Dzieci się nudzą nie tylko w czasie deszczu. I to całkiem naturalne. Wywiad z socjologiem nudy Mariuszem Finkielszteinem

Nuda egzystencjalna natomiast jest uznawana za poważny stan chorobowy. Niekiedy mówi się o niej jako o chorobie duszy, innym razem jako o chorobie sprawstwa, połączonej z totalnym kryzysem życiowej motywacji, jeszcze innym razem łączy się ją z depresją. To jednak temat na oddzielną rozmowę. Dzieci, jak i wielu dorosłych dotyka to samo zjawisko, nuda prosta. Nie bez powodu znana piosenka głosi, że „w czasie deszczu dzieci się nudzą”.

Dorośli w czasie deszczu nudzić również się potrafią. Z tym, że dzieciom zdecydowanie częściej tę deszczową nudę się wybacza. Dorośli pogrążeni w ciągłym biegu, w natłoku codziennych spraw, mniej do nudy się przyznają i rzadziej ją sobie wybaczają.

Nie ma w Polsce (ani na świecie) szczegółowych badań na temat nudy dziecięcej, nie dysponujemy w związku z tym konkretnymi danymi. Nuda jest jednak czymś nieodzownie ludzkim, stąd dzieci również ją przeżywają. Ludzki mózg, szczególnie w okresie wzmożonego rozwoju jaki ma miejsce w pierwszych latach życia, potrzebuje niesamowitej wręcz ilości bodźców, gdy otoczenie ich nie dostarcza, zaczyna się nudzić.

Dzieci często mówią do rodziców lub opiekunów, że się nudzą. Jednak z tej chwilowej nudy dziecko potrafi, nierzadko błyskawicznie przejść do kolejnego zajęcia. Kreatywność dziecięcej nudy nie ma sobie równych. Każda nuda może być potencjalnie kreatywna. Najważniejsze jest jednak to, co z naszą nudą robimy. Można wykorzystać ją twórczo, ale można również przejść w stan apatii, zniechęcenia, znużenia i ogólnej gnuśności.

Dzieci na ogół swoją nudę wykorzystują twórczo, wymyślają nowe zabawy, nowe sposoby użycia dostępnych w ich otoczeniu przedmiotów itd. Wielu dorosłych zatraca tę zdolność, czy może chęć takiego przepracowania własnej nudy, zbyt wiele w naszej kulturze istnieje pozornych „rozproszycieli” nudy, takich jak telewizja, które leczą nudę tylko doraźnie, a w dłuższej perspektywie przyzwyczajają do bierności.

Na ten temat zdania wśród naukowców są podzielone. Z jednej strony, warto by dziecko rozwijało własną wyobraźnię, czemu nuda może sprzyjać, z drugiej zaś, dobrze jest czasem podsunąć dziecku coś stymulującego jego wyobraźnię. Telewizyjne bajki być może nie najlepiej spełniają tę funkcję, dlatego sadzanie dziecka na cały dzień przed telewizorem jest powolnym zabijaniem jego kreatywnego potencjału i socjalizuje je raczej do bierności poznawczej.

Nie powinien się martwić, jest to normalna reakcja mózgu na monotonię i powtarzalność. Warto jednak spojrzeć na proces wychowania tak, jakby się było dzieckiem. Wszystko jest nowe, wszystko pobudzające wyobraźnię. Obcowanie z dzieckiem może okazać się ożywcze i stymulujące dla rodzica. Trzeba w to włożyć jedynie trochę kreatywności a może... przejąć jej nieco od dziecka. Warto podsuwać dziecku ciągle nowe pomysły, co może stanowić niewyczerpane źródło inspiracji również dla dorosłych, którzy o pewnych rzeczach ostatni raz słyszeli będąc w szkole, czyli wiele lat temu.

Wszystko wskazuje na to, że nie. Poziom nudy nie spada, a wręcz wzrasta. Współczesna kultura oferuje mnóstwo rozrywek, które mają rozproszyć nudę, która potencjalnie nam zagraża. Mamy telewizję, komputery, smartfony, one wszystkie obiecują nam zapełnienie pustego czasu, w którym może zaatakować nas bezproduktywna nuda. Jest to jednak remedium pozorne, samo pojęcie nowości staje się coraz bardziej krótkotrwałe.

Nowe z niesamowitą prędkością zostaje uznane za stare. Do nowości jesteśmy przyzwyczajani, nowości oczekujemy na każdym kroku. Gdy jej nie otrzymujemy, nudzimy się. Jednak kolejnymi nowościami nudzimy się również, ponieważ każda nowość pobudza nas do poszukiwania kolejnej. Temu błędnemu kołu nie ma w zasadzie końca.

Stąd narażenie dzieci na nudę jest podobne lub większe niż kilka dekad temu. Do lamusa odchodzi powoli wiele niemalże naturalnych praktyk, takich jak instytucja wyjścia na podwórko i podobne rozrywki.

Psycholodzy mówią o indywidualnej podatności na nudę, z czego wnosić można, że jest ona częściowo związana z czynnikami genetycznymi. Dużo zależy jednak również od uwarunkowań społecznych, od sposobu wychowania, praktyk wychowawczych, w końcu wpajanych dzieciom wartości i praktyk. To samo dotyczy nudy.

Wiele wskazuje, że gdy rodzice są chronicznie znudzeni, stan ten może udzielać się również dzieciom a ich ciekawość poznawcza jeśli nie znajdzie ujścia w środowisku rówieśników czy szkole bezpowrotnie może ulec zahamowaniu. Dzieje się to w najważniejszym dla rozwoju dziecka okresie. Swoją drogą, sama szkoła powoduje wiele szkód w tym zakresie, nie respektując naturalnych zasad uczenia się mózgu w wieku dziecięcych, które są inne niż u dorosłych oraz nie indywidualizując podejścia do ucznia. Także czynniki społeczne wydają się dużo ważniejsze od czynników genetycznych.