Reklama.

„Nieślubne dziecko mojej żony” – jak zaprzeczyć ojcostwu męża matki?

11 lipca 2018, 12:31·10 minut czytania

Publikacja artykułu: 11 lipca 2018, 12:31

Zaprzeczenie ojcostwa męża matki to dość częsty przypadek pojawiający się na gruncie coraz to bardziej skomplikowanych relacji małżeńskich. Nierzadko zdarza się bowiem, iż małżonkowie nie regulując dotychczasowych stosunków prawno-rodzinnych, w praktyce wkraczają na nową drogę życia w pojedynkę. Problem powstaje jednak w momencie, kiedy w samotnym życiu któregoś z małżonków pojawia się nowy partner, jeszcze większy natomiast – gdy ze związku tego, narodzi się dziecko. Jeśli bowiem dziecko to, urodzi się jeszcze w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki. Często, wbrew realnemu stanowi spraw...

pixabay.pl

Adwokat Dagmara Jagodzińska

Kiedy zachodzi domniemanie ojcostwa męża matki?

Domniemanie ojcostwa opiera się na dwóch istotnych faktach:

- pozostawanie matki dziecka w związku małżeńskim oraz:
- urodzenie się dziecka w czasie trwania tego związku albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia.

Domniemanie to pozostaje zatem całkowicie niezależne od tego, czy małżonkowie w czasie trwania ich związku (tj. do chwili jego ustania lub unieważnienia) albo też przed upływem trzystu dni od ustania lub unieważnienia ich małżeństwa, rzeczywiście obcowali ze sobą fizycznie. Z punktu widzenia oceny ustawowych przesłanek przypisania ojcostwa, liczy się bowiem jedynie przewidziana treścią art. 62 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, potencjalna możliwość doprowadzenia przez małżonków do poczęcia nowo narodzonego dziecka w tym okresie.

Możliwe są więc sytuacje gdy prawnie – ojcem dziecka pozostawać będzie np. mężczyzna pozostający z żoną w faktycznej, wieloletniej separacji (nie orzeczonej formalnie przez sąd), na co dzień zamieszkujący zagranicą i prowadzący tam życie z nową partnerką. Niedopilnowanie przez małżonków kwestii formalnego rozwiązania węzła małżeństwa, przed datą narodzin potomka żony, zadecyduje bowiem w tym przypadku o przypisaniu ojcostwa wciąż aktualnemu mężowi matki.

Pod pojęciem daty „ustania związku małżeńskiego” rozumieć należy:

- datę uprawomocnienia się orzeczenie sądu o rozwiązaniu małżeństwa stron poprzez rozwód (patrz: wyrok SN z 6 listopada 1967 r., I CR 355/67, LexisNexis nr 319096, OSNCP 1968, nr 7, poz. 123), a także:
- datę śmierci jednego z nich.

Warto dodać w tym miejscu, iż wyrok rozwodowy nie zawsze uprawomocnia się w tym samym czasie co do wszelkich postanowień zawartych w jego sentencji. Sentencja ta składa się bowiem z kilku części: rozwiązania małżeństwa stron (z winy jednej ze stron, bez orzekania o winie, z winy obu stron), orzeczenia o sposobie korzystania z ich wspólnego mieszkania, o kwestii władzy rodzicielskiej nad wspólnymi dziećmi, o kontaktach z nimi o alimentach itp. Może więc zdarzyć się, iż jedno z małżonków zaskarży wyrok tylko w części dotyczącej alimentów lub np. władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi stron. W tym przypadku wyrok uprawomocni się po upływie 21 dni od daty jego ogłoszenia lub wydania, tylko w części niezaskarżonej.

Jeżeli więc dziecko urodziło się po ogłoszeniu, lecz przed uprawomocnieniem się wyroku rozwodowego jego matki, to urodziło się w czasie trwania małżeństwa i ma za sobą domniemanie z art. 62 § 1. Podobnie rzecz się przedstawia, jeżeli od dnia uprawomocnienia się wyroku rozwodowego do daty urodzenia dziecka nie upłynęło 300 dni.

Z kolei pod pojęciem „daty unieważnienia małżeństwa”, należy rozumieć datę uzyskania prawomocności przez wyrok sądu unieważniający małżeństwo stron z przyczyn enumeratywnie wymienionych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

Przykład 1:
Państwo Tomasz i Joanna są małżeństwem od 2005r. Od roku Pani Joanna nie mieszka z mężem, pozostając w nieformalnym związku z Panem Grzegorzem, z którym spodziewa się dziecka. Pani Joanna złożyła pozew rozwodowy do Sądu, domagając się orzeczenia przez Sąd o rozwodzie z winy obu stron. Sąd wydał wyrok rozwodowy zgodnie z żądaniem powódki. Pan Tomasz zaskarżył orzeczenie Sądu w części orzekającej o rozwodzie stron, domagając się wydania przez Sąd orzeczenia rozwodu z winy małżonki. W oczekiwaniu na wyrok sądu odwoławczego, Pani Joanna urodziła dziecko Pana Grzegorza. Z uwagi na fakt, iż orzeczenie sądu w zakresie dotyczącym rozwiązania małżeństwa stron pozostawało w tym czasie nieprawomocne (pomimo nawet uprawomocnienia się tegoż orzeczenia w pozostałej części dotyczącej, np. alimentów, władzy rodzicielskiej nad pozostałymi dziećmi małżonków, kontaktów z tymi dziećmi) – ojcem najmłodszego dziecka formalnie pozostaje zatem Pan Tomasz.

