Współcześni rodzice posiadają dużą wiedzę na temat wspomagania rozwoju dziecka. Często poświęcają mnóstwo czasu pomagając mu w nauce chodzenia, mówienia, pisania, rysowania, liczenia. Czasem jednak okazuje się, że chociaż pociecha świetnie radzi sobie ze szkolnymi wymaganiami, to ma duże trudności z odnalezieniem się w grupie rówieśników.
Do zaniepokojonych rodziców zaczynają też docierać skargi od nauczycieli dotyczące niekulturalnego zachowania i nieuprzejmych odzywek. Dziecko, zniechęcone nieudanymi relacjami z otoczeniem, zamyka się w sobie i nawet na pytania mamy lub taty zaczyna odpowiadać monosylabami. Nie jest to zbyt optymistyczny scenariusz, prawda?
Na szczęście można mu zapobiec, od małego ćwicząc z dzieckiem poprawną komunikację. Eksperci wyróżniają 15 głównych umiejętności społecznych, które dziecko powinno wynieść z domu, po to by w przyszłości łatwiej nawiązywało satysfakcjonujące relacje z innymi ludźmi.
1. Zasady powitań, pożegnań, przedstawiania się sobie nawzajem itd. – powitanie to pierwszy krok do nawiązania rozmowy, jest to nie tylko słowo, ale też uśmiech, uścisk dłoni, spojrzenie. Świadczy ono o pozytywnym nastawieniu i szacunku do rozmówcy. Warto upewnić się, czy dziecko wie jak przedstawić się nowemu koledze, a jak dorosłej osobie.
2. Pozytywne nastawienie i nagradzanie innych – kiedy ktoś zachowa się w sposób dla nas miły, dobrze jest dać rozmówcy odczuć, że doceniamy jego gest. To właśnie idea „nagradzania”. Dzięki temu sprawiamy, że osoba z którą rozmawiamy czuje się lepiej, a my stajemy się w jej oczach godni zaufania i wpływowi.
3. Umiejętność prowadzenia rozmowy (rozpoczynania, podtrzymywania i kończenia we właściwy sposób) – jest to umiejętność, która choć wydaje się absolutną podstawą, zanika w dobie cyfryzacji świata. Ludzie mają coraz większą trudność formułowania zdań wyrażających pragnienia, wrażenia i uczucia. Pracę nad tą umiejętnością warto zacząć od najmłodszych lat. Nie wyręczajmy dzieci, które przychodzą nas o coś poprosić, zadawaniem im mnóstwa pytań pomocniczych („Chcesz pić? A może jeść? Coś Cię boli?”). Niech same nauczą się komunikować o swoich potrzebach. W późniejszym wieku konieczne jest też nauczenie dziecka jak rozmawiać, uwzględniając stopień zażyłości z rozmówcą. Musi wiedzieć, że inaczej trzeba zwracać się do kolegi, a inaczej do nauczyciela.
4. Zadawanie pytań – jest to kluczowa umiejętność prowadzenia rozmowy. Dzięki zadawaniu pytań można nie tylko zdobyć informację, ale też podtrzymać rozmowę i pokazać zainteresowanie rozmówcą. Dziecko, które wie jak zadawać pytania i nie wstydzi się tego robić, lepiej poradzi sobie w szkole.
5. Udzielanie informacji o sobie – opowiadanie o swoich zainteresowaniach, uczuciach, emocjach. Jest to umiejętność, która pomaga zawiązywać przyjaźnie, ale też wpływa pozytywnie na kontakty rodzica z dzieckiem. Ważne jest zadbanie o obustronny przepływ informacji, pytanie podopiecznego o jego życie musi iść w parze z dzieleniem się z nim swoimi przeżyciami, inaczej pytania skierowane do dziecka („Jak było w szkole? Co to za nowa koleżanka?”) może odebrać ono jako atak na swoją prywatność, a nie zachętę do rozmowy.
6. Zawiązywanie przyjaźni – nie jesteśmy w stanie znaleźć dziecku przyjaciela, możemy jednak ułatwić mu wchodzenie w takie relacje z innymi. Podczas codziennych zabaw i rozmów, warto pokazywać maluchom, że przyjaźń jest więzią o która dba się w szczególny sposób, że przyjaciele też czasami się kłócą, ale potrafią te spory rozwiązać, a nawet czasem poświęcić się dla drugiej osoby.
7. Przyjmowanie krytyki – bardzo często dzieci albo zupełnie odrzucają krytykę („To mój problem!”), albo biorą ją zbyt mocno do siebie, co sprawia, że czują się gorsze. Warto popracować nad wyciąganiem z krytyki wniosków dotyczących zachowania, a nie swojej osoby.
8. Prośby o pomoc i jej udzielanie – jest to umiejętność podobna do zadawania pytań. Forma w jakiej zwracamy się o pomoc, często determinuje to, czy ją otrzymamy. Dziecko powinno po pierwsze nauczyć się, że proszenie o pomoc jest zupełnie naturalną rzeczą, gdy sobie nie radzimy, a po drugie, że stawianie żądań jest najmniej efektywnym sposobem komunikacji.
9. Prośby o zmianę zachowania – proszenie o zmianę nieprzyjemnego dla nas zachowania, jest często trudne nawet dla dorosłych. Tymczasem przyswojenie prostych zasad (wyrażanie się jasno, upewnienie się, że rozmówca jest w stanie tę prośbę przyjąć, unikanie krytykowania) często pozwala na kształtowanie przyjaznego nam otoczenia.
10. Przeprosiny – umiejętność przepraszania wiąże się z umiejętnością dostrzeżenia własnego błędu. Jest to niezwykle cenne i pomagające budować relacje z innymi.
11. Domaganie się swoich praw – punkt ten dotyczy wyrażania swoich opinii i bronienia racji, po to, aby nie zostać wykorzystanym. Jest to bardzo złożona umiejętność, która wymaga wielu rozmów i ćwiczeń, ale może uchronić dziecko przed wieloma niebezpieczeństwami.
12. Poszanowanie praw innych – związane jest z umiejętnością słuchania, wczuwania się w sytuację innych ludzi i kontrolowania emocji.
13. Poczucie humoru – umiejętność ta, bardzo przydaje się podczas budowania relacji z innymi ludźmi, wpływa na redukowanie stresu i zachowanie zdrowego dystansu do problemów.
14. Składanie życzeń i gratulowanie – pozwala to wprowadzić rozmówcę w dobry nastrój, pogłębia relacje społeczne i zacieśnia więzi.
15. Przyjmowanie życzeń i komplementów – zwykłe „dziękuję” oraz uśmiech skierowany do osoby składającej życzenia, to sposób na docenienie jej wysiłku. Nie raz spotykałam dorosłe osoby, które peszyły się każdym miłym słowem i próbowały mu zaprzeczać.
Nauczenie dziecka podstaw efektywnej komunikacji często nie wymaga specjalnych, długotrwałych ćwiczeń ani wykładów. Przede wszystkim należy pamiętać, że dzieci uczą się głównie przez naśladowanie dorosłych! W trenowaniu bardziej złożonych umiejętności mogą pomóc wspólne zabawy lalkami, robotami czy pluszakami. Aranżujmy wtedy różnorodne sytuacje i problemy i sprawdźmy w jaki sposób dziecko sobie z nimi poradzi. Dobre opanowanie przez malucha tych kilkunastu zasad będzie procentowało przez jego życie.