Rodzimy się z pewnymi cechami temperamentu, ale to środowisko w jakim się wychowamy ukształtuje nas. Rodzice, dziadkowie, rodzeństwo i przyjaciele, ale także osoby które nas nie lubiły, nie akceptowały, odrzucały – wszyscy. Każda pojedyncza sytuacja, jeśli ważna emocjonalnie, wpływa na nas.
Z psychologicznego punktu widzenia przyjaźń można scharakteryzować jako relację dobrowolną, w której jesteśmy na równych pozycjach, akceptujemy siebie nawzajem i ufamy sobie. Co to oznacza?
Dobrowolność – odnosi się do naszej potrzeby i chęci nawiązania relacji.
Równość – przyjaźnić mogą się ludzie o odmiennych statusach, czy wykształceniu, co nie powinno wpływać na pozycję w relacji, np. jedna osoba przelewa swoje problemy na drugą, nie dając nic w zamian.
Akceptacja – oznacza zrozumienie drugiej osoby i informację zwrotną zawierającą nasze spostrzeżenia i rady
Zaufanie – to zasada „wszystko zostaje między nami”
Jeśli chodzi o dzieci sprawa jest nieco bardziej skomplikowana, ponieważ są one ubogie w niektóre społeczne umiejętności i dopiero je nabywają. Uczą się czym jest relacja koleżeńska, jakie daje korzyści i czego wymaga od każdej ze stron. Ich zasoby, czyli umiejętności jakie posiadają, są często ograniczone i po prostu nie pozwalają na głębszą relację.
Czy jesteśmy dzieciom potrzebni w takich relacjach? Oczywiście! Jednak rola rodzica jest zależna od wieku dziecka. Głównie polega na tłumaczeniu i wyjaśnianiu jakie konsekwencje niosą ze sobą niektóre zachowania i jakie uczucia mogą powodować u drugiego człowieka. Żeby dobrze zrozumieć czego potrzebuje nasz malec, powinniśmy poznać jego możliwości rozwojowe.
Etapy przyjaźni
U dwu-, trzylatków kontakty z rówieśnikami pojawiają się zazwyczaj w grupie przedszkolnej, gdy dziecko uczy się samodzielnego nawiązywania relacji z obcymi osobami. Przejawiają się one głównie poprzez wspólną zabawę. Dwulatek jest z natury egocentryczny, raczej myśli o sobie, nie dzieli się swoimi zabawkami, bo zwyczajnie nie rozumie, dlaczego miałby to robić. To okres, gdy warto być aktywnym w relacji dziecka z kolegami poprzez np. organizowanie zabawy i wyznaczanie jej zasad.
Koło piątego roku życia kontakty z rówieśnikami wchodzą na trochę inny, wyższy poziom. Przyjaciółmi są najczęściej osoby tej samej płci, z którymi dzieci bawią się i spędzają czas wolny. Jednak w tym wieku są one nadal pozbawione zdolności rozumienia przeżyć drugiego człowieka, dlatego możemy być świadkami częstych kłótni i spięć, a przyjaźń może opierać się na czysto materialnych korzyściach, „Staś jest moim najlepszym kumplem, bo pożyczył mi swój najfajniejszy samochód”.
U dzieci w wieku szkolnym możemy zaobserwować chęć współpracy i wzajemnej pomocy. Przyjaciółmi stają się osoby, które dziecko często widuje np. kolega ze szkoły, z podwórka. To dość duży przeskok w relacjach, dlatego ważną rolę odgrywa nasze wsparcie. Co możemy robić? Słuchać i tłumaczyć, uczyć jak się dzielić i jakie korzyści płyną ze współdziałania i altruizmu. U dziesięciolatków zaczynają mieć znaczenie wspólne zainteresowania, a u starszych dzieci liczy się wspieranie, zrozumienie problemów i podobieństwo charakterów.
Afiliacja Potrzeba bycia wśród ludzi i kontaktów z nimi, ma duże znaczenie dla naszego psychicznego samopoczucia. Nawiązywanie, budowanie, utrzymywanie i zaangażowanie w bliskie relacje wpływa pozytywniej na odczuwane przez nas poczucie bezpieczeństwa i poziom własnej wartości. Braki w sferze kontaktów społecznych prowadzą do wycofania, samotności, spadku samooceny i w skrajnych przypadkach do depresji.