Krew pępowinowa leczy coraz więcej chorób

Fot. Mark Evans / http://skroc.pl/72bbb / CC BY / http://goo.gl/sZ7V7x

Komórki macierzyste przebojem wdzierają się do medycyny. Z roku na rok lekarze znajdują coraz więcej zastosowań - rośnie liczba chorób, które mogą zostać wyleczone dzięki tym komórkom, w tym schorzeń najcięższych. Nazywane “medycyną XXI wieku” komórki macierzyste najliczniej występują w krwi pępowinowej. Krew taką można pobrać i magazynować nawet przez kilkadziesiąt lat, ale - uwaga! - można to zrobić tylko przy porodzie. Na szczęście jest to szybkie, proste i bezpieczne.

Komórka macierzysta może zmienić się we wszystko
Komórki macierzyste mogą przekształcić się np. w krwinkę czerwoną, płytkę krwi, komórkę mięśniową czy nerwową. Komórki macierzyste obecne są w naszym organizmie przez całe życie, ale ich liczba i potencjał z wiekiem maleją. U dorosłych ludzi są przede wszystkim w tych tkankach, w których niezbędne jest stałe wytwarzanie nowych komórek, np. w szpiku, skórze, jelitach, tkance tłuszczowej.

Najdoskonalszą komórką macierzystą jest zapłodniona komórka jajowa - zawiera ona informację genetyczną o budowie wszystkich narządów i tkanek. Najcenniejszym ich źródłem jest krew pępowinowa. Pewna porcja krwi, wytworzona jeszcze w łonie matki, trafia do pępowiny dziecka. To właśnie tam znajdują się cenne komórki macierzyste o unikatowych zdolnościach do samoodnowy i różnicowania się w inne komórki, z których zbudowane są nasze tkanki.

Najcenniejsza krew pępowinowa
Najcenniejszym źródłem komórek macierzystych jest krew pępowinowa. Trochę z nią jest tak, jak z polisą ubezpieczeniową. Wszyscy mają nadzieję, że się nie przyda, ale w razie potrzeby jesteśmy wdzięczni, że o to zadbaliśmy i ją mamy.

Krew pępowinową można pobrać tylko raz - w czasie porodu. Aby rozpocząć przygotowania, przede wszystkim trzeba wybrać odpowiedni bank krwi. Jednym z najlepszych działających w Polsce jest Polski Bank Komórek Macierzystych. To największy w Polsce bank komórek macierzystych z krwi pępowinowej. Jako jedyny bank w Polsce jest akredytowany przez American Association of Blood Banks, posiada pozwolenie Ministerstwa Zdrowia oraz odpowiednie certyfikaty jakości ISO.

Wybór banku i podpisanie umowy muszą - co oczywiste - nastąpić przed porodem. Specjaliści zalecają, aby zająć się tym w drugim lub trzecim trymestrze ciąży. Po zawarciu umowy rodzice otrzymują „zestaw pobraniowy” wyposażony we wszystkie elementy niezbędne do pobrania krwi ich dziecka. Muszą jedynie pamiętać o zabraniu zestawu do szpitala w dniu porodu.

Pobieranie krwi pępowinowej trwa kilka minut, nie zaburza przebiegu porodu i jest zupełnie bezpieczne dla matki i dziecka. Odbywa się tuż po narodzinach i odcięciu pępowiny. Nie wymaga znieczulenia i jest zupełnie bezbolesne. Pozyskanie krwi pępowinowej jest możliwe także w przypadku porodu przez cesarskie cięcie czy ciąży mnogiej. Warto upewnić się, czy szpital, w którym ma odbyć się poród współpracuje z bankami krwi (większość współpracuje).

Bezpośrednio po porodzie personel szpitala powiadamia pracowników banku, że krew została pobrana. Następnie trafia ona do laboratorium, gdzie przechodzi serię badań. Rodzice informowani są o ich wynikach oraz otrzymują stosowny certyfikat, na podstawie którego, w razie potrzeby, będą mogli skorzystać ze zdeponowanych komórek.

Wybór banku to ważna decyzja
Ważne jest, by wybrać bank, który przeprowadza kompleksowe badania krwi pępowinowej dziecka oraz krwi matki (takim bankiem jest m.in. Polski Bank Komórek Macierzystych). Później krew po odpowiednim przygotowaniu jest mrożona w ciekłym azocie (-190 stopni). To zapobiega starzeniu się krwi i urazom jej komórek. Zabezpieczoną krew pępowinową można przechowywać kilkadziesiąt lat.

Decydując się na pobranie krwi pępowinowej rodzice mogą zdeponować ją w banku rodzinnym lub banku publicznym. Bank rodzinny jest płatny, ale tylko w nim rodzina jest jedynym dysponentem krwi pępowinowej i sama może zdecydować o jej wykorzystaniu. Bank publiczny jest darmowy, ale rodzice tracą prawa do krwi, czyli nie są jej właścicielami - może ona zostać wykorzystana przez inne osoby potrzebujące.

Najlepsze banki - oprócz krwi pępowinowej - umożliwiają także pobranie podczas porodu komórek macierzystych sznura pępowiny. Taką usługę wprowadził do Polski we wrześniu 2014 roku Polski Bank Komórek Macierzystych. Komórki macierzyste ze sznura pępowiny, a dokładniej z tzw. galarety Whartona, mają zdolność przekształcania się w komórki chrząstek, kości czy tłuszczu. Poza tym wykorzystuje je również hematologia - m.in. przeszczepione razem z komórkami krwi pępowinowej [w tzw. przeszczepieniu łączonym] zwiększają szansę na przyjęcie się przeszczepu.

