Opryszczka jest chorobą powszechnie występującą wśród ludzi. Odpowiedzialne za nią wirusy HSV-1 oraz HSV-2 wywołują zmiany na skórze oraz błonach śluzowych powodując przy tym często uciążliwe objawy w postaci świądu, bólu czy pieczenia. Szczególnie narażone na ciężki przebieg opryszczki są jednak małe dzieci. Jakie są objawy opryszczki oraz jak wygląda jej leczenie?
Opryszczka, powodowana przez dwa typy wirusa opryszczki pospolitej HSV-1 oraz HSV-2, kojarzona jest przede wszystkim z objawami zlokalizowanymi na skórze oraz na błonach śluzowych. Tzw. „zimno”, a więc zmiany o charakterze pęcherzykowym mogące pękać i tworzyć przy tym płytkie nadżerki zlokalizowane najczęściej na dolnej wardze, to najczęstsza manifestacja wtórnego zakażenia wspomnianym wirusem.
Oznacza to, iż osoba, u której pojawiła się tego typu zmiana, w przeszłości zakaziła się już tym patogenem, a to, co widzimy na błonie śluzowej oraz skórze stanowi jedynie manifestacje ponownego uaktywnienia się wirusa, który po pierwszym kontakcie pozostaje „uśpiony” w komórkach organizmu człowieka.
Zmiany te wywoływane są najczęściej przez wirusa HSV-1, lokalizującego się właśnie w obrębie jamy ustnej oraz spojówek. Do transmisji wirusa dochodzi najczęściej drogą kropelkową bądź przez kontakt bezpośredni z osobą z aktywną zmianą skórną. Objawy wywołane przez HSV-2 natomiast, lokalizują się najczęściej w obrębie okolicy anogenitalnej, a do zakażenia dochodzi przede wszystkim na drodze kontaktów seksualnych.
Do zakażenia pierwotnego wirusem opryszczki dochodzi najczęściej w wieku dziecięcym. Zakażenie takie może przebiegać zarówno bezobjawowo, jak i z występowaniem różnego rodzaju objawów, które manifestować się mogą jako:
- Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej i dziąseł – przebiega ono z wysoką gorączką, obecnością bolesnych pęcherzy oraz nadżerek w jamie ustnej, a także krwawieniem z dziąseł. Z uwagi na ból, dziecko może odmawiać przyjmowania płynów doustnie, co bezpośrednio prowadzić może do odwodnienia.
- Wyprysk opryszczkowy – pierwotne zakażenie wirusem opryszczki, występujące przede wszystkim u osób z atopowym zapaleniem skóry, przebiegające z gorączką oraz obecnością bolesnych pęcherzy i nadżerek zlokalizowanych w miejscach zmian atopowych.
- Opryszczkowe zapalenie mózgu - najczęstsza przyczyna zapalenia mózgu, stanowiąca bezpośrednie zagrożenie dla życia dziecka.
Przyczyną pojawienia się opryszczki u dziecka jest zakażenie wirusem HSV-1 poprzez bezpośredni kontakt z wydzieliną zawartą w pęcherzyku osoby z aktywną zmianą chorobową lub też drogą kropelkową. Warto wspomnieć również o opryszczce wrodzonej, w której do zakażenia dochodzi w trakcie życia wewnątrzmacicznego w momencie pierwotnego zakażenia wirusem kobiety ciężarnej.
W tym przypadku, wśród potencjalnych powikłań wymienia się poronienie, poród przedwczesny lub też zahamowanie wzrastania płodu. Opryszczka wrodzona cechuje się dużą śmiertelnością wśród noworodków oraz istotnym ryzykiem powikłań neurologicznych takich jak padaczka czy upośledzenie umysłowe.
Do zakażenia opryszczką u noworodka może dojść również w momencie, kiedy na narządach płciowych kobiety znajdują się aktywne zmiany skórne o etiologii wirusa HSV-2. Zakażenie w trakcie porodu siłami natury w takiej sytuacji prowadzić może do zakażenia uogólnionego u dziecka lub postaci skórno-śluzówkowej o różnym nasileniu.
Wirus opryszczki u niemowlaka bardzo często stanowi problem dla dziecka. Należy pamiętać, iż zakażenie pierwotne w wielu przypadkach manifestuje się w postaci bardzo bolesnego zapalenia jamy ustnej oraz dziąseł, które uniemożliwia dziecku przyjmowanie pokarmów oraz płynów doustnie. Z tego też powodu, znaczący odsetek dzieci w trakcie choroby wymagać będzie hospitalizacji ze względu na ryzyko odwodnienia.
Najbardziej niebezpieczną postacią zakażenia opryszczką jest jednak zapalenie mózgu. Początkowe objawy choroby są niecharakterystyczne i obejmują ból głowy, gorączkę, a także złe samopoczucie. Dopiero później dołączają objawy neurologiczne w postaci zaburzeń świadomości czy drgawek.
Dziecko takie wymaga pilnej interwencji w warunkach szpitalnych i wdrożenia odpowiedniego leczenia w celu ratowania jego życia. Co ciekawe, opryszczkowe zapalenie mózgu nie musi być związane jedynie z zakażeniem pierwotnych, a w niektórych sytuacjach może towarzyszyć reaktywacji choroby.
Trudno jednoznacznie stwierdzić, do kiedy opryszczka stanowi zagrożenie dla dziecka. Należy pamiętać, że im mniejsze jest dziecko, tym większa szansa, że przy zakażeniu objawowym wymagać będzie ono hospitalizacji. Opryszczkowe zapalenie mózgu natomiast dotyka częściej noworodki i niemowlęta, jednak może pojawić się również u starszego dziecka.
Z pewnością jednak czynnikiem ryzyka ciężkiego przebiegu opryszczki i wystąpienia zakażenia uogólnionego są niedobory odporności oraz współwystępowanie innych chorób przewlekłych.
W przypadku najczęstszej postaci objawowego pierwotnego zakażenia u niemowląt, a więc opryszczkowego zapalenia jamy ustnej i dziąseł, postępowanie jest następujące:
- Nawadnianie dziecka płynami schłodzonymi, obojętnymi w smaku.
- Podawanie dziecku pokarmów papkowatych, schłodzonych, w miarę możliwości nieprzyprawionych, w szczególności bez soli.
- Objawowe leczenie gorączki bądź dolegliwości bólowych z zastosowaniem paracetamolu oraz ibuprofenu (ibuprofen podawać można dzieciom po ukończeniu 3. miesiąca życia).
- W przypadku, kiedy lekarz zadecyduje o konieczności wdrożenia leczenia objawowego, możliwe jest zastosowanie acyklowiru w formie doustnej, a w warunkach szpitalnych, również w dożylnej.
- W przypadku obecnej jedynie pęcherzykowej zmiany skórnej na wardze możliwe jest rozważenie leczenia miejscowego.
Bibliografia:
1. dr hab. n. med. Bogumiła Milewska-Bobula, dr med. Bożena Lipka, „Opryszczka u dzieci”, Medycyna Praktyczna, mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/chorobyzakazne/67593,opryszczka-u-dzieci
2. dr hab. n. med. Anna Dobrzańska, dr n. med. Łukasz Obrycki, prof. dr hab. n. med. Piotr Socha, „Pediatria w praktyce lekarza POZ”, str 246-249, Warszawa 2022
Więcej:
Małe dziecko
Dołącz do zamkniętej grupy rodziców na Fb! Tu rozmawiamy i wygrywamy nagrody.