Czym są komórki macierzyste z krwi pępowinowej?

Krew pępowinowa jest bogatym źródłem komórek macierzystych, które są stosowane w leczeniu ponad 80 ciężkich chorób. Komórki macierzyste to niewyspecjalizowane, multipotencjalne komórki ludzkiego organizmu. Są one pierwotne, więc mogą różnicować się w inne typy bardziej specjalistycznych komórek. Jako przyszły rodzic masz dwie możliwości. Pierwszą z nich jest pobranie materiału biologicznego podczas porodu, aby w razie choroby móc wykorzystać komórki macierzyste na potrzeby własnej rodziny. Drugą opcją jest pozostawienie materiału biologicznego szpitalowi, który podda go utylizacji jako odpad medyczny. W ten sposób przepadną zawarte w nim komórki macierzyste, a wraz z nimi - szansa na wykorzystanie ich unikalnych właściwości w leczeniu.

Warto podkreślić, że rosnącą rolę komórek macierzystych krwi pępowinowej docenił Parlament Europejski. Rekomenduje on informowanie przyszłych rodziców o wszelkich możliwościach związanych z dawstwem komórek macierzystych krwi pępowinowej przy porodzie w celu podjęcia świadomej decyzji przez rodziców.

Wykorzystywanie komórek macierzystych z krwi pępowinowej

Obecnie, przeszczepienie komórek macierzystych pochodzących z krwi pępowinowej jest uznawane jako standardowa metoda leczenia ponad 80 ciężkich chorób. Są to przeszczepienia refundowane w Polsce przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Komórki macierzyste pochodzące z krwi pępowinowej wykorzystywane są w leczeniu m.in.: nowotworów krwi, białaczek ostrych oraz przewlekłych, chorób metabolicznych, a także dziedzicznych anomalii krwinek czerwonych i wielu innych jednostek chorobowych.

Kto może skorzystać z komórek macierzystych z krwi pępowinowej?

Prawdopodobieństwo leczenia komórkami macierzystymi wynosi 1:1001 w okresie całego życia. Z komórek macierzystych z krwi pępowinowej mogą skorzystać zarówno dzieci, od których krew została pobrana, jak i ich rodzeństwo oraz rodzice. Natomiast możliwość zastosowania komórek pochodzących ze sznura pępowinowego w rodzinie jest jeszcze większa. Skorzystać z zabezpieczonych komórek macierzystych mogą dodatkowo także dziadkowie dziecka.

Zalety i ograniczenia krwi pępowinowej

Komórki macierzyste poza krwią pępowinową oraz sznurem pępowinowym, znajdują się m.in. w szpiku kostnym. Wiele osób, zadaje więc pytanie, jakie są zalety krwi pępowinowej oraz na czym polega jej przewaga nad komórkami pochodzącymi ze szpiku kostnego.

Pierwszą z zalet komórek z krwi pępowinowej jest fakt, że skorzystać z komórek macierzystych można praktycznie „od ręki”. Rodzice zyskują zatem bezcenny czas podczas choroby dziecka, który w innym przypadku straciliby na szukanie zgodnego dawcy tzw. bliźniaka genetycznego.

Poza tym, niewątpliwą zaletą jest to, że komórki z krwi pępowinowej nie ulegają starzeniu i degeneracji, w przeciwieństwie do tych pochodzących ze szpiku kostnego.

Mniejsze jest także ryzyko odrzucenia przeszczepienia, a zdolności regeneracyjne komórek z krwi pępowinowej są większe. W przypadku, gdy inne terapie zawodzą dzięki zabezpieczeniu komórek macierzystych z krwi pępowinowej, rodzice zyskują dodatkową szansę na leczenie swojego dziecka. Szansę, której nie posiadają dzieci nie mające zabezpieczonego tego materiału biologicznego.

Podobnie jak inne metody leczenia, komórki macierzyste z krwi pępowinowej, mają swoje ograniczenia. Nie mogą zostać wykorzystane w przypadku każdej choroby dziecka czy jego najbliższych. Mimo, że lista schorzeń, w których komórki są metodą terapii wydłuża się, istnieją choroby, w leczeniu których nie mogą zostać wykorzystane. Niestety, nie każdy może pobrać krew pępowinową swojego dziecka. W tym celu przed porodem przeprowadzany jest wywiad medyczny, który pozwala określić jaki materiał biologiczny może zostać zbankowany. Do przeciwskazań należą np. choroby genetyczne, weneryczne i wirusowe (np. zakażenie wirusem HIV).

Fakty o krwi pępowinowej

Pobranie krwi pępowinowej jest możliwe przy późnym odpępnieniu

Pobranie krwi pępowinowej jest zabiegiem bezbolesnym i nieinwazyjnym zarówno dla kobiety, jak i nowonarodzonego dziecka. Krew nie jest „zabierana” dziecku, a jedynie pobierana z pozostałej krwi obecnej w pępowinie po porodzie. Chęć zbankowania krwi pępowinowej nie wymaga wcześniejszego odpępnienia noworodka. Zgodnie z obowiązującym Standardem Organizacyjnym Opieki Okołoporodowej z 2019 roku, odpępnienie powinno nastąpić w momencie ustania tętnienia, jednak nie wcześniej niż po 60 sekundach od porodu. To personel medyczny, na podstawie wiedzy medycznej oraz stanu mamy i dziecka, podejmuje decyzje o momencie odcięcia pępowiny. Nawet tzw. późne odpępnienie umożliwia pobranie odpowiedniej do zdeponowania ilości materiału.

Krew pępowinowa może wystarczyć dla dziecka ważącego średnio 40-50 kg.

