Przeczytałam te trzy książki dla nastolatków. Dowiedziałam się z nich więcej, niż z poradników wychowawczych

Eve Ainsworth jest brytyjką, parającą się dość trudnym gatunkiem literackim oznaczanym jako YA. To skrót od Young Adults, czyli powieści dla “młodych dorosłych”. Zanim zaczniecie się zżymać, że przechodząca właśnie fazę kontestacji jednostka, która w trakcie śniadania potrafi skutecznie podważać nawet sens smarowania bułki masłem, ma do dorosłości co najmniej tak daleko, jak ty do Dalajlamy w kwestii cierpliwości - spróbujcie przebrnąć chociaż przez jedną pozycję. Po co? Żeby spojrzeć na siebie samych - “starszych dorosłych” - trochę bardziej krytycznie.

Czytałam trzy książki Ainsworth: “Krzywda”, “7 dni” oraz “Zadurzenie” i wcale nie zazdroszczę jej jako pisarce. Jej pierwotnymi odbiorcami są najbardziej krytyczni czytelnicy na świecie. Jako kobieta na oko trzydziestoparoletnia, pewnie nie raz musiała mierzyć się z zarzutami typu: a co ty w ogóle o nas wiesz? Ale jako doświadczona terapeutka, kontrargumenty ma chyba dobrze przećwiczone, bo jej książki sprzedają się w sporych nakładach na całym świecie. Ainsworth albo ma dobre oko do wyłapywania niuansów nastoletnich zachowań, albo po prostu postanowiła (w przeciwieństwie do co poniektórych) nie zapominać, jak to jest być nastolatką. I przyznaję, nawet mi w pewnym momencie przypomniały się wypieki na policzkach, z którymi zaczytywałam się, chociażby w “Dzieciach z Dworca Zoo”.

Oczywiście nie namawiam was do czytania Ainsworth po to, żeby dowiedzieć się, co trapi dzisiejsze nastolatki, bo o tym każdy rodzic pojęcie mniejsze lub większe ma. Poza tym umówmy się, nie są one aż tak bardzo odległe od tego, czym my sami przejmowaliśmy się te 10 plus lat temu. Bardziej cenną lekcją, jest ta, z której nauczycie się, jak dzieciaki odbierają nasze reakcje na ich problemy, albo “problemy” - bo pewnie większości z nas zdarza się brać ich zmartwienia w umniejszający cudzysłów. Czytając “Krzywdę”, “7 dni” oraz “Zadurzenie” macie szansę oduczyć się tego nawyku - na przykładach które dość mocno działają na wyobraźnię.

Książek o samookaleczaniu powstały pewnie setki, ale “Krzywda” jest na tym tle pozycją wyjątkową właśnie dlatego, że nie ma tam taniego dramatyzmu czy niepotrzebnych wyolbrzymień. Poza tym pokazuje, że do tego, aby sięgnąć po żyletkę i przeciągnąć nią poziomo po skórze nie trzeba stracić obojga rodziców w wypadku samochodowym. Śmierci każdej bliskiej osoby - dziadka, cioci, kolegi - może okazać się dla nastolatka problemem nie do przejścia i jednocześnie problemem, który dorośli często bagatelizują.

“Krzywda” pozbawiona jest taniego dydaktyzmu, ale jednocześnie dość jasno, prezentuje powody, dla których Gabi się tnie. I pewnie nie trzeba mieć dyplomu psychologa, żeby się ich domyślić - nawet w prawdziwym życiu. Z drugiej strony, dużo łatwiej zastosować wtedy strategię uniku i dokładnie to robi początkowo matka Gabi: przez chwilę chce wierzyć córce, kiedy ta wymyśla kolejne historie o tym, jak spadając z rampy, nabawiła się rany ciętej idealnie jak od linijki. Rozmowa w otwarte karty też nie przebiega dokładnie tak, jak w scenariuszach psychologicznych konfrontacji: Gabi obiecuje, że przestanie, matka - jej wierzy i tyle. Efekty takiej taktyki są łatwe do przewidzenia.

“7 dni” znów nie proponuje standardowego podejścia do tematu przemocy rówieśniczej. Poznajemy bowiem dwie strony historii - autorka oddaje głos nie tylko nękanej Jess, ale i Kez, a co najważniejsze, udaje jej się nie bagatelizować przy tym problemów żadnej ze stron. Zachowania Kez oczywiście nie usprawiedliwia, ale dość przekonująco dowodzi, że reakcje dziewczyny nie wynikają po prostu z jej “złej” natury.

Taką perspektywę trudno przyjąć rodzicom, których dzieci padają ofiarami przemocy. Argumenty, które w swojej opowieści przytacza Ainsworth warto wziąć jednak pod uwagę, tym bardziej że ona sama jako dziecko była przez rówieśników nękana.

Różnica wieku pomiędzy bohaterami nie stanowi oczywiście problemu samego w sobie. Pozwala ona jednak przypomnieć sobie, jak reagowali nasi rodzice, na wieść o tym, że wychodzimy ze starszymi kolegami i uzmysłowić, że my w stosunku do swoich dzieci zachowujemy się podobnie. Czytając “Zadurzenie” przekonujemy się jednak, że fiksując się na tym jednym aspekcie, możemy łatwo stracić z oczu to, co najważniejsze, na przykład to, dlaczego Anna w ogóle godzi się być z chłopakiem, który niespecjalnie ją szanuje?