Trwają też intensywne badania kliniczne nad wykorzystaniem komórek macierzystych sznura pępowiny w leczeniu chorób neurologicznych - takich jak stwardnienie rozsiane, stwardnienie zanikowe boczne czy autyzm. Wyniki badań będą znane pod koniec 2015 roku.

Jak wykorzystuje się krew pępowinową?
Zastosowania komórek macierzystych są w medycynie bardzo szerokie. Standardowo wykorzystywane w leczeniu niektórych chorób nowotworowych (np. ostre i przewlekłe białaczki, chłoniaki), chorób układu krwiotwórczego (np. różne typy niedokrwistości) i odpornościowego (tzw. zespół SCID) oraz pewnych schorzeń dziedziczonych genetycznie. Lista chorób, w leczeniu których stosuje się komórki macierzyste, liczy ponad 70 pozycji. Co ważne - wachlarz możliwości ich wykorzystania się powiększa. Naukowcy wciąż informują o nowych zastosowaniach krwi pępowinowej w medycynie regeneracyjnej.

Lekarze dowiedli też, że krwiotwórcze komórki macierzyste mają przewagę nad komórkami ze szpiku. Są “bardziej pierwotne” i posiadają dużą zdolność podziału i przekształcania się w komórki pożądanych tkanek. Unikalne Dodatkowo komórki macierzyste z krwi pępowinowej charakteryzuje mniejsza „dojrzałość” immunologiczna, dzięki czemu ich przeszczepienie powoduje mniej powikłań u biorcy.

W USA więcej przeszczepień z krwi niż ze szpiku
To wszystko sprawiło, że w 2009 roku w USA po raz pierwszy liczba przeszczepień komórek macierzystych z krwi pępowinowej była wyższa niż przeszczepień komórek ze szpiku. Ważne jest też to, że zdeponowanie krwi pępowinowej w banku rodzinnym pozwala pominąć czasochłonny i kosztowny proces poszukiwania odpowiedniego dawcy, jaki ma miejsce w przypadku szpiku.

W Polsce dotychczas przeprowadzono kilkadziesiąt takich zabiegów, z czego kilkanaście u dzieci. Do siedmiu z nich użyto krwi pobranej i zdeponowanej w Polskim Banku Komórek Macierzystych, do pozostałych z zagranicznych banków publicznych.

Prawdziwe historie
Jednym z uratowanych dzięki krwi pępowinowej dzieci jest 7-letni Kapcer, który zmagał się z anemią plastyczną, czyli cieżką chorobą szpiku. Znaleziony z trudem po prawie roku dawca szpiku wycofał się kilka tygodniu przed zabiegiem.

Kacper - chłopiec wyleczony dzięki krwi pępowinowej Fot. Fot. Materiały Polskiego Banku Komórek Macierzystych

Ratunkiem dla Kacpra okazała się krew pępowinowa, którą pobrano przy porodzie jego siostry. Szczęśliwie okazało się, że można było ją zastosować w chorobie chłopca.

Mama 7-letniego Kacpra, uratowanego dzięki krwi pępowinowej

Nazwaliśmy córeczkę Wiktoria, co oznacza zwycięstwo, na cześć tego, że była pełna zgodność komórek macierzystych. Pomyśleliśmy, że to cud od Boga

. Malec powoli zaczął wracać do zdrowia i mógł opuścić szpital. Wkrótce wróci do szkoły i kolegów.

Krew pępowinowa pobrana od rodzeństwa uratowała też 3-letniego Miłosza, który chorował na ciężką chorobę onkologiczną - histiocytozę. Rokowania były złe. Gdy Miłosz był w szpitalu jego mama urodziła drugiego chłopca - pobraną krew pępowinową zdeponowano w Polskim Banku Komórek Macierzystych, jedynym, który ma doświadczenie w przeszczepieniach. Po badaniach okazało się, że krwi pępowinowej brata można użyć do terapii Miłosza. Chłopiec powoli zaczął wracać do zdrowia.

Mama Miłosza, trzylatka wyleczonego dzięki krwi pępowinowej

Mój starszy syn jest bohaterem, bo pokonał chorobę. Był bardzo dzielny, walczył do samego końca. A mój młodszy syn oddał krew pępowinową i uratował życie swojemu bratu.

Komórki macierzyste - medycyna XXI wieku
Możliwość przeszczepiania komórek macierzystych krwi pępowinowej jest jednym z najważniejszych sukcesów współczesnej medycyny. Naukowcy zapewniają, że to nie koniec. Prowadzone w ostatnich latach badania nad komórkami macierzystymi pozwalają przypuszczać, że niedługo uda się opracować leki na wiele nieuleczalnych dziś chorób, m.in. raka, chorobę Parkinsona, cukrzycę typu I, chorobę Alzheimera, stwardnienie rozsiane czy niewydolność serca. Dzięki temu zdeponowana krew pępowinowa zyska większą wartość, a liczba osób leczonych z jej wykorzystaniem będzie z roku na rok rosła. Nic więc dziwnego, że komórki macierzyste nazywane są medycyną XXI wieku. By móc w przyszłości skorzystać z szansy, jaką zapewniają, już dziś należy pomyśleć o ich zabezpieczeniu.

Pobranie i zdeponowanie krwi pępowinowej jest najlepszym prezentem, jakim przyszli rodzice mogą obdarować swoje dziecko. Przechowywana w banku rodzinnym krew daje pewność, że w razie wystąpienia choroby, cenne komórki macierzyste będą dostępne w każdej chwili. Ponadto, dzięki swoim unikatowym właściwościom, mogą w przyszłości posłużyć nie tylko dziecku, od którego zostały pobrane, ale również członkom jego najbliższej rodziny, np. rodzeństwu. Dlatego też pobranie krwi pępowinowej traktowane jest jako „polisa” pozwalająca zabezpieczyć zdrowie dziecka. A czy jest coś cenniejszego?