Jeśli więc mąż matki posiada pewność co do tego, iż nie jest ojcem dziecka narodzonego w trakcie trwania jego związku małżeńskiego z matką dziecka lub w okresie pierwszych 300 dni od daty ustania lub unieważnienia małżeństwa wiążącego go z małżonką, jedynym sposobem na „wyzbycie się” ojcostwa względem nowo narodzonego dziecka pozostaje powództwo z art. 63 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Gdzie i kiedy wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa?

Powództwo to winno zostać wytoczone przed sąd rejonowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego (tj. małżonki oraz jej dziecka). Jeśli jednak brak jest podstaw dla wytoczenia powództwa według przepisów o właściwości ogólnej (według miejsca zamieszkania matki oraz dziecka), o właściwości miejscowej sądu zadecyduje miejsce zamieszkania powoda (ojca dziecka).

Mąż matki może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę, nie później jednak niż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.

Jeżeli mąż matki został całkowicie ubezwłasnowolniony z powodu choroby psychicznej lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, na które zapadł w ciągu terminu do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, powództwo może wytoczyć jego przedstawiciel ustawowy. Termin do wytoczenia powództwa wynosi w tym wypadku sześć miesięcy od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego, a jeżeli przedstawiciel powziął wiadomość o urodzeniu się dziecka dopiero później – sześć miesięcy od dnia, w którym tę wiadomość powziął.

Przykład 2:
Pan Tomasz jest chory na schizofrenię. Stan ten uniemożliwia mu normalne funkcjonowanie i podejmowanie codziennych decyzji. Sądową opiekę nad Panem Tomaszem objęła jego matka – Pani Eleonora. Pani Eleonora dowiedziała się o fakcie narodzin dziecka, żony Pana Tomasza i jej nowego partnera 10 marca 2015r. Dziecko to urodziło się 15 czerwca 2014r. a do tej pory matka Tomasza nie miała wiedzy na temat jego istnienia. Pani Eleonora ma zatem czas do 10 września 2015r. na wniesienie powództwa w imieniu syna o zaprzeczeniu jego ojcostwa nad nowo narodzonym dzieckiem jego żony.

Jeżeli przedstawiciel ustawowy męża całkowicie ubezwłasnowolnionego nie wytoczył powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, mąż może wytoczyć powództwo po uchyleniu ubezwłasnowolnienia. Termin do wytoczenia powództwa wynosi w tym wypadku sześć miesięcy od dnia uchylenia ubezwłasnowolnienia, a jeżeli mąż powziął wiadomość o urodzeniu się dziecka dopiero później – sześć miesięcy od dnia, w którym tę wiadomość powziął.

Przykład 3:
Stan Pana Tomasza poprawił się na tyle, iż dnia 10 kwietnia 2015r. sąd uchylił orzeczone wobec niego ubezwłasnowolnienie. Jego dotychczasowa przedstawicielka ustawowa – Pani Eleonora, na miesiąc przed uchyleniem ubezwłasnowolnienia syna, poinformowała go o fakcie narodzin dziecka jego żony. Pan Tomasz ma więc czas do 10 października 2015r. (6 miesięcy) na złożenie powództwa o zaprzeczenie jego ojcostwa.

Jeśli Pani Eleonora przekazałaby synowi tę samą informację po dacie uprawomocnienia się wyroku uchylającego ubezwłasnowolnienie np. 10 sierpnia 2015r., czas na złożenie powództwa zakończyłby się 10 lutego 2016r., tj. po upływie 6 miesięcy od dnia w którym mąż matki dziecka – Pan Tomasz dowiedział się o fakcie narodzin potomka żony.

Warto dodać, iż przesłanki te obowiązują także w przypadku braku formalnego orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu ojca dziecka. Jeśli bowiem mąż matki zapadł na chorobę psychiczną lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne w ciągu terminu do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, ale pomimo istnienia podstaw do ubezwłasnowolnienia całkowitego nie został ubezwłasnowolniony, może on wytoczyć powództwo w ciągu sześciu miesięcy od ustania choroby lub zaburzeń, a gdy powziął wiadomość o urodzeniu się dziecka dopiero później – w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym tę wiadomość powziął.

Kogo należy pozwać?
Mąż matki powinien wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa przeciwko dziecku i matce, a jeżeli matka nie żyje – przeciwko dziecku.

