O trudnej sztuce bycia matką i córką. Wywiad z Pauliną Młynarską

To jaką Pani jest matką, to pewnie także efekt tego, w jakim domu się Pani wychowała i tego, jak Panią wychowywano. Próbuje Pani robić wszystko inaczej niż rodzice?

Nie pochodzę z łatwego domu. Moi rodzice, którzy są artystami, byli ogromnie zajęci sobą nawzajem i swymi karierami. Wychowałam się u boku, ale także i w cieniu absolutnie wybitnej osoby, jaką jest mój tata. Jego intelekt, poczucie humoru, obcowanie z tym rodzajem umysłowości i osobowości ogromnie mnie rozwinęły i stymulowały. Ale ten medal ma też swoją drugą stronę. Bo dziecko, które ma w domu wzorzec absolutnie ponadprzeciętny…

…niedościgniony…

…takie dziecko nie do końca wie, co jest normalne. Po drugie, nie do końca może sobie pozwolić na to, żeby być po prostu beztroskim dzieckiem. Dlatego, że ci dorośli stawiają poprzeczkę bardzo wysoko. Ludzie wybitni bardzo często są wybitni, właśnie dlatego, że się nie zajmują pierdołami. A dzieci należą do świata pierdół. Dzieci są przyziemne. Są męczące, nudne, wkurzające. Dzieci są cudownie zabawne i cudowanie czułe. I dają nam dużo miłości. Ale też pochłaniają straszliwie dużo sił i czasu. A ci wybitni ludzie mają to do siebie, że muszą obsłużyć swój talent, muszą nim zarządzić.

A dziecko domaga się tego samego.

I to jest odpowiedź na pytanie, jak byłam wychowywana. Po prostu – przegrywałam w zderzeniu z twórczością, wybitnością. Jak miałam cztery lata – to jest jedno z moich pierwszych wspomnień – strasznie chciałam coś bardzo ważnego, co się prawdopodobnie zdarzyło w przedszkolu, opowiedzieć u mnie w domu. Moim domowym dorosłym. A kiedy ma się cztery lata, to się nie jest strasznie elokwentnym, nie od razu wszystko ubiera się we właściwe słowa. Czasami się człowiek zatyka jak ma cztery lata. Tłumaczyłam, tłumaczyłam i nagle usłyszałam głos znad mojej głowy: „No dobra, puentuj, puentuj!”. I ta puenta, którą zawsze mam, do której mnie wyszkolono, jest przyczyną, dla której wykonuję swój zawód, mogę pisać książki, chociaż moje losy potoczyły się w sposób skomplikowany i nie mam stosownego wykształcenia. Ale jednocześnie ta sytuacja – „puentuj, puentuj” – nauczyła mnie, że nikt się nie będzie nade mną rozczulał i zachwycał, ani mówił jaka jestem słodka i nieporadna. To są te dwie strony medalu.

Z jednej strony, wyniosłam z domu ogromnie dużo erudycji. Nasz dom na Łowickiej to było miejsce, gdzie piętrzyły się stosy książek, gdzie rodziły się dowcipy, które potem opowiadała sobie sobie cała Polska. A ja siedziałam przy stole z tymi, którzy je wymyślali i byli pod każdym względem wybitni, a w dodatku robili w satyrze. To dało mi ogromny kapitał, w którym jest też umiejętność zabawy, cieszenia się i dostrzegania absurdu w świecie. No ale jest i ta druga strona: rodzice byli super zajęci tymi fajerwerkami i nie za bardzo mieli czas na dziecięcą prozę.

Czy to jest głównie opowieść o tacie?

Tata był centralną postacią w domu.

A gdzie mama w tym wszystkim? Do niej pewnie swoje macierzyństwo jakoś też, chcąc nie chcąc, nawet podświadomie, odnosi Pani i porównuje

Nie muszę podświadomie. Byłam przez wiele lat w psychoanalizie... (śmiech)

To ma to Pani świetnie rozpracowane. A więc mama jest dla Pani wzorcem czy antywzorcem macierzyńskim?

Jestem zupełnie inna niż moja mama.

Nie, nie, nie. To tak nie działa.

A więc to po co?

Na dodatek pigułka antykoncepcyjna kosztuje 40-50 zł miesięcznie.