Zazwyczaj jedna porcja pobranej krwi pępowinowej zawiera około 800-900 milionów komórek. Zakładając, że na 1 kg masy ciała do przeszczepienia potrzeba 20-25 mln komórek, może ona wystarczyć nawet dla 40-50-kilogramowego biorcy. W przypadku niewystarczającej ilości materiału, możliwe są ko- transplantacje. Nie jest również regułą, że mała ilość pobranej krwi równoznaczna jest z niewielką liczbą komórek w niej zawartych. Dopiero po tzw. preparatyce wykonanej w laboratorium, określana jest liczba komórek, które udało się pobrać i które można przechować, a następnie, w razie potrzeby, wykorzystać. Wszystkie dane w formie wyników badań dostarczane są do rodziców po przebadaniu próbek. Co ciekawe największa porcja zabezpieczonych komórek macierzystych w Polskim Banku Komórek Macierzystych starczyłaby dla pacjenta o masie aż 228 kg!

Bankowanie krwi pępowinowej popierają towarzystwa naukowe na całym świecie

Wielu rodziców chcąc podjąć najlepszą dla swojego dziecka decyzje posiłkuje się opiniami towarzystw naukowych i doświadczonych lekarzy. Opinie na temat wagi roli komórek macierzystych z krwi pępowinowej wydał m.in. Zespół Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, który rekomenduje informowanie przyszłych rodziców o wszelkich możliwościach związanych z dawstwem komórek macierzystych krwi pępowinowej przy porodzie. Podobne zdanie prezentują inne towarzystwa naukowe na całym świecie - Amerykańska Akademia Pediatrii czy Amerykańskie Kolegium Położników i Ginekologów. W Australii zaleca się współpracę banków rodzinnych i publicznych, wskazując, że każdy z nich służy do innych celów. Rodzice zawsze powinni mieć prawo wyboru i podjęcia świadomej decyzji po poznaniu wszystkich korzyści, jak i ograniczeń sugerując się sprawdzonymi źródłami i opinią autorytetów w dziedzinie medycyny.

Zarówno bankowanie rodzinne, jak i publiczne ma sens – jakie są ich cele?

Banki rodzinne umożliwiają rodzicom przechowywanie komórek macierzystych ich dzieci i skorzystanie z nich w dowolnym momencie, w przypadku pojawienia się choroby. Są one w pewnym sensie prywatnym depozytem. W przypadku banków publicznych rodzice zrzekają się prawa do posiadania zbankowanego materiału, co oznacza, że w razie potrzeby zostanie on wykorzystany przez potrzebującego biorcę z całego świata. W wielu krajach zwraca się uwagę na zalety współpracy i współistnienia banków publicznych i rodzinnych z uwagi na ich inny profil i cele. W Polsce rodzinny bank jakim jest PBKM prowadzi także program bankowania publicznego. Akcje deponowania krwi pępowinowej na cele publiczne odbywają się cyklicznie m.in. w szpitalach w Warszawie. Dodatkowo raz do roku w listopadzie organizowane są Dni Krwi Pępowinowej, gdzie rodzice z całej Polski mogą oddać w wybranych szpitalach na terenie Polski krew pępowinową i sznur pępowinowy na cele publiczne.

W Polsce są przeszczepiane komórki macierzyste krwi pępowinowej

Największym bankiem komórek macierzystych w Polsce i Europie oraz trzecim największym bankiem na świecie jest Polski Bank Komórek Macierzystych. Do tej pory PBKM wydał komórki macierzyste z krwi pępowinowej do zastosowania w leczeniu u 200 pacjentów, a ze sznura pępowinowego dla ponad 1800.2 Krew pępowinowa wykorzystana była w 7 ośrodkach w Polsce, a sznur pępowinowy w 29. Na całym świecie wykonano dotychczas około 60 000 przeszczepień komórek macierzystych z krwi pępowinowej. Według danych Poltransplant, 60% transplantacji krwiotwórczych komórek macierzystych to przeszczepienia autologiczne, a więc z użyciem własnych komórek.3 Niestety w Polsce bankuje zaledwie 3% rodzących. Gdyby odsetek bankujących rodziców był większy, liczba wykorzystać również byłaby wyższa.

Bankowanie jest dla każdego - nie tylko dla bogatych czy celebrytów

Opłaty związane z bankowaniem krwi pępowinowej podzielone są na 3 etapy płatności. Pierwsza to opłata przedporodowa płatna w trakcie ciąży, która wynosi 259 zł. Pokrywa ona koszty zestawu pobraniowego, jego transport oraz wstępną preparatykę. Następnie, począwszy od ok. 6-8 tygodnia po porodzie rodzice wnoszą przez 10 miesięcy opłatę poporodową w wysokości 259zł. Jest to opłata obejmująca przygotowanie krwi do preparatyki, wszystkie niezbędne badania próbki oraz zamrożenie komórek macierzystych. Po roku od porodu rozpoczyna się opłata abonamentowa za przechowywanie komórek macierzystych, która wynosi tylko 50 zł miesięcznie. Rodzice płacą abonament tak długo, jak długo przechowują komórki macierzyste w wybranym przez siebie banku.

Szansę na pobranie krwi pępowinowej ma się tylko raz w życiu dziecka - przy porodzie. Warto podjąć świadomą decyzję, opierając się na faktach, potwierdzonych badaniach oraz zaleceniach doświadczonych specjalistów i autorytetów z dziedziny medycyny, a nie mitach powielanych w internecie i opinii publicznej.

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2531159/ 2. https://www.pbkm.pl/o-nas/zestawienie-leczonych-pacjentow 3. Poltransplant. Biuletyn Informacyjny 2020. Nr 1 (29) 2020