Nie może on jednak wystąpić z powództwem o zaprzeczenie swojego ojcostwa, jeżeli dziecko zostało poczęte w następstwie zabiegu medycznego, na który uprzednio wyraził zgodę.

Co istotne – także matka dziecka, a nawet samo dziecko mogą wystąpić z takim powództwem.

Matka powinna wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa przeciwko mężowi i dziecku, a jeżeli mąż nie żyje – przeciwko dziecku. Termin dla wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa przez matkę to sześć miesięcy od urodzenia dziecka.

Dziecko powinno wytoczyć powództwo przeciwko mężowi swojej matki i matce, a jeżeli matka nie żyje – przeciwko jej mężowi. Jeżeli mąż matki nie żyje, powództwo powinno być wytoczone przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. Dziecko może jednak wytoczyć wskazane wyżej powództwo dopiero po uzyskaniu pełnoletniości, nie później jednak niż w ciągu trzech lat od jej uzyskania.

Kiedy domniemanie ojcostwa nie działa?
Warto dodać, iż domniemania ojcostwa męża matki nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie trzystu dni od orzeczenia separacji.

Domniemanie to pozostaje wyłączone, także wówczas jeśli dziecko urodziło się co prawda w okresie pierwszych trzystu dni od daty ustania lub unieważnienia małżeństwa (np. orzeczenia rozwodu matki z pierwszym mężem), niemniej – po zawarciu przez matkę małżeństwa z kolejnym mężczyzną, domniemywa się, że dziecko to pochodzi od drugiego męża.

Podobnie także – prawomocne zaprzeczenie macierzyństwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia jako matka dziecka automatycznie eliminuje domniemanie pochodzenia dziecka od jej męża (patrz: wyrok SN z 2 marca 1966 r., II CR 31/66, LexisNexis nr 314795, OSNCP 1966, nr 11, poz. 198).

Jakie są skutki zaprzeczenia ojcostwa dziecka?
Na skutek uprawomocnienia się wyroku zaprzeczającego ojcostwo ustają wszelkie prawa i obowiązki wynikające ze stosunku domniemanego pokrewieństwa dziecka i męża jego matki. Ze skutkiem wstecznym, tj. od daty poczęcia tego dziecka ustaje także nad nim władza rodzicielska męża matki. W doktrynie przeważa jednak pogląd zgodnie z którym ważność zachowują jednak te czynności prawne, których mąż matki dokonał w imieniu dziecka, do czasu obalenia domniemania jego ojcostwa. Z uwagi na ochronę zasad bezpieczeństwa obrotu prawnego, do chwili uprawomocnienia się takiego wyroku mężowi matki przysługuje bowiem prawo reprezentacji dziecka. Co istotne, do tej daty ciąży także na nim obowiązek ponoszenia wspólnie z matką kosztów utrzymania i wychowania dziecka.

Prawomocny wyroku zaprzeczający ojcostwo wyłącza ze skutkiem wstecznym (od daty poczęcia dziecka) prawo męża matki do dziedziczenia po nim. Także dziecko, na skutek uprawomocniania się wskazanego wyroku, nie może dziedziczyć po mężu matki. Zapadłe już postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, uwzględniające ojcostwo prawne męża matki, może być uchylone lub zmienione w trybie art. 679 k.p.c.

Czy można odzyskać koszty utrzymania poniesione przed zaprzeczeniem ojcostwa?
Jak wskazano powyżej, do czasu uprawomocnienia się wyroku zaprzeczającego ojcostwo męża matki, ma on obowiązek ponoszenia wspólnie z matką kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Pojawia się więc pytanie czy po tej dacie, mąż matki może wystąpić o zwrot poniesionych w tym przedmiocie wydatków?

Odpowiedzi na powyższe udzielił Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów SN z 11 października 1982 r. (III CZP 22/82, LexisNexis nr 301677, OSNCP 1983, nr 1, poz. 2). W cytowanym rozstrzygnięciu Sąd Najwyższy przyjął zasadę prawną, zgodnie z którą nie ulegają zwrotowi spełnione już świadczenia alimentacyjne, świadczenia te były bowiem spełnione w okresie, gdy miały one usprawiedliwioną podstawę prawną. Niemniej jednak mąż matki, zobowiązany prawomocnym wyrokiem do świadczenia na rzecz dziecka alimentów, może z chwilą prawomocnego obalenia domniemania jego ojcostwa w drodze zaprzeczenia ojcostwa żądać ustalenia, że jego obowiązek alimentacyjny ustał co do świadczeń alimentacyjnych niespełnionych do tej chwili. Ustaje także obowiązek dalszych świadczeń, a mąż matki może żądać na podstawie art. 138 orzeczenia przez sąd, że jego obowiązek alimentacyjny ustał.

Adwokat Dagmara Jagodzińska
Kancelaria Prawa Rodzinnego - Bielsko-Biała

Reklama.

„Nieślubne dziecko mojej żony” – jak zaprzeczyć ojcostwu męża matki?

Kategorie