Zachorowalność wzrosła o 300%. Kiedy pieprzyk czy znamię mogą być śmiertelnym zagrożeniem?
Zwykła kropka czy rak? Niepokoić się i pędzić do lekarza czy "nie przesadzać" z tą ostrożnością? Trwa VII Tydzień Świadomości Czerniaka.
Czerniak jest jednym z kilkudziesięciu nowotworów złośliwych skóry, ale jednym z najbardziej agresywnych. To 9. najczęściej występujący nowotwór w Europie. Szacuje się, że 1 na 100 mieszkańców Europy zachoruje na czerniaka w jakimś momencie swojego życia. W Polsce co roku odnotowuje się około 50 000 przypadków nowych zachorowań na nowotwory złośliwe skóry, w tym ponad 3000 stanowią zachorowania na czerniaki, jednak w ciągu ostatnich 20 lat zachorowalność na czerniaka wzrosła aż o 300%.
Czerniaka możemy początkowo zaobserwować na powierzchni skóry, jednak z czasem wrasta w jej głąb na ponad 1 mm i wychodzi poza obręb skóry właściwej do naczyń krwionośnych. Za ich pośrednictwem, w bardzo krótkim czasie (nawet do 3 miesięcy) dociera do całego organizmu.
Z uwagi na to, że czerniak rozwija się na powierzchni skóry, jest jednym z najłatwiejszych do zdiagnozowania nowotworów. Może powstawać na powierzchni wcześniej niezmienionej lub w zakresie istniejących już znamion. Regularna obserwacja własnej skóry pozwala na wczesne wykrycie niepokojących zmian. Każde znamię, narośl czy pieprzyk, które zmienia się w czasie powinno jak najszybciej zostać zbadane przez lekarza dermatologa lub chirurga-onkologa i w razie jakichkolwiek wątpliwości usunięte.
Wczesne wykrycie czerniaka, kiedy choroba nie jest jeszcze zaawansowana, pozwala na niemal 100% wyleczenie ponad 80% chorych. Rozpoznania można dokonać samodzielnie. Zaniepokoić powinny nas:
A – asymetria np. znamię „wylewające się” na jedną stronę,
B – brzegi nieregularne, nierównomierne, poszarpane, posiadające zgrubienia,
C – czerwony lub czarny i niejednolity kolor
D – duży rozmiar, wielkość zmiany: powyżej 0,5 cm,
Jest szybkie, bezbolesne i nieinwazyjne. Lekarz ogląda skórę całego ciała, włącznie ze skórą głowy, stopami, skórą między palcami, a także okolicą odbytu i narządów płciowych. Wykorzystuje w tym celu dermatoskop – urządzenie, które pozwala na 10-, 12-krotne powiększenie i dodatkowe oświetlenie obserwowanego obszaru, dzięki czemu uwidoczniona zostaje głębsza struktura znamienia pozwalająca wychwycić wszelkie atypowe zmiany. Dermatoskopia lub wideodermatoskopia pozwalają uniknąć niepotrzebnych zabiegów usuwania znamion, które nie zagrażają zdrowiu.
Prawidłowe rozpoznanie choroby zapewnia również biopsja, czyli mikroskopowe badanie całej zmiany barwnikowej usuniętej przez chirurga. Zabieg ten wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Wycinek skóry poddaje się ocenie histopatologicznej przeprowadzonej pod mikroskopem, która powinna uwzględniać m.in. grubość zmiany, obecność lub brak owrzodzenia i indeks mitotyczny, czyli liczbę komórek w trakcie podziału.
Jak się chronić przed czerniakiem?
Ryzyko zachorowania na czerniaka wzrasta głównie wśród osób, które reprezentują szczególny typ urody oraz u których w rodzinie występowały już przypadki czerniaka lub innych nowotworów skóry. Czynniki, które sprzyjają powstawaniu czerniaka, to:
- jasna karnacja
- jasne oczy
- rude lub blond włosy
- piegi lub liczne znamiona i zmiany barwnikowe
- niska tolerancja słońca i utrudnione opalanie
- unikać przebywania na bardzo intensywnym słońcu, szczególnie w godzinach 11:00-16:00;
- stosować kremy z wysokimi filtrami UVA oraz UVB na całe ciało;
- nosić okulary przeciwsłoneczne i nakrycie głowy;
- nie opalać się w solarium;
- regularnie, raz w miesiącu, oglądać swoją skórę, aby szybko rozpoznać nowe i podejrzane zmiany;
- skonsultować się z dermatologiem lub chirurgiem-onkologiem, jeśli istnieje podejrzenie, że coś niedobrego dzieje się ze znamieniem;
- odbywać kontrolne coroczne wizyty u dermatologa lub chirurga-onkologa.
Unikaj solarium
W Polsce od lutego 2018 roku obowiązuje ustawa o ochronie zdrowia przed następstwami korzystania z solarium, które zakazuje korzystania z solariów dzieciom i młodzieży do 18 roku życia oraz nakłada na podmioty organizacji publicznej obowiązek umieszczenia informacji dot. negatywnych skutków korzystania z solarium oraz zagrożenia czerniakiem. Dlatego w tym roku VII Tydzień Świadomości Czerniaka odbywa się pod hasłem „Dziecinnie proste badanie skóry, czyli czerniakowe abecadło”. Ochrona przed promieniowaniem należy się szczególnie dzieciom.
Ochrona dzieci
Dr hab. n. med. Grażyna Kamińska-Winciorek, specjalista dermatologii, Klinika Transplantacji Szpiku i Onkohematologii Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Gliwicach powołując się na zalecenia Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego wskazuje, że prawidłowa profilaktyka przeciwsłoneczna u dzieci to przed wszystkim dobór odpowiednich preparatów przeciwsłonecznych zawierające wysokie UV oraz przestrzeganie zasad bezpiecznej ekspozycji na słońce, czyli:
- całkowite unikanie ekspozycji słonecznych przed ukończeniem 6. miesiąca życia dziecka;
- ograniczenie tych ekspozycji przede wszystkim u dzieci do 3. roku życia.
Ponadto zaleca się ograniczenie ekspozycji słonecznych oraz wykluczenie oparzeń słonecznych głównie u nastolatków, przed ukończeniem 15. roku życia. Częstość szkodliwych oparzeń u nastolatków szacuje się na około 85%, przede wszystkim dotyczą one dzieci w wieku od 4 do 10 lat. Dlatego do kampanii zostali zaproszeni najmłodsi, jednak ta wiedza potrzebna jest wszystkim.
Źródło: materiały prasowe, Akademia Czerniaka