa dzieci z autyzmem często charakteryzuje się tym, że nie spełnia swej podstawowej funkcji – komunikacyjnej. Utrudniają jej rozwój również deficyty zachowań niewerbalnych: zaburzony kontakt wzrokowy, mało ekspresywna, ograniczona mimika twarzy i mało czytelna gestykulacja. Niepokoić może nas też brak spontanicznego dzielenia się radościami, zainteresowaniami, osiągnięciami – dziecko zagrożone autyzmem nie pokaże nam ulubionej zabawki, nie ucieszy się z prezentu urodzinowego, nie pokaże nam spontanicznie, że coś z otoczenia go zachwyciło, czy po prostu zwróciło jego uwagę.
Jeśli nasze dziecko mówi, słuchajmy też uważnie w jaki sposób się wypowiada. Często już barwa głosu dziecka, u którego podejrzewamy zaburzenia autystyczne, jest niepokojąca. Dziecko mówi monotonnie, skanduje, nie moduluje głosu – nie zaobserwujemy różnych akcentów wypowiedzi, niezmienne będzie natężenie i melodia głosu.

Dzieci z autyzmem, ze względu na swoje zaburzenia nie mają możliwości naturalnego uczenia się języka przez obserwację, naśladowanie, zabawę itd., dlatego tak ważne jest, by rozpocząć pracę terapeutyczną nawet jeszcze przed postawieniem diagnozy. Umożliwienie zaś dziecku komunikowania się będzie krokiem ku polepszeniu jego funkcjonowania i otworzy go na poznanie ludzi i świata.

Zachęcam dziś, za Sekretarzem Generalnym ONZ: „Złóżmy hołd odważnym dzieciom cierpiącym na autyzm i ich rodzinom, ponieważ każdego dnia silną determinacją, kreatywnością i nadzieją przeciwstawiają się niepełnosprawności.”
(Przesłanie Sekretarza Generalnego ONZ z okazji inauguracji Światowego Dnia Wiedzy o Autyzmie 2 kwietnia 2008 r.)