„Intercyza”, dla jednych – oczywisty przejaw braku zaufania do partnera, dla innych słuszna forma zabezpieczenia majątkowego na „wszelki wypadek”. Niezależnie jednak od naszego stosunku do majątkowych umów małżeńskich, nie można zaprzeczyć, iż umowy te zyskują w Polsce na popularności. Być może słusznym pozostaje zarzut, iż ich powodzenie wynika często z asekuranckiego i do bólu zracjonalizowanego podejścia dzisiejszych partnerów do łączących ich relacji. W mojej opinii wynika ono jednak przede wszystkim ze zwiększającej się szczęśliwie świadomości, iż nie jesteśmy już skazani na wspólność majątkową małżeńską i wszelkie, niekoniecznie bezpieczne dla nas, konsekwencje majątkowe z niej wynikające.

REKLAMA
I. Czym jest intercyza?
Intercyza to umowa małżeńska majątkowa, zawierana wyłącznie w formie aktu notarialnego. Może być zawarta przed, jak i po zawarciu związku małżeńskiego.
Jakie ustroje majątkowe można wprowadzić w stosunkach małżeńskich przy pomocy intercyzy?
Pamiętajmy, iż w polskim systemie prawnym rozróżniamy 4 ustroje majątkowe małżonków – jeden ustawowy (stosowany automatycznie z mocy ustawy) i trzy umowne (wprowadzane świadomą decyzją małżonków o zawarciu stosownego aktu notarialnego).
Ustrój ustawowy – to wspólność majątkowa małżeńska, zwana dalej ustrojem wspólności.
Ustroje umowne – to:
1. Ustrój rozszerzonej wspólności majątkowej małżeńskiej, zwany dalej rozszerzoną wspólnością;
2. Ustrój ograniczonej wspólności majątkowej małżeńskiej, zwany dalej ograniczoną wspólnością;
3. Ustrój rozdzielności majątkowej małżeńskiej, zwany dalej rozdzielnością
Jeśli w dniu ślubu małżonkowie nie posiadają ważnie zawartej intercyzy, z chwilą zawarcia związku małżeńskiego, z mocy ustawy objęci zostają automatycznym działaniem ustroju wspólności (o wspólności majątkowej małżeńskiej jako ustroju ustawowym opowiemy w odrębnym artykule, dziś zajmijmy się ustrojami umownymi).
Zawarcie intercyzy przed ślubem uchroniłoby ich zatem od automatycznego podlegania wspomnianemu, ustrojowi wspólności. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie późniejszej rezygnacji z ustroju wspólności, poprzez zawarcie intercyzy w okresie trwania ich małżeństwa. Dzięki tak zawiązanej umowie małżeńskiej majątkowej – małżonkowie w drodze świadomego wyboru, będą mogli zadecydować o zastosowaniu w swych stosunkach, jednego z trzech ustrojów umownych.
III. Na czym polegają ustroje umowne?
Dla lepszego zobrazowania istoty trzech wymienionych wyżej ustrojów umownych, wyobraźmy sobie trzy obszary majątku:
Obszar I – należy do pierwszego z małżonków,
Obszar II – do drugiego z nich,
Obszar III – jest obszarem wspólnym.
Standardowo – czytaj wg. ustroju wspólności ustawowej, Obszar I i II (majątki osobiste każdego z małżonków oddzielnie) obejmowałyby wszystko to, co małżonkowie nabyli przed zawarciem małżeństwa, a dodatkowo także m.in. darowizny, spadki lub zapisy nabyte przez każdego z nich (o ile darczyńca lub zmarły spadkodawca nie zastrzegli, że ich wolą pozostawało darować coś obojgu małżonkom), dalej także odszkodowania za szkody na ciele, nagrody za osobiste osiągnięcia każdego z małżonków, dochody z praw autorskich itp. Wymienione tu przedmioty w typowym ustroju wspólności należałyby do każdego z małżonków z osobna. Każdy z nich także zachowałby prawo do samodzielnego rozporządzania nimi bez zgody drugiego z współmałżonków.