A dla bardzo wielu kobiet to by był ratunek. Ratunek od kolejnych niechcianych ciąż, które degradują poziom życia ich rodzin. Gdzie rodzą się kolejne dzieci, na które nie ma pieniędzy i nie ma pomysłu. Bardzo dużo z tych kobiet żyje w takich związkach, gdzie seksualność nie jest sielskim bzykankiem na sianie, tylko regularnym wymuszaniem.

Sferą przemocy domowej po prostu?

Jest bardzo dużo przemocy domowej, ale też czegoś, co pozornie przemocą nie jest – wymuszenia na kobiecie współżycia po to, żeby był święty spokój. I kobiety ponoszą ogromne konsekwencje tego. Zdrowotne, ekonomiczne, biologiczne, socjalne i zawodowe. Ja to wszystko obserwuję i myślę, że jacyś psychopaci muszą siedzieć w tym Sejmie i studiach telewizyjnych. Bo trzeba nie mieć żadnej empatii, żeby skazywać tak ogromną populację, jaką stanowią kobiety na obszarach wiejskich i w małych miastach, na brak opieki zdrowotnej i dostępu do skutecznej antykoncepcji.

To był manifest feministyczny Pauliny Młynarskiej. Ale dlaczego napisała Pani o tym książkę z córką, nie sama?

Ze względu na perspektywę dwu pokoleń. Lubię opowieści na dwa głosy. To jest, dodatkowo, opowieść na dwa pokolenia, w których pokazujemy, że można ze sobą w dialogu, cholernie szczerze, z poczuciem humoru, z miłością, czułością, pełną akceptacją, bez oceniania i osądzania rozmawiać o seksie. I że również razem można usiąść naprzeciwko autorytetów, w tym wypadku ginekologów, psychologów, prawników, i po prostu zadać te pytania, które każdą z nas nurtują, każdą z innych powodów. To była też forma eksperymentu – byłam ciekawa, jakie pytania zada moja córka. I ona była ciekawa, jakie pytania zadam ja. Wydało mi się to spójnym pomysłem na małą książeczkę, która będzie podręcznym kompendium wiedzy praktycznej dla nas obu. I będzie w niej trochę zabawy i rozrywki, ale przede wszystkim dużo rzetelnej informacji. Taka moja i Alicji odpowiedź na lawiny bredni, które się dziś leje kobietom do głów.

Ale jednej prostej odpowiedzi, na pytanie: jak na „te tematy” rozmawiać z dzieckiem chyba Pani nie ma?

Właśnie ten nawis się nam wmawia, kiedyś było go o wiele mniej. Za komuny było go o wiele mniej. Nagle słowa: pochwa, penis, penetracja, łechtaczka, po prostu zaczęły być, jak w dziewiętnastym wieku, zakazane i groźne. To jest śmieszne, dlatego, że z drugiej strony każdy ma w Internecie łatwy dostęp do najbardziej hardcorowego porno i proszę mi wierzyć, mam 44 lata i do tej pory, jak do „Miasta kobiet” przychodzą niektóre bohaterki i opowiadają, co wyczyniają przed kamerkami w Internecie, to jestem tak zawstydzona, że nie wiem, gdzie mam się schować.

Ale z drugiej strony, żeby dojść do takiego momentu, w którym się rozmawia ze swoim dzieckiem o seksie, wprost, szczerze i bez niepotrzebnych śmichów-chichów…

Śmichy-chichy są akurat fajne.

Ale one są też oznaką, że to nie jest temat jak każdy inny.

To nie jest temat jak każdy inny.

Nie jest?

Nie jest. Kiedy mówię: rozmawiać szczerze, to mam na myśli również przyznanie, że jest mi trudno o tym rozmawiać. To jest szczere.

I nie musi przecież kończyć rozmowy.

Ja nie mówię: „To teraz, córo moja, zasiadaj tutaj naprzeciwko mnie i sobie szczerze porozmawiamy o naszych waginach”. Nie o to chodzi. Cały numer polega na tym, że jeżeli jesteśmy szczęśliwe ze swoim ciałem, pogodzone ze swoją seksualnością, nie wstydzimy się siebie, to jakoś się udaje szczerze rozmawiać. A zaczyna się od rozmów z dziećmi naprawdę małymi. Bo one pierwsze pytania związane z seksem zadają bardzo wcześnie. I zanim jeszcze zadadzą te pytania, antycypują naszą reakcję. Wyczuwają, czy będziemy się wstydzić i uciekać od odpowiedzi? Czy to jest taki temat, że po prostu….