W ustroju wspólności -
Obszar III (wspólny), obejmowałby natomiast wynagrodzenie za pracę. lub dochody z działalności zarobkowej każdego z małżonków dochody z funduszy powierniczych oraz dochody ze składników majątku wspólnego (np wspólnego sklepu lub warsztatu prowadzonego przez małżonków).
W ustroju rozszerzonej wspólności majątkowej –
do Obszaru nr III (czyt. majątku wspólnego im obojgu) małżonkowie „dokładają” dodatkowe składniki swych majątków osobistych.

Przykład: Jan przed ślubem z Małgorzatą otrzymał od rodziców działkę zabudowaną domem mieszalnym. Działka i dom stanowiły majątek osobisty Jana, zarówno przed ślubem, jak i po zawarciu małżeństwa (zgodnie z opisaną już wyżej zasadą – w typowym, startowym ustroju wspólności, to co nabyte przed ślubem, należy do każdego z małżonków z osobna!). Małgorzata czuła się jednak niekomfortowo z mieszkaniem „u Jana”. Jan postanowił włączyć dom wraz z działką do wspólnej puli majątku obojga małżonków. Jan i Małgorzata zawarli u notariusza intercyzę rozszerzającą wspólność ustawową.
W ustroju ograniczonej wspólności majątkowej –
z Obszaru nr III (czyt. majątku wspólnego małżonków) odejmujemy określone składniki i dodajemy je do majątku osobistego jednego z nich (odpowiednio do Obszaru nr I lub II).
Przykład: Anna i Michał nabyli dom letniskowy wraz z działką górską za czasów małżeństwa. Michał zmuszony jest wyjechać za granicę w celach zawodowych, na dłuższy czas. Chciałby zabezpieczyć Annę finansowo na czas jego nieobecności. Postanawia więc „zrezygnować” ze swojego udziału we współwłasności domku wraz z działką na rzecz Anny i uczynić ją, ich wyłączną właścicielką. Anna i Michał zawieraj w tym celu u notariusza umowę ograniczonej wspólności majątkowej.
W ustroju rozdzielności majątkowej –
Obszar nr III (wspólnych składników majątku obojga małżonków) przestaje istnieć. Istnieją tylko Obszary I i II, każdy z małżonków posiada na wyłączność swą własną pulę majątku i sam tylko za nią odpowiada.
Przykład: Ela i Jacek są małżeństwem od 7 lat. Ostatnio ich pożycie przestało układać się prawidłowo. Ela obawia się, że jej małżeństwo z Jackiem może nie przetrwać tej próby. Nadto, otrzymuje co i rusz informacje o ty, iż Jacek trwoni ich małżeńskie pieniądze i zaciąga drobne pożyczki na własne cele. Ela chce uchronić się od konsekwencji finansowych braku odpowiedzialności Jacka i zabezpieczyć na przyszłość. Nakłania Jacka na zawarcie umowy rozdzielności majątkowej.
IV. Konsekwencje zawarcia intercyzy:
Wśród typowych konsekwencji zawarcia umowy majątkowej przez małżonków, wymienić można:
– w przypadku ograniczenia wspólności majątkowej – brak odpowiedzialności małżonka za składniki, które przeszły z majątku wspólnego do majątku osobistego drugiego z małżonków (np dom, samochód) – o ile jednak w chwili zawierania umowy strony nie widziały już o wierzycielu, który dochodzi spłaty zadłużenia obciążającego ten składnik (czynność ta nie może być podjęta z pokrzywdzeniem wierzyciela, w przeciwnym razie zostanie uznana za bezskuteczną w stosunku do niego);
– w przypadku rozdzielności – brak jakiejkolwiek odpowiedzialności majątkowej jednego z małżonków za składniki wchodzące do majątku osobistego drugiego z małżonków (z zastrzeżeniem interesu wierzyciela o którym mowa wyżej);
– w przypadku rozszerzenia wspólności majątkowej – powstanie odpowiedzialności małżonka za składniki, które przeszły z majątku osobistego drugiego z małżonków do majątku wspólnego obojga spośród nich.
Adwokat Dagmara Jagodzińska
Właściciel Kancelarii Adwokackiej w Bielsku-Białej i Czechowicach-Dziedzicach
Autorka bloga: Adwokat Rozwód Bielsko