…lepiej nie pytać.

Lepiej nie pytać. Czy jednak podejmiemy go. W tej chwili jako rodzice mamy bardzo ważne zadanie. To zadanie zawsze było ważne, ale teraz ono nabrało szczególnego wymiaru. Ponieważ musimy uprzedzić Internet. I to jest bardzo poważna sprawa.

I trudna jak diabli. Bo Internet jest coraz wcześniej przez dzieci rozgryzany.

Musimy powiedzieć sobie jedną rzecz – świat się zmienił. Ta różnica między nami, a naszymi „starymi” to jest naprawdę pikuś. Różnica, która dzieli nas i nasze dzieci jest totalna. My urodziliśmy się i wychowaliśmy w czasach analogu. Wypracowaliśmy sobie zupełnie inne sposoby poszukiwania informacji i zdobywania wiedzy. I nie mówię tylko o tym, że trzeba było się doczołgać do czytelni, usiąść i przeczytac w encyklopedii, jak się czegoś nie wiedziało. To jest totalna zmiana także w sensie międzyludzkim. Za moich czasów szło się na podwórko, żeby różne zbereźne rzeczy usłyszeć i sobie je powtarzać. Ale to, co my mogliśmy usłyszeć na podwórku, w postaci komunikatu, że np. „Iwona się rucha”, to naprawdę nic w porównaniu z tym, co każdy pięciolatek może dziś sobie wyklikać. I rodzice sobie z tego czesto nie zdają z tego sprawy.

Tym bardziej będą oglądać.

Dlatego my musimy to uprzedzić. Wprowadzić temat, kiedy one zaczynają pytać, jeszcze przed fazą internetową. Naprawdę musimy to zrobić wcześniej, żeby ustrzec nasze dzieci przed pewnymi skrzywieniami, które się mogą w ich psychice pojawić od oglądania bardzo wyuzdanego, rozwiązłego seksu, jaki jest najłatwiej dostępny w Internecie.

To akurat całkiem zasadne pytanie.

Zasadne. Natomiast lekarze odpowiadają: mózg ludzki jest niesamowitą zabawką i radzi sobie z tym. Jeśli relacje są w rodzinie zdrowe i nie ma w niej przemocy. Jeśli jest miłość, jest czas dla dziecka, czas pogadać, to nic się takiego złego nie dzieje. A jednak rodzice się tym bardzo martwią.
Ale mam dla nich dobrą wiadomość, z własnego doświadczenia. Teraz pracuję z bardzo młodymi ludźmi i oni właśnie tacy są: mają podzielną uwagę, są totalnie online, ale przy tym są niesamowicie mądrzy, mają ogromną wiedzę. Są błyskotliwi, inteligentni i fantastyczni. Zazdroszczę im. Bo dzięki temu, że mają taki dostęp do informacji, mają cholernie szerokie horyzonty. Ale to są ludzie, którzy z całą pewnością nie są w sieci po to, żeby tam jakieś swoje prymitywne instynkty zaspokajać, tylko po żeby dowiadywać się nowych rzeczy. I oni zmienią ten świat.

To chyba niezła puenta a propos zagrożeń płynących z sieci?

Uwielbiam młodych ludzi. Moja przyjaciółka ma 14-letnią córkę Zośkę i jak mi jest czasami smutno, to proszę Zośkę, żeby do mnie wpadła. Żeby pobyć z Zośką. Nasycić się fajnością młodej osoby, która jest cały czas przyssana do swojego smartfona. I co z tego? Ja też jestem. To nie jest żadne zagrożenie. Zagrożenie jest wtedy, kiedy w tym smartfonie pojawiają się treści, które mogą kompensować jakieś braki. Kompensować to, co może dać tylko drugi, żywy człowiek.

Który będzie kochał i rozmawiał.

Tak, który będzie kochał i rozmawiał.

Partnerem cyklu jest TOMA